Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny (
ang.
International Society for Krishna Consciousness, w skrócie ISKCON ), powszechnie znane jako Hare Kryszna – to
hinduistyczna
tradycja religijna określana jako
gaudija wisznuizm
wywodząca się z
Bengalu Zachodniego
i nauk
Ćajtanji Mahaprabhu
. Na Zachodzie nurt został spopularyzowany przez Bhaktivedantę Swamiego Prabhupadę, pierwszy ośrodek misyjny poza Indiami założony został przez
Bhaktivedantę Swamiego
w
Nowym Jorku
w roku
1966
[1] . W Polsce MTŚK zostało oficjalnie zarejestrowane i wpisane pod numerem 30 do "Rejestru kościołów i innych
związków wyznaniowych
"
Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
dnia
31 stycznia
1990
[2].
Rys ogólny
Gaudija wisznuici podczas ulicznego
bhadźana
Popularna nazwa ruchu (Hare Kryszna) pochodzi od intonowanej przez nich
Maha Mantry
(wielkiej pieśni), pochodzącej z Kalisantaranopaniszad oraz innych pism wedyjskich i promowanej przez
Ćajtanję Mahaprabhu
. Członkowie Hare Kryszna (głównie mnisi) znani są z odprawianych na ulicach miast na całym świecie ulicznych śpiewów i tańców z bębnami (
mridangami
) i
czynelami
(
karatalami
), odziani zwykle w kolorowe
sari
(kobiety) i szafranowe lub białe
dhoti
i
kurty
(mężczyźni). Śpiewana przez nich
Maha Mantra
przedstawia się następująco:
- Hare Kryszna Hare Kryszna
- Kryszna Kryszna Hare Hare
- Hare Rama Hare Rama
- Rama Rama Hare Hare
Na Zachodzie mahamantra jednoznacznie kojarzona jest z Międzynarodowym Towarzystwem Świadomości Kryszny, jednak w
Indiach
intonowana jest niezależnie od przynależności do jakiejkolwiek organizacji.
ISKCON praktykuje
bhaktijogę
, która jest formą
hinduizmu
(
wisznuizmu
). Obiektem czci jest
Kryszna
, którego imię jego wyznawcy tłumaczą jako "wszechatrakcyjny", wraz ze swoją towarzyszką
Radhą
. Wisznuici, wierzą, że Kryszna jest tożsamy z
Wisznu
i jest najwyższą formą
Boga
, natomiast Radha jest jego żeńską odpowiedniczką i uosobieniem miłości.
Nauki bhaktijogi mają swój początek jeszcze przed okresem wedyjskim, a zostały spopularyzowane przez Ćajtanję Mahaprabhu w Zachodnim Bengalu w połowie XIV w. Członkowie MTŚK należą do wisznuickiej szkoły (sukcesji uczniów) gaudija. Gaudija wisznuizm jest szczególnie silny w historycznie związanych rejonach: w
Bengalu Zachodnim
i
Orisie
. Na Zachodzie został spopularyzowany przez Bhaktivedantę Swamiego Prabhupadę, który przetłumaczył i wydał w języku angielskim
Bhagawadgitę
i inne teksty, które zostały później przetłumaczone na ponad sześćdziesiąt języków.
W przeciwieństwie do większości grup hinduistycznych, członkowie ISKCON prowadzą działalność misjonarską.
Doktryna
Podstawowe zasady
Członkowie Towarzystwa, którzy otrzymali święcenia (mnisi lub mniszki) zobowiązani są do przestrzegania następujących zasad:
Wyznawcy nazywają siebie bhakta (czciciel/wielbiciel) lub bhaktinka (wielbicielka). Święcenia nie są obowiązkowe. Otrzymuje się je od wybranego przez siebie
guru
. Nadawane jest wówczas imię duchowe (często jedno z imion Kryszny i jego awatarów). Członkowie Towarzystwa nie podlegają kontroli co do przestrzegania powyższych zasad; pozostawia się to ich sumieniu. Oczekiwana jest (ale nie wymagana) wszelka pomoc dla świątyni w miarę sił i możliwości. Mnisi często organizują publiczne pokazy pieśni i muzyki religijnej (tzw. harinam[3]) oraz rozdają ulotki i sprzedają literaturę religijną, w celu "szerzenia świadomości Boga".
Możliwe jest przyjęcie
sannjasy
(również od swojego guru). Przyjmują ją głównie ludzie starsi (rzadziej młodzi), którzy zobowiązują się do całkowitego
celibatu
, unikania wszystkiego, co może odwracać uwagę od religii oraz poświęcają się głównie pielgrzymkom, podróżom misyjnym i szerzeniu doktryny gaudija wisznuizmu.
Mnisi i sannjasini
odmawiają obowiązkowej służby wojskowej
, ponieważ sprzeczna jest z absolutnym zakazem odbierania życia (
ahinsa
).
Formy kultu
Wyobrażenia Kryszny/Radhy i ich
awatarów
w formie posągów (
murti
) są otaczane codzienną czcią (uznawane są one za "transcendentalne", tzn. zawierające "boską energię") jednak główne nabożeństwa mają miejsce w niedziele i polegają głównie na wspólnym śpiewaniu
mantr
oraz pieśni religijnych w
sanskrycie
, często w formie "pytań i odpowiedzi" (zwanym bhadżan), przede wszystkim Maha Mantry, przy akompaniamencie tradycyjnych muzycznych instrumentów indyjskich (np.
mryndanga
,
karatale
).
Odczytywane są również fragmenty
Bhagawadgity
z komentarzami
Bhaktivedanty Swamiego Prabhupady
, a następnie prowadzona jest na ten temat swobodna dyskusja teologiczna.
Na ołtarzu główny kapłan lub kapłanka ofiarowuje kwiaty, kadzidełka oraz ogień a zgromadzeni śpiewają pieśni ku czci Ćajtanji Mahaprabhu i jego uczniów (np.
Panća Tattwa mantra
, oraz ku czci
Bhaktivedanty Swamiego Prabhupady
(Prabhupad, Prabhupad, Prabhupad Dźaja Dźaja Prabhupad). Często nabożeństwo kończy się radosnym tańcem zebranych, przy czym kobiety i mężczyźni tańczą oddzielnie.
Po nabożeństwie następuje uczta, podczas której spożywane jest
prasadam
, czyli wegetariańskie jedzenie, ofiarowane wcześniej Krysznie; uznawane jest one za "oczyszczające" duszę od skutków działań karmicznych (dotyczy to wszystkich ludzi, także niewierzących, a również zwierząt).
Najważniejsze święta
MTŚK zachowuje najważniejsze święta
wisznuizmu
. Uroczyście świętowane jest pojawienie się Kryszny (Dźanmastami) (koniec sierpnia lub początek września) oraz
Holi
.
Teologia
ISKCON wyznaje tradycyjną teologię
gaudija wisznuizmu
, ustaloną przez
Ćajtanję Mahaprabhu
(1486-1534)[4] (uznawanego za
awatarę
Kryszny) i opracowaną oraz rozpowszechnioną przez jego uczniów, tzw.
Sześciu Goswamich
, a zwłaszcza przez
Dżiwę Goswamiego
w
XVI w.
Doktryna została skodyfikowana przez Bhaktiwinodę Thakura (1840-1911). ISKCON uznaje siebie za kontynuatora wielowiekowej sukcesji mistrzów duchowych
guru
i "czystych wielbicieli" Najwyższej Osoby Boga. Przez wyznawców innych odłamów hinduizmu ISKCON jest uznawane za jedną z wielu
sampradaja
.
Teologię gaudija wisznuizmu cechuje silne akcentowanie
monoteizmu
oraz
bhakti
, czyli osobistego i emocjonalnego związku z bogiem. Ponadto odrzucany jest tradycyjny system
kastowy
(przynależność przez urodzenie) oraz doktrynalna
mizoginia
, cechująca wiele odłamów hinduizmu.
ISKCON naucza zgodnie z podstawowymi zasadami
hinduizmu
:
-
dusza
(dżiwa,
atman
), w odróżnieniu od materialnego ciała jest wieczna. Ożywia ona niezliczone istoty (w tym
rośliny
i
zwierzęta
) na
Ziemi
i we wszechświecie.
-
Prawo karmy
i cykl
samsary
dotyczy wszystkich żywych istot i wynika z ich czynności. Konsekwencją złych lub dobrych uczynków są następne wcielenia duszy.
-
Reinkarnacja
, czyli cykl kolejnych narodzin i śmierci wynika z prawa karmy. Dusza przez duchową ewolucję dąży do uwolnienia się z tego cyklu i osiągnięcia wyzwolenia (
moksza
).
-
Wyzwolenie
stanowi cel praktyk religijnych i najwyższy cel ludzkiego życia.
-
Joga
to określenie działań, przybliżających wyzwolenie duszy; najlepiej praktykować ją pod kierunkiem mistrza duchowego (
guru
).
-
Wedy
oraz inne święte pisma uzupełniające, są wieczne i objawione oraz stanowią Prawdę Absolutną.
Ponadto do najważniejszych zasad teologii należą:
-
Kryszna
jest Najwyższą Osobą Boga (
Bhagawan
); jako Najwyższa Istota jest wieczny (nienarodzony i nieśmiertelny), niezmienny, wszechmocny, wszechwiedzący i wszechatrakcyjny i jest źródłem wszystkiego, co istnieje. Określany jest jako: Prawda Absolutna, Najwyższy
Brahman
i Dusza Najwyższa (Paramatama). Wszystkie żywe istoty naturalnie podległe są Krysznie. Jest on niepojmowalny dla ludzkiego umysłu; jego działanie jest określane jako lila, czyli boska rozrywka.
- Kryszna pojawił się na Ziemi w postaci
awatarów
(są to tradycyjne
awatary Wisznu
); odrębnym (nieuznawanym przez inne odłamy
wisznuizmu
) jest awatara jako
Ćajtanja Mahaprabhu
, który w
XV w.
popularyzował kult Kryszny, jako jeden z Pięciu Aspektów Boga (
Panća Tattwa
). Głównym celem awatarów Kryszny było przywrócenie szacunku dla zasad religii i wskazanie ludziom właściwego celu w życiu (wyzwolenia, czyli połączenia z Bogiem, zamiast złudnych przyjemności świata materialnego). Właściwą postacią Kryszny jako Najwyższej Osoby Boga jest postać ciemnoskórego, pięknego młodzieńca; pod tą postacią miał się pojawić na Ziemi około 3000 lat p.n.e. (wg opisu w
Mahabharacie
). Pojawił się on wówczas w Trzech Osobach (ekspansjach): jako Kryszna,
Balarama
i
Subhadra
.
- Kryszna jest najwyższym celem miłości i jednocześnie wiecznym źródłem miłości. Odwzajemnia uczucia do niego skierowane i wyzwala dusze, które go szczerze i bezinteresownie kochają (celem duszy nie powinno być samo wyzwolenie, tylko bezgraniczna i bezwarunkowa miłość do Boga). Związek Kryszny z
Radhą
reprezentuje nieprzemijającą wzajemną miłość między Bogiem i duszą.
- Kryszna jest "źródłem wiecznej przyjemności", ponieważ nawet najmniejszy kontakt z bogiem przynosi duszy ukojenie. Stąd wezwanie do intonowania świętych imion Boga, a zwłaszcza
Maha Mantry
, które mają wznosić duszę ponad uzależnienia materialne i zbliżać do Boga. W odróżnieniu od kontrowersyjnych i przemijających przyjemności świata materialnego, miłość do Boga jest źródłem przyjemności trwałej i dającej nieprzemijające skutki.
-
dusza
jest jednocześnie tożsama z Bogiem i różna od Boga; doktryna o "niepojmowalnej jedności i różnicy" (aćintja bheda abheda, łącząca
monizm
z
dualizmem
) głosi, że jakościowo dusza jest identyczna z Bogiem, ponieważ jest jego częścią, jednak różni się ilościowo (jest tylko drobną cząstką boskiej potęgi). Dusza, mimo kolejnych wcieleń, zachowuje odrębną tożsamość. Ciało materialne jest odrębne od duszy i powinno być zaangażowane w działanie wyzwalające duszę (służbę Bogu). Dusza wyzwolona osiąga na zawsze duchowy świat w bezpośredniej bliskości Kryszny.
- Świat materialny nie jest iluzją, lecz rzeczywistością jako jedna z ekspansji Najwyższej Osoby Boga. Nie jest jednak właściwym miejscem przebywania dla wiecznych dusz, które cierpią utożsamiając się błędnie z kolejnymi ciałami i ulegając złudzeniu
Maji
.
- Każda religia w rzeczywistości oddaje cześć Krysznie, każdy kult i każda ofiara jest dla niego przeznaczona (chociaż Kryszna nie przyjmuje ofiar, związanych z odbieraniem życia). Z tego powodu akceptowane są różne imiona Boga takie jak:
Allah
,
Jehowa
czy
Jezus Chrystus
. Podobnie ofiary składane różnym bogom hinduizmu są przyjmowane przez Krysznę (nie pochwala się praktykowania
politeizmu
).
- Akceptowane jest istnienie różnych istot duchowych, do których należą m.in.
bogowie
(nazywani "półbogami") i
demony
; są to jednak istoty śmiertelne, choć długowieczne (nawet tak ważni bogowie jak
Śiwa
i
Brahma
), podlegające karmie i samsarze oraz są podporządkowane Krysznie.
-
Bhaktivedanta Swami
Prabhupada jest autentycznym przedstawicielem linii "czystych wielbicieli" Kryszny i nauczycielem doktryny Ćajtanji Mahaprabhu.
-
Bhaktijoga
to działanie wyzwalające duszę, polega na rozwinięciu bezgranicznej i bezwarunkowej miłości do Boga.
Działalność
Większość wyznawców (ok. 99,9%) mieszka we własnych domach. Hare Kryszna wielokrotnie było celem działań
organizacji antykultowych
. Jedną z przyczyn jest propagowanie hinduizmu. Hare Kryszna znani są w Europie i Amerykach z organizowania Festiwali Wozów (
Ratha Jatra
).
Cele działalności
Bhaktivedanta Swami określił w roku
1966
siedem celów Międzynarodowego Towarzystwa Świadomości Kryszny:
- Systematyczne propagowanie wiedzy duchowej w społeczeństwie oraz kształcenie wszystkich ludzi w technikach życia duchowego w celu powstrzymania zaburzeń równowagi systemu wartości w życiu jednostki i społeczeństwa oraz w celu osiągnięcia prawdziwej jedności i pokoju na świecie.
- Propagowanie świadomości Kryszny (boga) w takiej formie, jak została objawiona w Wielkich Pismach Indii – Bhagawad Gicie i
Śrimad Bhagawatam
.
- Zbliżanie członków Towarzystwa do Kryszny, osobowego boga, i rozpowszechnianie w ten sposób w obrębie społeczeństwa i ludzkości idei, że każda dusza jest cząstką boga (Kryszny).
- Nauczanie i rozpowszechnianie ruchu
sankirtana
(zbiorowego intonowania świętych imion boga) tak, jak zostało to przekazane w naukach Pana Ćajtanji Mahaprabhu.
- Wznoszenie dla członków Towarzystwa, oraz dla ogółu społeczeństwa, świętych miejsc transcendentalnych rozrywek poświęconych Osobie Kryszny.
- Skupianie członków Towarzystwa w celu nauczania prostszego i naturalniejszego sposobu życia.
- Publikowanie i rozprowadzanie periodyków, czasopism, książek i innych wydawnictw w celu osiągnięcia wyżej wymienionych celów.
Działalność na świecie
W USA ISKCON posiada setki ośrodków, świątyń, szkół, restauracji itp. Obecnie dominuje tendencja do przekształcenia świątyń w centrum lokalnej wspólnoty wiernych (żyjących w społeczeństwie poza świątynią), na wzór parafii chrześcijańskich. Ruch otrzymuje znaczne wsparcie materialne ze strony bogatych wyznawców, m.in. rodziny Ford.
W
Europie
sytuacja jest bardziej zróżnicowana: krajem, w którym ISKCON posiada najwięcej wyznawców i aż 20 ośrodków jest
Wielka Brytania
. Głównym ośrodkiem ruchu jest posiadłość ziemska i pałac
Bhaktivedanta Manor
(podarowany przez jednego z
Beatlesów
George'a Harrisona
), który odwiedza co roku ponad 500 000 gości; również
Tony Blair
przynajmniej raz w roku gości w tym ośrodku.
W
Belgii
ISKCON ma główny ośrodek w Château de Septon Durbuy (Radhadesh), w którym mieści się również Uniwersytet Vaishnava. Ośrodki ISKCON istnieją we wszystkich krajach europejskich, łącznie z
Rosją
.
Francja
jest (poza
Turcją
) krajem europejskim najbardziej nieprzyjaznym ISKCON01-27[]: specjalna komisja śledcza ds. sekt stwierdziła, że ISKCON jakoby prowadzi działalność zarobkową pod pozorem akcji humanitarnych i stosuje "zmuszanie do wysiłku fizycznego", aby zmniejszyć "zmysł krytyczny". Francja jest jedynym krajem na świecie, który sformułował tak wiele różnych zarzutów wobec ISKCON. W rzeczywistości praktyki kultowe w ośrodkach ISKCON nie różnią się, a nawet są znacznie mniej surowe, od tych stosowanych powszechnie w
klasztorach
katolickich
(np. recytowanie mantr zajmuje około 2 godzin dziennie, czyli przeciętnie kilka razy mniej niż modlitwy w klasztorach)[]. Również zarzut o "naruszaniu porządku społecznego" nie został potwierdzony w żadnym innym kraju na świecie[]. We Francji główne ośrodki ISKCON znajdują się w
Indre
(Château d'Oublaisse nazywane także la Nouvelle Mayapura) i
Noisy-le-Grand
.
Działalność w Polsce
ISKCON pojawił się w Polsce w latach 70., jednak szerszą działalność rozwinął od końca lat 80. Obecnie ma 2 świątynie w
Mysiadle
i
Wrocławiu
oraz prowadzi rolnicze gospodarstwo
ekologiczne
w
Czarnowie
(gdzie w
1980
powstał pierwszy ośrodek ruchu).
MTŚK zostało zarejestrowane w Polsce w
1988
, a do "Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych"
Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
zostało wpisane pod numerem 30 dnia
31 stycznia
1990
.
MTŚK znane jest z uczestnictwa w Festiwalu
Przystanek Woodstock
gdzie sprzedają ciepłe posiłki, mają własną scenę, gdzie odbywają się koncerty różnych stylów muzycznych, oraz kilka namiotów, gdzie można dowiedzieć się więcej o religii (np namioty 'Reinkarnacja' czy 'Wegetarianizm'), namiot z pamiątkami, które można kupić, oraz namiot 'Pytania i odpowiedzi' gdzie można bezpośrednio zapytać wyznawców o różne kwestie dotyczące religii.
MTŚK znane jest też z rozdawnictwa żywności biednym i
bezdomnym
, pomocy osobom uzależnionym itp. Działalność ruchu spotyka się z krytyką głównie środowisk
katolickich
.
W czasie
powodzi tysiąclecia
we Wrocławiu Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny jako jedyna organizacja, rozdawała na szeroką skalę gorące posiłki. W świątyni Hare Kryszna na wrocławskim Psim Polu utworzono wolontariat "Hare Kryszna powodzianom". Powodzian krysznowcy karmili także z policyjnych i wojskowych pontonów, bardzo popularne stało się hasło: "Hare Kryszna gotuje – policja wiosłuje". Ogółem, na przestrzeni 2 tygodni, tj. 12-27.7.br., wyznawcy Kryszny w zalanym Odrą Wrocławiu rozdali ponad 25 tys. porcji gorących wegetariańskich posiłków, kanapki, gorące napoje, setki litrów wody mineralnej[5].
Przypisy
Linki zewnętrzne