Aleksy I (ze starogreckiego manuskryptu)
Aleksy I Komnen (ur.
1048
, zm.
15 sierpnia
1118
) –
cesarz
bizantyjski
od
4 kwietnia
1081
, syn Jana Komnena i
Anny Dalasseny
.
Pochodził z arystokratycznego rodu
Komnenów
z
Azji Mniejszej
, który miał na dworze wpływy już za czasów dynastii Dukasów. Zasiadł na tronie w drodze zamachu stanu dzięki poparciu braci (Izaaka i Adriana) oraz spowinowaconych z nim Dukasów (dzięku zawartemu w
1077
małżeństwu z Ireną Dukeną). Ojciec m.in.
Anny Komneny
i
Jana II Komnena
.
W momencie wstąpienia na tron sytuacja Cesarstwa była bardzo poważna – zagrożenie najazdami Połowców i Kumanów od północy (zza Dunaju), Słowian Południowych z północnego zachodu, Normanów z południowej Italii i Turków seldżuckich ze wschodu (którzy w wyniku miażdżącego zwycięstwa w
bitwie pod Manzikertem
,
19 sierpnia
1071
podbili niemal całą bizantyńską Azję Mniejszą). Słabość Cesarstwa zwiększały również wewnętrzne rozłamy i niepokoje związane z działalnością sekt (
manichejczycy
,
paulicjanie
,
bogomili
) oraz groźną opozycją wewnętrzną (spiski wojskowe i senatorskie).
Aleksy, w pełni świadomy zagrożenia i słabości państwa, zręcznie walczył z wrogami zewnętrznymi i wewnętrznymi przy pomocy środków zarówno militarnych, jak i dyplomatycznych. Zawarłszy układ pokojowy z
Turkami
(w 1081 r.), skoncentrował swoje szczupłe siły na prowadzonej z wielkim trudem i zmiennym szczęściem walce z Normanami (
1081
-
1085
). Podczas bitwy pod
Dyrrachion
,
18 października
1081
dzięki osobistemu męstwu cudem uniknął śmierci lub niewoli. (Mimo grożących niebezpieczeństw, Aleksy, jako doświadczony wódz i odważny żołnierz, osobiście prowadził wiele kampanii.)
Aleksy I przyjmuje Gotfryda z Bouillon i towarzyszących mu krzyżowców
Po wyparciu Normanów, w latach
1085
-
1090
bez wyraźnych sukcesów próbował odeprzeć najazdy Połowców i Kumanów (z północy), Serbów (z zachodu) i Turków (ze wschodu). Przywróciwszy chwilowo potęgę Cesarstwa, poprosił Zachód o dostarczenie wojsk zaciężnych, których w Bizancjum brakowało. Apel został inaczej odebrany – w
1095
papież
Urban II
wystąpił z projektem krucjaty przeciw Turkom, której celem miała służyć nie tyle pomocy Cesarstwu, co wyparciu
muzułmanów
z
Ziemi Świętej
. W
1096
Aleksy wymusił na krzyżowcach złożenie hołdu lennego i obietnicę, że odebrane ziemie zostaną zwrócone Bizancjum. Sam dostarczył floty na przewiezienie krzyżowców przez
Bosfor
.
Pod koniec życia Aleksy szczególnie aktywnie dążył do pokojowego ograniczenia wpływów sekt chrześcijańskich (głównie paulicjan i bogomiłów). Powodem mogło być zwłaszcza szybkie rozprzestrzenianie się wyznawców tych odłamów chrześcijaństwa na obszarze cesarstwa w II poł.
XI wieku
. Zapewne w latach
1101
-
1104
odbyła się pod jego przewodnictwem debata duchowieństwa bizantyńskiego z bogomiłami. Natomiast w
1114
cesarz spotkał się z paulicjanami i bogomiłami w mieście
Filipopol
w Tracji. W jego wyniku miało dojść do apostazji kilku tysięcy zwolenników tych sekt, których osadził w nowym mieście niedaleko Filipopola – Aleksjopol (Neokastron)[1]. Jednak przynajmniej bogomilizm był już tak mocno zakorzeniony, że nie udało się go poważniej osłabić.
Przypisy
- ↑ Anna Komnena, Aleksjada, XIV 9,4, przeł. i oprac.
Oktawiusz Jurewicz
, t. I-II, Wrocław 1969-1972