Pojazd półgąsienicowy –
pojazd mechaniczny
o
półgąsienicowym układzie jezdnym
.
Pojazdy półgąsienicowe były na niewielką skalę konstruowane już podczas
I wojny światowej
. Przed
II wojną światową
i w jej trakcie powstały liczne konstrukcje pojazdów półgąsienicowych, szeroko używanych w czasie wojny. Charakteryzowały się lepszymi własnościami terenowymi, niż pojazdy kołowe, oraz były prostsze i tańsze od pojazdów gąsienicowych. Z racji własności terenowych, były one używane przede wszystkim dla zastosowań militarnych - jako
ciągniki artyleryjskie
,
transportery opancerzone
,
samochody pancerne
i ciężarówki terenowe, a czasem działa samobieżne (np. T19). Po II wojnie światowej zaprzestano budowy pojazdów półgąsienicowych na rzecz pojazdów gąsienicowych i pojazdów kołowych z większą ilością osi napędzanych, o dobrych własnościach terenowych.
Historia
Jako jeden z pierwszych pojazdy z
półgąsienicowym układem jezdnym
zaczął konstruować od
1909
francuski inżynier, działający w Rosji,
Adolphe Kegresse
. W
1915
roku w napęd Kegresse wyposażono partię ciężarówek Packard, używanych jako ambulansy. W
1919
roku skonstruowano w Rosji pierwsze półgąsienicowe samochody pancerne - Austin-Kegresse. W okresie I wojny światowej także w innych państwach wprowadzano półgąsienicowe ciągniki artyleryjskie i samochody ciężarowe, zwłaszcza w USA (Holt, Allis Chalmers) i Niemczech (Marienwagen).
Po
1917
roku Kegresse wyjechał do Francji i odtąd udoskonalał on tam swój wynalazek, konstruując długą serię ciągników artyleryjskich i "samochodów kawaleryjskich" Citroën-Kegresse. Pierwszym francuskim projektem Kegresse był mechanizm półgąsienicowy dla samochodu osobowego
Citroën-Kegresse B2 10CV
z 1921 roku. Pojazd ten został rozsławiony rajdami przez Saharę w 1922/23 roku oraz przez Afrykę w 1924/25 roku ("Croisiere Noire"). Kolejna konstrukcja Citroën-Kegresse P17 / P19 została rozreklamowana odbyciem rajdu przez Azję w 1931/32 roku ("Croisiere Jaune"). Na ich bazie budowano pojazdy wojskowe, także cięższy ciągnik P14, ale były one promowane także dla zastosowań cywilnych, z innymi nadwoziami. Ostatnią i najbardziej popularną wersją francuskiego półgąsienicowego ciągnika artyleryjskiego był UNIC P107, bardziej znane były też lekkie samochody półgąsienicowe UNIC TU-1 i ciężkie ciężarówki terenowe SOMUA MCG. Na niewielką skalę rozwijano też we Francji półgąsienicowe samochody pancerne (produkowany seryjnie AMC P16).
Ciągniki Citroën-Kegresse (B2, P14, P17 i P19) używane były również od lat 20. w Polsce, opracowano też na ich bazie półgąsienicowy
samochód pancerny wz. 28
. W Polsce skonstruowano następnie własny półgąsienicowy ciągnik artyleryjski
C4P
, oparty o konstrukcję samochodu ciężarowego. Był on używany w
1939
, a w opracowaniu były także dalsze konstrukcje (PZInż.202 i PZInż.222). Wkrótce po wojnie skonstruowano jeszcze prototyp ciężarówki półgąsienicowej
SG-10
(na wzór niemieckiego Maultiera), lecz nie podjęto produkcji.
Przed II wojną światową na dużą skalę rozwinięto produkcję pojazdów półgąsienicowych w Niemczech. Skonstruowano tam całą gamę ciągników artyleryjskich, o różnej wielkości:
Sd.Kfz.2 Kettenkrad
,
Sd.Kfz.10
,
11
, 6, 7, 8, 9 i
sWS
. Ponadto, w napęd półgąsienicowy wyposażano kilka modeli ciężarówek, znanych jako SdKfz.3
Maultier
. W latach 1939-45 zbudowano ponad 15 000 szeroko używanych podczas wojny transporterów opancerzonych
Sd.Kfz.251
i ponad 6000 mniejszego modelu
Sd.Kfz.250
. Na ich podwoziach budowano różne wersje specjalne, w tym
działa samobieżne
oraz samochody pancerne Sd.Kfz.250/9. Jeszcze w latach 60. w
Czechosłowacji
kontynuowano produkcję transporterów opancerzonych OT-810 opartych na zmodyfikowanej konstrukcji Sd.Kfz.251.
Na największą skalę produkowano półgąsienicowe wozy bojowe w
USA
. Począwszy od 1940 roku do końca wojny zbudowano tam około 40 tysięcy transporterów opancerzonych
Half-track
, w wersjach M3, M2, M5 i M9, oraz około 15 tysięcy opancerzonych pojazdów specjalnych na ich podwoziu, przede wszystkim dział samobieżnych. Wiele z tych pojazdów jest używanych do chwili obecnej w państwach
Afryki
i
Ameryki Południowej
.
Na niewielką skalę w półgąsienicowy układ jezdny, w czasie II wojny światowej, wyposażał również ciężarówki
ZSRR
(ZiS-42 i GAZ-60). Półgąsienicowe transportery pancerzone budowano w niewielkiej ilości także w Japonii (Typ 1 Ho-Ha).