1 Warszawska Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte – jednostka pancerna
Wojska Polskiego
sformowana na bazie
1 pułku czołgów
w obozie bieloomuckim pod
Sielcami
na mocy rozkazu dowódcy 1 Korpusu PSZ w ZSRR nr 1 z
19 sierpnia
1943
r.
Historia
Zaprzysiężenia dokonano w obozie sieleckim 11 listopada 1943 ;
przysięga
uzupełnień odbyła się w Siekierzycach 1 czerwca 1944.
Sztandar ufundowany przez
Związek Patriotów Polskich
wręczył brygadzie zastępca ds. liniowych dowódcy korpusu gen.
Świerczewski
. Drugi, honorowy sztandar ufundowany przez społeczeństwo
Dorohuska
, został wręczony przez Jadwigę Wojtalową – żołnierza Batalionów Chłopskich.
22 września
1943 r. ze składu brygady wyłączono
1 pułk czołgów
, który to podporządkowany
1 DP
uczestniczył w
bitwie pod Lenino
. Pozostałe siły brygady w czasie walk przebywały w obozie bieloomuckim.
6 kwietnia
1944 r. brygadę przetransportowano do Siomak w rejonie
Berdyczowa
.
21 lipca
brygada
wymaszerowała w kierunku
frontu
trasą przez: Jezierzany, Turzysk, Nowosiółki i Maszów.
24 sierpnia
przekroczyła
Bug
pod Dorohuskiem i osiągnęła wieś Rudnik pod
Lublinem
. Przesunięta do pierwszego rzutu wojsk polskich, w nocy na
31 lipca
przemaszerowała trasą przez
Lublin
, Kurów, Żyrzyn do wsi Zagrody, a stamtąd
9 sierpnia
do
Łaskarzewa
.
Podporządkowana radzieckiej 8 A gwardii, przeprawiła się przez Wisłę na przyczółek warecko-magnuszewski i do
17 sierpnia
toczyła krwawe walki z
1 Dywizją Pancerno-Spadochronową "Hermann Göring"
.
18 sierpnia
brygada wróciła w podporządkowanie
1 Armii WP
i rozlokowała się w okolicy
Magnuszewa
, gdzie stacjonowała do
11 września
. W tym czasie dokonano reorganizacji brygady, likwidując strukturę
pułkową
i wprowadzając
batalionową
.
15 września
ze składu brygady wydzielono 1 batalion czołgów, bpzmot i 2 bas, które uczestniczyły w walkach o Pragę i pod Jabłonną.
Podczas ofensywy styczniowej
brygada
działała jako
awangarda
sił głównych 1 AWP. Podczas marszu w kierunku
Bydgoszczy
brygadę podporządkowano dowódcy 47 A i w jej składzie wzięła udział w zdobyciu tego miasta.
Podczas przełamywania głównej pozycji
Wału Pomorskiego
, będąc w składzie zgrupowania uderzeniowego armii, większością sił wspierała 2 DP w natarciu na
Mirosławiec
. Uczestnicząc w działaniach zaczepnych 1 Armii WP w kierunku
Bałtyku
brygada
20 lutego
wkroczyła do Wierzchowa, 24 lutego do Osieka, a dalej do Złocieńca i Bierzwnicy.
W kolejnych miesiącach, będąc w podporządkowaniu różnych sowieckich związków operacyjnych, uderzyła min. na
Wejherowo
i wspólnie z nimi zajęła je. Od 12 do
17 marca
brygada
toczyła walki o
Janów
. W okresie 26—
28 marca
uczestniczyła w wyzwoleniu Gdyni. Końcowym etapem działań 1 BPanc był udział w zdobyciu
Gdańska
, gdzie częścią swoich sił toczyła zacięte walki uliczne.
Atakiem
na stanowiska baterii nadbrzeżnej na Oksywiu zakończyła działania bojowe.
7 kwietnia
przeszła z Gdyni przez
Orłowo
,
Sopot
do Gdańska, gdzie pozostała w obronie wybrzeża do końca maja 1945 r.
Część jej czołgów po wyremontowaniu w bazie remontowej w
Świdwinie
została włączona do 4 pułku czołgów ciężkich i wspólnie z nim, jako kompania czołgów średnich, walczyła w operacji berlińskiej, kończąc swój szlak bojowy nad Łabą dwoma sprawnymi czołgami.
Na mocy rozkazu dowódcy 1 Armii WP nr 060 z 24 lutego 1945 r. otrzymała miano „Warszawskiej”.
9 kwietnia
1945 r. została odznaczona przez Naczelnego Dowódcę WP
Krzyżem Grunwaldu II kl.
, a
6 maja
1945 r.
Orderem Czerwonego Sztandaru
, przyznanym przez Radę Najwyższą
ZSRR
.
24 maja
brygada otrzymała rozkaz przegrupowania się do
Siedlec
. Do
9 czerwca
wszystkie pododdziały zajęły koszary w mieście. Łącznie z Gdańska przetransportowano: 13 czołgów, 1 samochód pancerny BA-64, 15 samochodów osobowych, 169 samochodów ciężarowych, 52 samochody specjalne, 11 motocykli, 2 traktory. 14 czerwca przybyło 11 czołgów wyremontowanych w 24 Bazie Armijnej.
W lipcu 1945 roku pododdziały Brygady zostały użyte do walk ze zbrojnym podziemiem - podjęto walkę z oddziałami "Tura" i "Szumnego", w sierpniu zaś, mimo zakazu występowania przeciwko zbrojnemu podziemiu (
amnestia
), po uzyskaniu dodatkowego rozkazu - podjęto walkę z oddziałami "Młota" i "Zygmunta".
28 sierpnia
Brygada przegrupowała się "na kołach" do
Legionowa
i tam zajęła koszary.
6 lutego
1 Warszawską Brygadę Pancerną im. Bohaterów Westerplatte przeformowano na
1 Warszawski Pułk Czołgów im. Bohaterów Westerplatte
.
5 czerwca
1946 roku Pułk przedyslokowany został do
Modlina
.
Dowódcy
Skład
w okresie
19 sierpnia
1943
r. –
7 września
1944
r.
dowództwo
, kompania dowodzenia, 1 i 2 pułk czołgów, batalion piechoty zmotoryzowanej, kompania technicznego zaopatrzenia, kompania przeciwlotniczych
wkm
i in.
Od
7 września
1944
r. do końca wojny:
dowództwo
, kompania dowodzenia 1, 2 i 3 batalion czołgów, batalion piechoty zmotoryzowanej, kompania technicznego zaopatrzenia, kompania przeciwlotniczych
wkm
, pluton medyczno-sanitarny i in.;
Łącznie 253
oficerów
, 502
podoficerów
, 591
szeregowych
, 65
czołgów
T-34
, 3 samochody pancerne
BA-64
, 4 działa
SU-57
i
SU-76
, 6
moździerzy
82 mm, 18 rusznic ppanc., 35
wkm
.
Walki
Bitwa pod Studziankami
Udział w wyzwoleniu Pragi i w walkach pod Jabłonną
T-34/76
czołg podstawowy brygady w początkowym okresie
1 BPanc działając w składzie
1 armii WP
wykonywała zadanie bezpośredniego wsparcia piechoty w ramach operacji zaczepnej radz. 47 A. Celem
operacji
była likwidacja niemieckiego przyczółka w widłach Wisły i dolnej Narwi. Obrona przyczółka przebiegała na północ od Zegrza, na zachód od
Wołomina
, Starej Miłosny i Międzylesia i stanowiła węzłowy element obrony środkowej Wisły. Broniły go jednostki 4 KPanc SS z niemiecką 9 Armią. Ważną częścią tego przyczółka był umocniony rejon prawobrzeżnej Warszawy. 10 września 1 DP działając w składzie 125 KA radz. 47 Armii wyruszyła do natarcia w kierunku Pragi.
14 września
rano 2 i 3 pułk piechoty 1 DP zostały wzmocnione batalionem czołgów. 2 kcz została przydzielona do wsparcia 2 pułku piechoty działającego w kierunku ogrodu zoologicznego, 1 kcz wspierała natarcie 3 pułku piechoty w kierunku mostu kolejowego pod Cytadelą. Tocząc ciężkie walki uliczne oddziały wyparły nieprzyjaciela ze śródmieścia Pragi i opanowały wschodni brzeg Wisły. Do pododdziałów 1 BPanc dołączyły ochotniczo grupy powstańców
AK
z Pragi, m.in. grupa ppor. Józefa Polaka, która działając jako
desant czołgowy
torowała drogę wozom 1 BPanc, wskazywała przejścia i usuwała zapory.
29 września
, wobec zagrożenia prawego skrzydła
1 armii WP
na Pradze przez niemieckie siły pancerne, broniący się tu 6 pułk piechoty 2 DP na odcinku Zacisze-Ząbki został wzmocniony 1 batalionem czołgów.
W dniach 24—
28 października
oddziały
1 armii WP
w składzie 1 i 2 DP, 1 kcz z 1 BPanc i in., działając wraz z jednostkami radzieckimi, stoczyły walkę w celu zmniejszenia niemieckiego przyczółka w widłach Wisły i dolnej Narwi. Przed frontem jednostek polskich broniły się oddziały 4 Szturmowej Dywizji SS, wzmocnione artylerią i 6-lufowymi moździerzami. Przednia linia obrony przebiegała od południowego skraju Marcelina przez folwark Białołęka, południowo-zachodni skraj Annopola do Żerania. Przedpole było pokryte zabudową typu podmiejskiego, w ogrodach pocięte gęstą drożnią, rowami i kanałami. W suterenach domów znajdowały się gniazda ogniowe, na drogach przeszkody i pola minowe.
27 października
dowódca 1 BPanc rozkazał 1 kcz przejść do rejonu Białołęki do dyspozycji dowódcy 1 pułku piechoty. Wieczorem, dla zamaskowania warkotu czołgów, piechota otworzyła ogień i 1 kcz w składzie 9 czołgów podeszła do Białołęki, Jeden czołg został uszkodzony na minie. 1 pułk piechoty wraz z 1 kcz otrzymały zadanie wyruszenia do natarcia o godz. 6 w ogólnym kierunku po osi szosy
Jabłonna
,
Nowy Dwór
. Na prawo sąsiadem był 101 pułk piechoty radz. 63 DP, na lewo 3 pułk piechoty 1 DP. Po 20-minutowym przygotowaniu artyleryjskim, w którym uczestniczyły również czołgi, natarcie ruszyło. O godz. 10 nieprzyjaciel przeszedł do
kontrataków
, zwłaszcza na kierunku 3 pułku piechoty. Walka przedłużyła się do godzin nocnych, pociągając za sobą uszkodzenie 2 czołgów.
19 października
opanowano
Płudy
i
Wiśniewo
. Osiągnięto skraj lasu na wzgórzu w m.
Buchnik
i przeprowadzono przegrupowanie do szturmu Jabłonny, z zadaniem opanowania tej miejscowości, a zwłaszcza znajdującego się tam węzła dróg na Nowy Dwór i
Legionowo
. W tym czasie nieprzyjaciel podciągnął do Jabłonny posiłki w składzie pułku piechoty i 8 ciężkich czołgów, które przeprawiono przez Wisłę w rejonie Rajszewa. Zepchnęło ono piechotę 1 pułku piechoty wzdłuż szosy i zagroziło stanowisku dowodzenia pułku. Na rozkaz dowódcy 1 pułku płk. Czerwińskiego 1 kcz, złożona z 8 wozów
T-34
, wyruszyła po osi szosy w kierunku garbu terenowego w
Buchniku
. Jednocześnie od strony Jabłonny, również po osi szosy, uderzyło 8 czołgów niemieckich. Na grzbiecie wzgórza doszło do
boju spotkaniowego
, w wyniku którego wróg wycofał się. W ślad za nieprzyjacielem piechota i wozy 1 kcz wdarły się do Jabłonny. Niemcy stracili 4 czołgi i 12 dział, a 1 kcz trzy czołgi, z których pierwszy spłonął, drugi został rozbity przez strącenie wieży, a trzeci unieruchomiony pociskiem działowym. Poległo czterech czołgistów, a sześciu zostało rannych. W sumie 1 kcz straciła 5 czołgów.
Po zdobyciu Jabłonny 1 DP przeszła do obrony osiągniętej rubieży i pozostawała na niej do
16 stycznia
1945 r., to jest do rozpoczęcia ofensywy styczniowej.
W Operacji Warszawskiej i pościgu do Bydgoszczy
1 BPanc przeszła przez Wisłę po mostach pod Tarnowem i wieczorem zgrupowały się w lesie na północny zachód od
Magnuszewa
.
16 stycznia
1 BPanc przeprawiła się przez Pilicę w rejonie Ostrołęki. Wieczorem zatrzymała się w rejonie Żelazna, Piekut i nawiązała współdziałanie z 1 DP. Nocą
17 stycznia
wykonała marsz w kierunku Piaseczna. Rankiem brygada opanowała miasto, a następnie uderzyła w kierunku na Lesznowolę, Raków, Włochy, odcinając Niemcom drogi odwrotu. Jedna z kompanii brygady została użyta do walk w centrum Warszawy gdzie wspierała pododdziały 6 DP. Po przełamaniu obrony nad Wisłą i likwidacji warszawskiego zgrupowania nieprzyjaciela 1 BPanc, podporządkowana czasowo radz. 47 A, maszerowała trasą przez: Włochy, Łazy, Gostynin, Inowrocław. 23 stycznia podeszła do Torunia i miała być użyta do walk o miasto. Otrzymawszy jednak nowy rozkaz 1 BPanc przemaszerowała do Bydgoszczy. Na podejściu do mostu w rejonie ul. Dalekiej czołowy oddział brygady rozbił niemiecką kolumnę samochodową i przełamał obronę na peryferiach miasta. Czołgi wdarły się do miasta, spychając nieprzyjaciela za Brdę.
26 stycznia
dwa plutony czołgów, wraz z radziecką piechotą przeprawiły się przez most na Brdzie i ubezpieczone na skrzydłach przez pododdziały 1 Samodzielnej Brygady Kawalerii, zlikwidowały opór nieprzyjaciela. Następnego dnia przy czynnej pomocy miejscowej ludności Bydgoszcz została oczyszczona z ostatnich grup niemieckich.
Przełamanie Wału Pomorskiego
29 stycznia
1 armia WP
wyruszyła z rejonu
Bydgoszczy
w kierunku zachodnim ugrupowana w dwie kolumny. Jednostki pancerne: 1 samodzielny batalion rozpoznawczy (sbrozp), podporządkowany dowódcy
1 Samodzielna Brygada Kawalerii
oraz 1 BPanc i podporządkowany jej 13 samodzielny pułk artylerii samobieżnej (13spas), a także 4 pułk czołgów ciężkich (pczc) i podporządkowany mu 7 samodzielny dywizjon artylerii samobieżnej miały zadanie posuwania się wyznaczonymi kolumnami w gotowości do zabezpieczenia prawego skrzydła armii. W praktyce jednak wymarsz jednostek pancernych uległ znacznemu opóźnieniu na skutek całkowitego braku paliwa spowodowanego trudnościami dowozu (mrozy, śnieżyce}. 1 BPanc podczas marszu wchodziła kilkakrotnie swymi ubezpieczeniami w kontakt z grupami nieprzyjaciela, które niszczyła lub spychała.
4 lutego
była skoncentrowana w rejonie Radawnicy.
9 lutego
, dysponując pięćdziesięcioma
czołgami
, wraz z 13 spas, we współdziałaniu z 2 DP, otrzymała zadanie zdobycia
Mirosławca
.
Natarcie
ruszyło
10 lutego
. Na podejściach do Mirosławca Niemcy zorganizowali silną obronę przeciwpancerną stosując zasadzki czołgowe. Wobec pomyślnego rozwoju natarcia pododdziały brygady z desantem piechoty na czołgach w rejonie Oleśna i Nieradza, wysunęły się przed szyki
fizylierów
. Pozbawione osłony piechoty i środków przeciwlotniczych,
czołgi
zostały jednak dwukrotnie zaatakowane uderzeniami nieprzyjacielskiego lotnictwa, a na przedpolu Mirosławca ogniem
pociągu pancernego
. Wieczorem
10 lutego
Mirosławiec
został zdobyty. Zwycięstwo to zostało okupione dużymi stratami w ludziach i sprzęcie (szczególnie w 2 batalionie czołgów).
W Operacji Pomorskiej
1 BPanc oraz 13 spas, działając jako
czołgi
bezpośredniego wsparcia piechoty, miały wykonać uderzenie w rejonie
Żabina
i następnie rozwinąć
natarcie
w kierunku Borujska. Brygada dysponując 29 czołgami wspierała 2 DP.
Siłami 1 batalionu (czternaście
czołgów
) i 2 batalionu (sześć czołgów) oraz 13 spas (11 dział) zajęły podstawę wyjściową w rejonie stacji kolejowej
Borujsko
. 3 batalion (siedem czołgów) pozostał w odwodzie. Na odcinku 5 pułku piechoty natarcie zostało powstrzymane w silnie umocnionym punkcie oporu. O godz. 15 do walki wszedł 4 pułk piechoty wraz z 1 batalionem czołgów, baterią 13 spas (pięć dział) i żołnierzami bpzmot jako desantem na czołgach. Czołgi wraz z desantem wyprzedziły piechotę i wdarły się w obronę nieprzyjaciela, gdzie napotkały jednak przeszkody ziemne i ukrytych niszczycieli czołgów z
panzerfaustami
. Natarcie czołgów utknęło. W tej sytuacji decydującą rolę odegrała grupa konna 1 SBK, której
szarża
zaskoczyła wroga, wywołując panikę w jego szeregach.
Borujsko
zostało zdobyte.
Brygada straciła 16 poległych, 30 rannych, 1 czołg spalony i 3 uszkodzone.
2 marca
trwały ciężkie walki w rejonie
Żabina
i stacji kolejowej
Wierzchowo
, gdzie walczyły 4 i 6 pułk piechoty 2 DP oraz 14 pułk piechoty 6 DP. Po południu skierowano tu 1 i 2 batalion czołgów. 4 pułk piechoty wraz z 2 batalionem czołgów i baterią dział pancernych uderzył na
Żabin
odrzucając nieprzyjaciela w kierunku stacji
Wierzchowo
. Doszło do gwałtownego starcia z grupą niemieckich dział pancernych. 2 batalion czołgów stracił trzy czołgi spośród czterech, którymi dysponował (czołg dowódcy przekazano do 3 batalionu czołgów). 2 batalion czołgów pozostał bez sprzętu do
10 marca
. W tym czasie 6 pułk piechoty wraz z 1 batalionem czołgów i dwoma bateriami 13 spas przekroczył przesmyk między jeziorami i uderzył na Żabinek, broniony m.in. ogniem okopanych dział pancernych. Dwa polskie czołgi zostały spalone, dwa inne zaś oraz działo samobieżne uszkodzone. Pozostałe czołgi wycofały się.
Następnego dnia 14 pułk piechoty 6 DP, po przełamaniu oporu nieprzyjaciela w rejonie Smolnych Gór, rozwinął
natarcie
na stację
Wierzchowo
. Skierowano tu z odwodu 3 batalion czołgów z desantem piechoty zmotoryzowanej. W rejonie tym działały oddziały 2 DP. Jednocześnie do wznowienia natarcia na
Żabinek
użyto desantu piechoty na czołgach i działach pancernych (cztery czołgi 1 bcz i pięć dział pancernych z fizylierami z 3 batalionu 6 pp). Po przełamaniu niemieckiej pozycji pod Wierzchowem 1 armia WP przeszła do
pościgu
w kierunku wybrzeża.
W walkach o Gdynię i Gdańsk
T-34/85
czołg podstawowy brygady końcowym okresie wojny
Po przełamaniu niemieckich pozycji na Pomorzu Zachodnim
8 lutego
1945 r. 1 BPanc, została wyłączona ze składu 1 Armii WP i podporządkowana
2 Frontowi Białoruskiemu
. W tym czasie wojska niemieckiej 2 A zostały odcięte od głównych sił
Grupy Armii "Wisła"
i w rejonie Gdyni i
Gdańska
przyparte do morza przez jednostki 2 Frontu Białoruskiego. Rejon Pomorza Gdańskiego wraz z portami był silnie umocniony. Niemcy walczyli przy wsparciu jednostek marynarki wojennej i kontynuowali pośpieszną ewakuację morzem.
Po wykonaniu przemarszu po trasie:
Ramlewo
,
Białogard
,
Koszalin
,
Sławno
,
Słupsk
12 marca
1 BPanc została podporządkowana dowódcy 8 KZmech radz. i uzupełniona 25 czołgami. Wspierając natarcie radz. 321 i 329 pułków piechoty uderzyła z zachodu i północy na
Wejherowo
. Atakując wozami bojowymi i grupami
fizylierów
,
brygada
przełamała
obronę
nieprzyjaciela i przeszła do
pościgu
. Zniszczyła cofające się kolumny niemieckie pod Miechowem i
Redą
, opanowała Białą Rzekę oraz usiłowała uchwycić przejście przez
rów przeciwczołgowy
przed Janowem. Zaskoczenie nie powiodło się. Brygada przeszła do systematycznego
natarcia
na silnie umocnioną obronę nieprzyjaciela. Nocą
14 lutego
2 i 3 batalion czołgów wraz z radziecką piechotą 101 DP oraz odwodowym batalionem piechoty zmotoryzowanej zaatakowały wzdłuż szosy pod Janowem.
Atak
ten nie dał jednak spodziewanych rezultatów. 1 BPanc straciła osiem czołgów, z czego siedem ewakuowano z pola walki. Nieprzyjaciel wprowadził na ten odcinek jednostki odwodowe: m.in. 4 Dywizję SS "Polizei".
17 marca
1 BPanc przeszła marszem nocnym przez: Redę,
Wejherowo
, Zamek, Nowy Dwór,
Bieszkowice
,
Koleczkowo
,
Głodówko
i następnego dnia osiągnęła rejon
Łężyc
. 3 batalion czołgów wraz z radz. 101 DP przeprowadził
rozpoznanie walką
w rejonie wzg. 165,0. Wieczorem
18 marca
1 BPanc podporządkowano 1 KPanc (radz.) i przesunięto do drugiego rzutu. W rejonie
Rogulewo
, gdzie pozostała do
21 marca
, przyjmując uzupełnienie sprzętu i dokonując remontów.
Po trzydniowych walkach wojska radzieckie
23 marca
osiągnęły brzeg
Zatoki Gdańskiej
w rejonie
Sopotu
. Zgrupowanie niemieckie zostało rozcięte na dwie izolowane części. Wobec odrzucenia przez niemieckie dowództwo wezwania do
kapitulacji
, rozpoczęto likwidację obu okrążonych zgrupowań. 1 BPanc przeszła do rejonu na zachód od
Wielkiego Kacka
, skąd rozpoczęła
natarcie
na Gdynię. Przy podejściu do Wielkiego Kacka szybkim
manewrem
brygada obezwładniła okopaną na wzg. 168,0 niemiecką baterię plot 88 mm, która to zatrzymała ogniem natarcie radz. 40 i 44 BPanc. 24 marca wraz z radzieckimi brygadami pancernymi 1 BPanc osiągnęła główną pozycję obrony nieprzyjaciela w rejonie
Małego Kacka
. Rozdrobniona na pododdziały, ze względu na bardzo podmokły teren, w ciągu całego dnia toczyła zaciekłe walki. Nocą, we współdziałaniu z radziecką piechotą, odparła niemiecki kontratak.
Rano
25 marca
główny pas obrony niemieckiej został przełamany. Brygada przeszła do Witomina, i skrajem lasu z radzieckimi 68 i 77 pułkami piechoty uderzyła na miasto, osiągając
26 marca
cegielnię na jego południowym skraju. W nocy
27 marca
, po wykonaniu przejść w
zaporach
,
brygada
kontynuowała szturm miasta przy wsparciu
artylerii
. Przez tory kolejowe wdarła się na ul. Świętojańską i w południe, po uporczywych walkach, dotarła do pl. Kaszubskiego i Yacht Clubu.
Z zachodu szturmowały jednostki radzieckie, spychając nieprzyjaciela w kierunku portu. Niemcy, osłaniając się ogniem baterii nadbrzeżnych i sześciu
niszczycieli
, rozpoczęli ewakuację na
Kępę Oksywską
. Walki trwały całą noc (
28 marca
) Rano oddziały radzieckie, nacierające z północy, odcięły drogi odwrotu na Kępę Oksywską, południowe zaś zgrupowania wojsk radzieckich złamały opór oddziałów broniących podejścia do
portu
i opanowały całe miasto.
W okresie likwidacji obrony niemieckiej w
Gdyni
wzrastało nasilenie walk jednostek radz. 2 A o
Gdańsk
. Jednostki te zdobyły
Orunię
, dworzec przetokowy i wdarły się do miasta. Od południowego zachodu jednostki radz. 65 A zdobyły przedmieście
Emaus
i rozpoczęły walki o centrum. Nacierając wzdłuż wybrzeża morskiego opanowały przedmieście Zaspy.
Gwoli sprawiedliwości dziejowej do walki o Gdańsk skierowano część sił 1 BPanc – batalion piechoty zmotoryzowanej, wsparty plutonem czołgów. Nawiązał on walkę w zachodniej części miasta i
28 marca
, dotarł do
Dworu Artusa
gdzie żołnierze brygady zawiesili polską flagę.
Wieczorem
29 marca
opór nieprzyjaciela w
Gdańsku
został złamany.
W ramach przegrupowań dokonanych od 29 marca do
1 kwietnia
1 BPanc weszła w skład radz. 132 KA.
29 marca
ześrodkowała się na przedmieściu Chyloni z zadaniem rozpoznania nieprzyjaciela na Kępie Oksywskiej. Zadanie to wykonał 3 batalion czołgów osiągając rejon wzg. 60,0, gdzie stwierdził silnie rozbudowaną obronę niemiecką na Kępie Oksywskiej.
30 marca
3 bcz został podporządkowany radz. 40 KA i ześrodkował się w rejonie Zagórza. 2 bcz wspierał w tym dniu natarcie radzieckiego pułku piechoty i również przeszedł do rejonu Zagórza.
1 BPanc przez
Janowo
i Rumię przemaszerowała do rejonu kolonii
Dębogórze
, gdzie zajęła podstawy wyjściowe do działań na Kępę Oksywską. Przez cały dzień brygada prowadziła walki obronne, odpierając
kontrataki
nieprzyjaciela.
1 kwietnia
, wspierając piechotę radziecką, osiągnęła folwark
Dębogórze
, skąd jednak wycofała się pod silnym ogniem artylerii niemieckiej.
Atak
ponowiono w nocy, lecz rano, na skutek niemieckiego
kontrataku
brygada ponownie wycofała się do lasu. Dopiero po trzecim
ataku
odzyskała
folwark
, rozbijając niemiecką
piechotę
.
3 kwietnia
brygada
walczyła o przełamanie niemieckiej obrony wzdłuż szosy
Pogórze
-
Kosakowo
. Nazajutrz opanowała
Suchy Dwór
, a 2 batalion czołgów brawurowym atakiem zdobył część Pogórza.
5 kwietnia
1 BPanc resztką czołgów i spieszonych załóg wspierała radz. 10 DP, opanowując ostatecznie Pogórze i Kosakowo. Po wyzwoleniu obu miejscowości brygada oderwała się od piechoty i manewrem od południa dotarła do Babiego Dołu. W godzinach popołudniowych
atakiem
na stanowiska baterii nadbrzeżnej na
Oksywiu
zakończyła działania bojowe.
7 kwietnia
przegrupowała się z Gdyni przez
Orłowo
,
Sopot
do
Gdańska
, gdzie pozostała w obronie wybrzeża do
13 czerwca
1945
r.
Ciekawostki
Załoga czołgu Rudy z książki
Janusza Przymanowskiego
pt: "
Czterej pancerni i pies
" należała właśnie do 1 brygady im. Bohaterów Westerplatte.
Przekształcenia
1 Warszawski Pułk Czołgów
→ 1 Warszawska Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte → 1 Warszawski Pułk Czołgów →
100 Pułk Zmechanizowany
→
14 Brygada Zmechanizowana
Bibliografia
- Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego : formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa : Wydaw. Ministerstwa Obrony Narodowej 1987. .
- Magnuski, Janusz: Wozy bojowe LWP : 1943-1983. Warszawa: Wydaw. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. .
Zobacz też