Puszcza Augustowska na mapie Suwalszczyzny
Puszcza Augustowska – duży kompleks leśny położony w
województwie podlaskim
oraz na
Litwie
i
Białorusi
. Powierzchnia całej puszczy wynosi ok. 160 tys.
ha
, z czego w granicach
Polski
znajduje się ponad 114 tys. ha. Na jej terenie znajduje się
Wigierski Park Narodowy
.
Geografia
Puszcza Augustowska leży na obszarze niemal płaskiego pola
sandrowego
, usypanego podczas postoju
lądolodu
skandynawskiego w okresie zlodowacenia bałtyckiego. Jedynym urozmaiceniem rzeźby terenu są
wydmy
.
Puszczę przecina
dział wodny
Wisły
(ok. 40% obszaru puszczy; rzeki:
Rospuda
i
Blizna
) oraz
Niemna
(ok. 60% obszaru puszczy;
Czarna Hańcza
z dopływami:
Marychą
i Wołkuszanką)[1].
Na terenie puszczy znajdują się liczne jeziora:
Wigry
,
Sajno
,
Białe Augustowskie
,
Necko
,
Studzieniczne
,
Serwy
, Blizno,
Pomorze
i inne.
Klimat tych terenów należy do najsurowszych w Polsce (poza górami). Średnia
temperatura
roczna wynosi 6 st. C, roczna amplituda – prawie 24 st. C (od –5,6 st. zimą do +17,3 st. latem). Zima trwa 114 dni (od końca listopada), pokrywa śnieżna zalega 101 dni[2].
Flora
85% obszaru puszczy pokrywają
bory
z dużą przewagą
sosny
(ponad 70%) i mniejszym udziałem
świerka
(17%)[2]. Wiele jest drzewostanów starych, liczących ponad 120 lat. Nie są rzadkością drzewa o wysokości 30-40 m. Na niektórych obszarach rosną dobrze zachowane
bory wilgotne
i
bagienne
, wiele jest
torfowisk
. Występują też
olsy
(8,5% powierzchni, głównie w południowej części), a miejscami także
grądy
.
Ze względu na surowy klimat w puszczy zachowały się gatunki roślin będące
reliktami północnymi
:
brzoza niska
,
cis
,
borówka bagienna
,
zimoziół północny
i
rosiczki
[3].
Fauna
W puszczy stwierdzono obecność ponad 2 tys. gatunków zwierząt (z tej liczby największą część stanowią owady).
Wśród
ssaków
występują:
wilk
,
jenot
,
ryś
,
borsuk
,
jeleń szlachetny
,
łoś
,
sarna
, zające:
bielak
i
szarak
,
bóbr
,
piżmak
,
wydra
i inne. W przeszłości żyły tu także
tury
,
żubry
,
niedźwiedzie
i
rosomaki
.
Spośród rzadkich ptaków żyją tu m.in.:
bocian czarny
,
trzmielojad
,
orlik krzykliwy
,
gadożer
,
kania czarna
,
kania ruda
, dzięcioły:
białogrzbiety
,
trójpalczasty
i
zielonosiwy
,
głuszec
oraz
cietrzew
.
Ponadto w puszczy żyją prawie wszystkie gatunki krajowych płazów i gadów, a w wodach bytuje ponad 30 gatunków ryb.
Dzieje puszczy
Puszcza Augustowska stanowiła w przeszłości część rozległych, dziewiczych lasów rosnących pomiędzy
Litwą
,
Mazowszem
i
Rusią
. Do
XIII wieku
jej teren był zamieszkiwany przez
Jaćwingów
. Po ich eksterminacji lub wysiedleniu ponowne zasiedlanie puszczy rozpoczęło się dopiero w
XV wieku
. Wtedy podzielono lasy na tzw. puszcze, czyli leśnictwa: Puszczę Perstuńską, Przełomską, Berżnicką i inne. W połowie
XVI wieku
weszły one w skład dóbr królewskich i były terenem łowów na grubego zwierza: tury, żubry, łosie, jelenie, dziki, niedźwiedzie, wilki. Wtedy też zaczęto eksploatować puszczę: wycinano drzewa, które następnie spławiano rzekami do portów bałtyckich; wyrabiano
smołę
,
potaż
,
dziegieć
i
węgiel drzewny
, wytapiano żelazo z
rudy darniowej
, zbierano
miód
z
barci
.
W okresie
powstania styczniowego
puszczańskie ostępy były schronieniem dla walczących i miejscem potyczek. W
rezerwacie Kozi Rynek
znajdują się mogiły powstańców poległych w bitwie z przeważającymi wojskami rosyjskimi 29.06.
1863
r. W uroczysku leśnym Powstańce (na północ od
Augustowa
) w kwietniu 1863 r. działała kuźnia powstańcza (obecnie znajduje się tam pomnik).
W czasie
I wojny światowej
puszcza mocno ucierpiała z powodu rabunkowego wyrębu drzew przez Niemców (wycięto ok. 15% lasów).
Podczas
II wojny światowej
las ponownie służył za schronienie
partyzantom
. Był też miejscem straceń ludności Augustowszczyzny – np. w okolicy wsi
Szczebra
w latach
1941
–
1944
zamordowano ok. 8000 ludzi, głównie
Żydów
.
Ochrona przyrody
Rezerwat przyrody Perkuć w Puszczy Augustowskiej
W północnej części Puszczy Augustowskiej leży
Wigierski Park Narodowy
, obejmujący jezioro
Wigry
i przylegające lasy. Ponadto, w najcenniejszych przyrodniczo fragmentach Puszczy Augustowskiej utworzono
rezerwaty
:
Tereny puszczańskie zostały objęte też
obszarami chronionego krajobrazu
:
- Puszcza i Jeziora Augustowskie
-
Dolina Rospudy
- Pojezierze Sejneńskie
- Dolina Biebrzy I.
Puszcza Augustowska znajduje się ponadto na liście planowanych obszarów specjalnej ochrony ptaków
Natura 2000
oraz została uznana za ptasią ostoję.
Turystyka
Przez Puszczę Augustowską prowadzą liczne
szlaki turystyczne
: piesze, rowerowe i kajakowe. Jeziora są cenione przez żeglarzy i amatorów innych sportów wodnych, a także wędkarzy.
Atrakcje turystyczne na terenie Puszczy Augustowskiej:
Bibliografia
- ↑
suwalszczyzna.com.pl
- ↑ 2,0 2,1 Puszcza Augustowska – mapa turystyczno-krajoznawcza (część opisowa), ATIKART Białystok,
- ↑
suwalszczyzna.pl