Statua muzy w Domus Aurea
Złoty Dom Nerona (Domus Aurea) –
rzymski
pałac
cesarza
Nerona
zlokalizowany pomiędzy wzgórzami
Palatynu
i
Eskwilinu
. Prace budowlane zostały rozpoczęte w
64
r. i były prowadzone do roku
68
. Przerwano je po śmierci cesarza. Z uwagi na dużą niepopularność tej inwestycji wśród mieszkańców Rzymu - wysokie jej koszty związane między innymi z szokującym współczesnych przepychem wystrojem, przedsięwzięcie nigdy nie zostało ukończone. Do naszych czasów przetrwały starożytne opisy i pozostałości odkryte podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w okresie
renesansu
. Odkrywcy z
XVI wieku
sądzili, że natrafili na naturalne groty i nazwali je Grotte di Roma. Pozostałości budowli zostały odnalezione pod innymi budowlami ze
starożytności
i
średniowiecza
.
Dom Nerona został zaprojektowany przez architektów Sewerusa i Celera. Kompleks wzorowany był na zabudowie miejskiej
willi
i zajmował obszar około 100
ha
. Wzdłuż elewacji o łącznej długości około 1,50 km zbudowano
portyki
. Prowadziły one do trapezoidalnego
westybulu
, w którym umieszczono ogromnych rozmiarów posąg Nerona przedstawiający go jako
Heliosa
(Colossus Neronis). Za nim znajdowała się sala o złoconym sklepieniu. W części wschodniej odkryto oktagonalną, przykrytą
kopułą
salę. Wśród licznych pomieszczeń umieszczono
nimfajony
z wodą słoną i słodką, sale o skomplikowanej konstrukcji i zróżnicowanym kształcie. Wraz z budową Złotego Domu przebudowano także
Via Sacra
, dodając do niej dwustronną
kolumnadę
. Droga ta dochodziła do pałacu, a jej część została w niego włączona.
W odkrytych salach odnaleziono liczne
stiukowe
dekoracje,
malowidła
w stylu podobnym do dekoracji odkrytych w
Pompejach
. Były ich dwa rodzaje:
- niewielkie obrazy pejzażowe, namalowane na gładkich ścianach ozdobione delikatnym
ornamentem
; część obrazów, nawiązujących do modnego wcześniej stylu egiptyzującego, przedstawiała kompozycje pełne fantastycznych stworów; malowidła te zostały nazwane
"groteskami
" od rzymskich grot (w czasach późniejszych określenie groteska nabrało nieco innego znaczenia);
- malarstwo iluzjonistyczne w formie głębokich prześwitów, powiększających optycznie wnętrza. Przedstawiano na nich perspektywicznie elementy architektury.
Dekoracje Złotego Domu zostały wzbogacone złoceniami i
inkrustacją
z pasty szklanej oraz
sztukaterią
.
Ściany
i
posadzki
zdobiły także liczne
mozaiki
. Jedną z osobliwości Złotego Domu jest mozaika wykonana na
suficie
.
Apsyda Świątyni Wenery i Romy, za nią wieża kościoła Św. Franciszki Rzymianki (X w.)
Całość położona była wśród ogrodów i winnic. Na terenie odnaleziono także sztuczne jezioro, które miało być centralną częścią całego kompleksu.
Po śmierci Nerona, w ukończonej części kompleksu mieszkali
Wespazjan
i
Tytus
. Za czasów panowania
Domicjana
budowla został włączona do przebudowanego przez niego Domus Augustana. Na terenie zajmowanym przez sztuczne jezioro wybudowano w czasach
Flawiuszów
Koloseum
. Po zniszczeniach spowodowanych pożarem w
104
r. na miejscu zajmowanym przez skrzydło pałacu powstały
termy
Trajana. W
135
Hadrian
zamienił westybul Złotego Domu na
świątynię Wenery i Romy
.
W latach 70. XVIII wieku na terenach dawnego Domu Nerona Ludovico Mirri prowadził wykopaliska a ich rezultaty dokumentowane były pracami
Franciszka Smuglewicza
i Vincenza Brenny. Okazałe, swobodne rekonstrukcje malowideł i dekoracji wypełniających niegdyś sale rezydencji zostały wydane w
1776
r. w formie teki Vestigia delle Terme di Tito rytowanej przez rzymskiego grafika Marco Carloniego wedle rysunków Smuglewicza i Brenny. Plansze te przyczyniły się do dalszej popularyzacji form
klasycznych
w sztuce XVIII i początków XIX wieku.
Bibliografia
- Złoty Dom Nerona. Wystawa w 200-lecie śmierci Franciszka Smuglewicza, kat. wyst., Muzeum Narodowe w Warszawie, 2008