Stanisław
Małachowski
herbu
Nałęcz
(ur.
24 sierpnia
1736
r. w
Końskich
, zm.
29 grudnia
1809
w
Warszawie
) –
hrabia
,
polityk
,
poseł
,
marszałek
Sejmu Czteroletniego
,
referendarz wielki koronny
1780
-
1792
,
starosta
wąwolnicki
.
Biografia
Syn
Jana
,
kanclerza wielkiego koronnego
, wnuk
wojewody poznańskiego
Stanisława Małachowskiego
. Poseł na
sejm konwokacyjny
1764
, gdzie domagał się dokładniejszego określenia zakresu władzy hetmańskiej i ograniczenia
liberum veto
. W
1774
został marszałkiem
Trybunału Koronnego
, któremu przywrócił dawną sprawność i uczciwość, zyskując u współczesnych miano
Arystydesa
polskiego. W latach
1776
-
1780
konsyliarz
Rady Nieustającej
. W
1782
został kawalerem
Orderu Świętego Stanisława
. [1]Poseł sandomierski na
Sejm Czteroletni
, wybrany jego marszałkiem, przeprowadził zawiązanie Sejmu w konfederację i został marszałkiem konfederacji koronnej. Należąc do
Stronnictwa Patriotycznego
był wraz z
Ignacym Potockim
i
Hugonem Kołłątajem
jednym z głównych twórców
Konstytucji 3 maja
. Mieszkał w
Pałacu Czapskich
(na Krakowskim Przedmieściu, dziś Akademia Sztuk Pięknych), gdzie na tajnych zebraniach redagowano tekst tej ustawy, on też przeprowadził jej uchwalenie na sesji sejmowej
3 maja
1791
.
Kariera polityczna
Poglądy
Małachowski popierał dążenia miast do rozszerzenia ich praw politycznych i był zwolennikiem współpracy szlachty z mieszczaństwem. Jako jeden z pierwszych ze swego stanu wpisał się do księgi miejskiej jako obywatel miasta Warszawy (
29 kwietnia
1791
). W swych dobrach ostrogskich na Podolu oczynszował chłopów (1791), spisał powinności, zwolnił ich od niektórych ciężarów, zaczął organizować opiekę lekarską dla włościan. W czasie
wojny polsko-rosyjskiej
, na zebraniu
23 lipca
1792
był przeciwny decyzji króla
Stanisława Augusta Poniatowskiego
o jego przystąpieniu do
konfederacji targowickiej
i sprzeciwił się jakimkolwiek układom z targowiczanami. Po przystąpieniu króla do
Targowicy
25 lipca
1792
wystąpił z manifestem potępiającym akt konfederacji i stwierdzającym iż "sejm nadal trwa, a będzie zwołany, jak tylko okoliczności na to pozwolą", po czym udał się do Wiednia, a potem Włoch. Odmówił udziału w
insurekcji kościuszkowskiej
, obawiając się jej radykalizmu. W
1796
powrócił do swych dóbr na Kielecczyźnie, które znalazły się w wyniku
III rozbioru
w Galicji. W
1798
został aresztowany przez władze austriackie w związku z projektowanym na emigracji (
1797
) reaktywowaniem
Sejmu Czteroletniego
, więziony przez 8 miesięcy w Krakowie.
Funkcja premiera
Powołanie
W grudniu
1806
został wezwany przez
Napoleona
do Warszawy, gdzie
14 stycznia
1807
został prezesem
Komisji Rządzącej
. W październiku
1807
król
Fryderyk August I
II mianował go prezesem
Rady Ministrów Księstwa Warszawskiego
. Był to wybór nieodpowiedni [...] Małachowski był człowiekiem poprzedniej generacji, [...] nie miał zrozumienia dla potrzeb scentralizowanego i biurokratycznego państwa napoleońskiego (
Andrzej Zahorski
).
Działalność
Jako prezes Rady, Małachowski był zwolennikiem reaktywowania w
Księstwie
Konstytucji 3 maja
i przeciwnikiem wprowadzenia
Kodeksu Napoleona
oraz innych projektów ministra sprawiedliwości,
Feliksa Łubieńskiego
. Gdy król opowiedział się przeciwko jego pomysłom, w grudniu 1807 złożył dymisję. Otrzymał nominację na honorowe stanowisko prezesa senatu. W tej też roli w marcu
1809
otwierał pierwszy
sejm
Księstwa, na którym wystąpił z atakiem na
Kodeks Napoleona
, nie uzyskał jednak szerszego poparcia.
Rodzina
Żonaty dwukrotnie, z córkami Tomasza Hutten-Czapskiego herbu
Leliwa
, (
1711
-
1784
): z Urszulą Hutten-Czapską, starościanką knyszyńską i z Konstancją Hutten-Czapską rozwódką po
ks.
Dominiku Radziwile
na Nieświeżu herbu Trąby, (
1754
-
1798
).
Zmarł 29 grudnia 1809 roku. Pochowany w warszawskim kościele św. Krzyża.
Jego braćmi byli
Mikołaj Małachowski
,
Antoni Małachowski
i
Jacek Małachowski
.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Św. Stanisława,
Warszawa
2006
s. 189.
Poprzednik - | | Prezes Dyrektorium Generalnego Księstwa Warszawskiego 1807 | | Następca - |