Żychlin –
wieś
w
Polsce
położona w
województwie wielkopolskim
, w
powiecie konińskim
, w
gminie Stare Miasto
.
W latach 1975-1998
miejscowość należała administracyjnie do
województwa konińskiego
.
Miejscowość istniejąca już w późnym
średniowieczu
. Pod koniec
XIV
w. własność rodu Żychlińskich herbu Szeliga. W
1754
r. Żychlin kupiła rodzina
Oppeln-Bronikowskich
.
Parafia w Żychlinie
W Żychlinie znajduje się parafia
Kościoła Ewangelicko-Reformowanego
. Jest to jedyna parafia ewangelicko-reformowana, która przetrwała od czasów polskiej
Reformacji
do dnia dzisiejszego.
Początki parafii należy wiązać z ufundowaniem przez Piotra i Katarzynę Żychlińskich w
1610
r. drewnianego kościoła. W jej historii były okresy lepsze i gorsze, były też momenty poważnego zagrożenia. Tak było np. w okresie
konfederacji barskiej
, gdy w czasie napadu na plebanię został zamordowany ksiądz J. S. Majewski.
W połowie
XVIII
w. dobra żychlińskie przechodzą w posiadanie innej rodziny
ewangelickiej
,
Oppeln-Bronikowskich
, którzy stają się nowymi
patronami
zboru
. Za ich czasów w I połowie
XIX
w. zostały zbudowane wszystkie istniejące do dziś nieruchomości parafialne.
W XIX w. elita
zborowa
, jaką były rodziny szlachty
ewangelickiej
, w wyniku koligacji z rodzinami
katolickimi
powoli odchodzi od wyznania przodków. W mniejszym stopniu dotyczyło to miejscowej ludności. Dopiero obie wojny światowe doprowadziły do rozproszenia znacznej części parafian.
Ewangelicko-reformowany
zespół kościelny w Żychlinie charakteryzuje architektura o cechach typowych dla budownictwa sakralnego tego wyznania na obszarze Rzeczypospolitej. Obiekty zespołu stanowią zwarty kompleks i do dziś użytkowane są zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem. Wszystko to nadaje całości charakter unikatu w skali kraju.
Postacie związane z parafią żychlińską
- Piotr Żychliński, pułkownik, starosta wałecki, podkomorzy kaliski, uczestnik
bitwy pod Chocimiem
, patron zboru w latach 1665-1697.
- Andrzej Piotrowski, miecznik wieluński, znany jako ostatni poseł ewangelicki usunięty w 1718 r. z izby poselskiej, pochowany w Żychlinie w 1736 r.
-
Adam Oppeln-Bronikowski
,
generał
wojsk
saskich
, patron zboru w latach 1751-1778.
-
Adam Feliks Oppeln-Bronikowski
,
szambelan
króla
Stanisława Augusta Poniatowskiego
, poseł na
Sejm Czteroletni
, senator-kasztelan
Królestwa Kongresowego
, patron zboru w latach 1778-1840.
- Aleksander Chlebowski, pułkownik, uczestnik
powstanie kościuszkowskie
powstania kościuszkowskiego i wojen napoleońskich, odznaczony
Krzyżem Legii Honorowej
, pochowany w Żychlinie w 1848 r.
Zabytki historyczne
Budynek kościoła wzniesiony został w latach 1821-1822 w
stylu klasycystycznym
na planie prostokąta z dachem trójspadowym.
Fasada
ozdobiona jest dwukolumnowym
portykiem
podtrzymującym trójkątny
tympanon
zwieńczony
attyką
. Wnętrze proste i skromne – zgodnie z biblijnym pouczeniem (Księga Wyjścia 20, 4-5) – z centralnie umieszczoną kazalnicą, po której obu stronach znajdują się klasycystyczne epitafia: Melanii Kurnatowskiej i Teodora Pretwica oraz portrety szczególnych dobroczyńców parafii:
Adama Oppeln-Bronikowskiego
i jego żony Joanny Florentyny z Potworowskich Bronikowskiej. Wzdłuż trzech ścian biegnie modrzewiowa
empora
.
Lapidarium
Utworzone zostało w latach 1985-1991 w obrębie dawnego cmentarza tj. wokół kościoła i dzwonnicy, i gromadzi cenne historycznie i artystycznie nagrobki pochodzące z całej Polski, z terenów gdzie istniały niegdyś parafie reformowane a pozostały niszczejące cmentarze, których uratować się już nie da.
Mauzoleum
Grobowiec rodzinny w formie miniatury kościoła zbudował w 1840 r. marszałek miejscowej szlachty Rafał Bronikowski. W 1942 r. hitlerowcy zbezcześcili to miejsce usuwając i paląc trumny. Szczątki ludzkie zakopano na cmentarzu. Obecnie zgromadzono tu pamiątki poświęcone historii zboru oraz XVI-wieczną płytę nagrobną autorstwa Santi Gucciego z lapidarium.
Dwór i folwark
W bezpośrednim sąsiedztwie zespołu kościelnego znajduje się położony w parku dawny dwór Bronikowskich i zabudowania folwarczne. Całość stanowiła dawniej założenie kościelno-dworskie, którego ważnym ogniwem była nieistniejąca dziś aleja lipowa biegnąca od bramy dworskiej w kierunku grobowca-
mauzoleum
. Dwór w stylu klasycystycznym zbudowano ok. 1820 r. Na początku września
1829
r. na weselu córki właściciela wsi Melani Bronikowskiej, we dworze gościł
Fryderyk Chopin
, który przyjechał z
Kalisza
towarzysząc
Adamowi Bogumiłowi Helbichowi
.[1] Obecnie mieści się tam siedziba Zespołu Szkół Ekonomiczno-Usługowych. W parku o pow. 2,5 ha pomnikowe okazy drzew:
platan
klonolistny o obwodzie 300 cm, 3
jesiony
wyniosłe o obw. 300-400 cm i 2
lipy
drobnolistne o obw. 400 i 500 cm. Z zabudowań folwarcznych zachowały się: spichlerz datowany na 1820 r. i pozostałości gorzelni.
Cmentarz
Założony w
1811
r. znajduje się ok. 400 m od reszty zespołu. Architektura grobowców rodzin szlacheckich (Żychlińskich, Potworowskich, Chlebowskich i Opitzów), nagrobków duchownych i właścicieli ziemskich oraz członków ich rodzin nawiązuje do stylu pozostałych obiektów zespołu.
Okolice
Nieopodal zabudowań parafialnych rozpoczyna się niebieski szlak turystyczny biegnący przez pobliski kompleks leśny Złotej Góry (187 m n.p.m.) – najwyższego wzniesienia w okolicy, gdzie utworzono rezerwat przyrody obejmujący obszar lasu o powierzchni 124 ha. W promieniu ok. 25 km od Żychlina obok obiektów zabytkowych (kościoły, pałace, ruiny zamków, zespoły klasztorne) znajduje się kilka jezior z dobrze rozwiniętą bazą turystyczną (przystanie, wypożyczalnie sprzętu wodnego),
Nadwarciański Park Krajobrazowy
i kilka rezerwatów przyrody. Unikatową atrakcją jest możliwość zobaczenia odkrywek węgla brunatnego.
Przypisy
- ↑
Żychlin
, Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Internetowe Centrum Informacji Chopinowskiej. [dostęp 28 stycznia 2010]
Zobacz też
Linki zewnętrzne