Bitwa pod Mirem miała miejsce
11 czerwca
1792
roku podczas
wojny polsko-rosyjskiej 1792
Wstęp
1 czerwca
1792
król
Stanisław August Poniatowski
odebrał naczelne dowództwo nad wojskami litewskimi ks.
Ludwikowi Wirtemberskiemu
, i
7 czerwca
powierzył je
Józefowi Judyckiemu
. Wątpiąc w jego kunszt wojskowy dodano mu licznych doradców (m.in.
Stanisław Kostka Potocki
,
Tomasz Wawrzecki
).
Niestety zarówno zaniedbania ks. Wirtemberskiego jak i wątpliwe zdolności wojskowe Judyckiego doprowadziły do klęski korpusu litewskiego w trakcie odwrotu z rejonu koncentracji pod
Mińskiem
.
Doszło do walki pod
Mirem
pomiędzy korpusem litewskim wojsk
I Rzeczypospolitej
Józefa Judyckiego a korpusem białoruskim wojsk
rosyjskich
Borysa Mellina
. Bitwa zakończyła się klęską wojsk litewskich.
Bitwa
Generał Judycki zgromadził pod Mińskiem główne siły litewskie w liczbie 7700 żołnierzy i 10 dział. W związku z zagrożeniem przez nadchodzący od strony
Borysowa
korpus generała Mellina, który liczył 9600 żołnierzy i 13 dział, oraz przez maszerujący z
Bobrujska
na
Słuck
korpus
Fersena
mający 5500 żołnierzy, Judycki rozpoczął
31 maja
odwrót przez
Stołpce
do Świerżnia, skąd
9 czerwca
ruszył pod Mir. W trakcie odwrotu jazda litewska generała
Józefa Bielaka
stoczyła trzygodzinny bój ze strażą przednią Mellina podczas przeprawy przez
Niemen
pod Stołpcami
, po czym ruszyła za głównymi siłami na Mir.
Mellin po przeprawieniu swych sił przez Niemen, zajął pozycje pod Załużem. Rankiem
11 czerwca
wyprawił dwie kolumny po 2000 żołnierzy w celu obejścia od północy i od południa stanowisk wojsk litewskich pod Mirem. Jedną z kolumn dowodził
Fiodor Buxhövden
, a drugą -
Levin Bennigsen
. Z resztą sił korpusu Mellin zamierzał po południu związać Litwinów walką, a gdy obie wysłane kolumny obejdą litewskie skrzydła, uderzyć na wojska Judyckiego z trzech stron.
W tym samym czasie Judycki wysłał w kierunku Załuża silny podjazd złożony z 900 żołnierzy i 4 dział, na którego czele stanął generał
Stanisław Kostka Potocki
. Gdy Potocki około godziny 14 zbliżył się niepostrzeżenie do obozu rosyjskiego, ocenił, że siły rosyjskie są słabe i zawiadomił o tym Judyckiego. Gdy wojska rosyjskie spostrzegły grupę Potockiego, ruszyły w pościg. Ścigany przez Mellina Potocki dołączył do głównych sił litewskich około 3 km od Mira.
Wojska litewskie uszykowały się w dwie linie. W pierwszej linii znalazły się 2
bataliony
piechoty oraz
brygada pińska
, natomiast w drugiej linii - 4 i 1/2 batalionu piechoty,
brygada kowieńska
oraz 2 pułki jazdy (w tym
4 Pułk
) . Mellin, który miał w tym momencie 5600 żołnierzy i 13 dział, ustawił swe wojska w jedną linię, usypał 3
baterie
i rozpoczął ogień artyleryjski. Wstrzymywał się jednak z atakiem, czekając na nadejście wysłanych wcześniej kolumn.
Ordre de Bataille Wojsk Polskich
Głównodowodzący gen. por. Judycki
- Pierwsza linia - or lewej do prawej
- II Brygada Kawalerii Narodowej (Petryhorska)pod dowództwem Twardowskiego (stan około 1125 żołnierzy) - po obu stronach piechoty
- 1/V Regiment Grabowskiego (stan około 500 żołnierzy)
- 1/I Regiment buławy Wielkiej (stan około 505 żołnierzy)
- Druga linia od lewej do prawej flanki
- połowa I Brygady Kawalerii Narodowej (Husarskiej) pod dowództwem Sulistrowskiego (stan brygady ok. 1325 żołnierzy)
- IV Pułk Straży Przedniej pod dowództwem Bielaka (611 żołnierzy)
- 1/II Regiment Buławy Wielkiej (467 żołnierzy)
- 1/IV Regiment Judyckiego (500 żołnierzy)
- 1/VI Regiment Niesiołowskiego (515 żołnierzy)
- 1/VIII Regiment Domu Radziwiłów (619 żołnierzy)
- 2/VIII Regiment Domu Radziwiłów (676 żołnierzy)
- I Pulk strazy przedniej under Kirkor (786 żołnierzy)
- druga połowa I Brygady Kawalerii Narodowej (Husarskiej)
- 10 dział 3 funtowych
Ordre de Bataille Wojsk Rosyjskich
Głównodowodzący gen. por. Mellin
- Kawaleria pod dow. gen. mjr Bergmana
- Kozacy Grekowa(około 400 konnych)
- Piechota
- 1/2 bat. z 2-giego bat. pułku Muromskiego muszkieterów(około 480)
- 1-szy bat. Muromskiego muszkieterów(960)
- 2 bat. pułku Kozłowskiego muszkieterów (960x2)
Kolumna Benningsena -
- 6 szw. Lekkiej jazdy pułku Izumskiego (880)
- 1/2 z 2-giego bat. pułku Muromskiego muszkieterów (480)
Kolumna Buxhowdena -
- 10 szw. dragonów Smoleńskich(1500)
- 2-gi bat. pułku Estlandzkiego (600 żołnierzy)
- Ponadto 13 dział 6- i 12-funtowych
Judycki, który nie potrafił podjąć decyzji o rozpoczęciu bitwy, zwołał naradę wojenną, która trwała 2 godziny. W tym samym czasie jego wojska stały w ogniu rosyjskich dział. Ponieważ oddziały litewskie, złożone głównie ze świeżych rekrutów, zbyt długo stały pod rosyjskim ogniem, doszło do paniki. W kierunku na Mir ruszyła do ucieczki brygada kowieńska oraz część brygady pińskiej. Wkrótce to samo uczynił pułk jazdy Bielaka. Gdy około godziny 19:30 na tyłach wojsk litewskich ukazały się idące z dwóch stron kolumny Buxhövdena i Bennigsena, zagrożony okrążeniem Judycki o godzinie 20:00 nakazał odwrót.
W odwrocie Litwini dzięki przytomności umysłu pułkownika
Jakuba Jasińskiego
odparli atak jazdy rosyjskiej i nie ścigani wycofali się w kierunku
Nieświeża
. Również pozostawiony w Mirze garnizon zamku wraz z taborami wycofał się bocznymi drogami.
Litwini stracili w bitwie około 120 żołnierzy i 1 działo, natomiast Rosjanie - około 250 żołnierzy.
Tego dnia też doszło do szturmu i zdobycia przez Rosjan zamku w
Mirze
. Sam Judycki opuścił swoje wojsko i uciekł do
Grodna
, za co został zdymisjonowany oficjalnie
24 czerwca
1792, a faktycznie już
19 czerwca
. Nowym dowódcą został
Michał Zabiełło
, po czym doszło wkrótce do przegranej
bitwy pod Zelwą
, zaciętej obrony
Brześcia
oraz bitew w obronie przepraw na
Bugu
pod Grannem i
pod Krzemieniem
.
Bibliografia
- Mała Encyklopedia Wojskowa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1967, Wydanie I, Tom 2
- Wolański Adam, Wojna polsko-rosyjska 1792 r, t. 2, Kampanija litewska, Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego, Poznań 1922.
- Wolański Adam, Wojna polsko-rosyjska 1792 r, Wydawnictwo Volumen, Warszawa 1996,
- Derdej Piotr, Zieleńce Mir Dubienka 1792, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2000,