Inhibitory monoaminooksydazy (MAO-I, IMAO) - grupa związków stosowanych w leczeniu
depresji
(działające na MAO-A) i niedociśnienia tętniczego (działające na MAO-B).
Historia
Działanie
inhibitorów
MAO
na układ nerwowy zostało przypadkowo odkryte podczas leczenia
gruźlicy
za pomocą pochodnych
hydrazyny
(np.
izoniazydem
). Dość szybko powiązano to działanie z wpływem na
metabolizm
monoamin biogennych i zaczęto je stosować w leczeniu depresji. Były pierwszymi skutecznymi lekami stosowanymi do leczenia depresji. Równie szybko ograniczono ich zastosowanie, a związane to było z wprowadzeniem skutecznych leków innej grupy (
TLPD
) oraz ze względu na liczne działania niepożądane:
- działanie
hepatotoksyczne
- działanie
hipertensyjne
(przełomy nadciśnieniowe wywołane nagromadzeniem
tyraminy
, szczególnie po spożyciu pokarmów w nią bogatych np. żółtego sera - stąd nazwa cheese effect). Postęp stanowiło odkrycie inhibitorów odwracalnych, a następnie selektywnych (tzw. II i III generacja
inhibitorów
MAO, SI-MAO)
Ponadto leki tej grupy dość szybko wzmagają napęd chorego na depresję, zaś poprawa nastroju następuje później. Rodzi to zwiększone ryzyko samobójstw, stąd pacjent w początkowym okresie leczenia inhibitorami MAO wymaga troskliwej opieki i obserwacji.
Inhibitory MAO znalazły zastosowanie w leczenie depresji z lękiem (szczególnie
fenelzyna
) oraz tzw. depresji atypowej.
Niektóre IMAO (
selegilina
) mają zastosowanie w leczeniu
choroby Parkinsona
.
Nieselektywne, nieodwracalne inhibitory MAO dostępne są powszechnie na świecie (
USA
,
Wielka Brytania
,
Kanada
,
Niemcy
,
Portugalia
,
Norwegia
- tranylcypromina, preparaty 'Jatrosom', 'Jatrosom N', 'Parnate';
USA
,
Wielka Brytania
,
Kanada
- izokarboksazyd, preparat 'Marplan';
Rosja
- nialamid, preparat 'Ниаламид', piryndol (odwracalny, selektywny), preparat 'Пиразидол';
USA
,
Wielka Brytania
,
Kanada
,
Hiszpania
oraz kraje Ameryki Łacińskiej -
fenelzyna
, preparaty 'Nardil', 'Nardelzine').
Próba zaprzestania produkcji leku 'Marplan' (izokarboksazyd) przez koncern Hoffmann-La Roche w 1994 roku spotkała się z oburzeniem ze strony lekarzy oraz pacjentów w
Stanach Zjednoczonych
a produkcja leku została wznowiona. Producent leku 'Nardil', firma
Pfizer
szacuje, że z preparatu korzysta około 80 000 osób na świecie.
Selektywny, odwracalny inhibitor MAO -
moklobemid
wydaje się ustępować skutecznością lekom takim jak
fenelzyna
oraz tranylcypromina [1]
Generacje
- I generacja - nieselektywne i nieodwracalne inhibitory MAO
- pochodne hydrazyny:
- inne (niehydrazynowe):
- II generacja - selektywne i nieodwracalne inhibitory MAO
- selektywne względem MAO-A:
- selektywne względem MAO-B:
- III generacja - selektywne i odwracalne inhibitory MAO:
- selektywne względem MAO-A:
- selektywne względem MAO-B:
Inhibitory
MAO
występują także w naturze jako
alkaloidy
jak np.
harmalina
czy
harmina
(w
rucie stepowej
- Peganum Harmala) oraz
terpeny
np.
bilobalid
(w
miłorzębie dwuklapowym
Gingko biloba).
Przypisy