Film Nicka (
ang
. Nick's Film/Lightning Over Water) –
film dokumentalny
w reżyserii
Wima Wendersa
, opowiadający o wspólnej pracy z umierającym na raka reżyserem,
Nicholasem Rayem
. Film powstawał w latach 1979–1980. Kręcony był częściowo na taśmie filmowej, a częściowo – techniką
wideo
. Trwa 90 minut.
Okoliczności powstania i treść filmu
Podczas kilkumiesięcznej przerwy w kręceniu filmu
Hammett
, spowodowanej koniecznością dopracowania scenariusza, Wenders spotkał się w Nowym Jorku z reżyserem Nicolasem Rayem (twórca m.in.
Buntownika bez powodu
). Ray cierpiał już wtedy na
chorobę nowotworową
, przebył trzy operacje i był poddawany
radioterapii
; zależało mu jednak, aby podczas przerwy w leczeniu móc wrócić do pracy. Wenders odwiedził go, aby pomóc mu w spełnieniu tego zamiaru. Ponieważ większość gotowych scenariuszy, które Ray miał przygotowane, wymagałaby skomplikowanych przygotowań, reżyserzy zdecydowali się opracować własny[1]. Pomysł na scenariusz zainspirowała postać malarza Derwatta, którą Ray zagrał w filmie Wendersa pt.
Amerykański przyjaciel
w 1976 (rola ta została napisana specjalnie dla Raya)[2].
Tytuł wspólnego obrazu obu reżyserów miał brzmieć Lightning Over Water. Jego głównym bohaterem miał być śmiertelnie chory malarz, który włamuje się do galerii, kradnie stamtąd swoje obrazy, a na ich miejscu umieszcza namalowane przez siebie falsyfikaty; oryginały sprzedaje, a zyski przeznacza na zakup łodzi, którą, wraz ze swoim przyjacielem Chińczykiem, udaje się w podróż do Chin, w poszukiwaniu lekarstwa na swoją chorobę. Motyw tej wyprawy nawiązuje do amerykańskiego
idiomu
to take a slow boat to China (udać się w powolną żeglugę do Chin), oznaczającego m.in. umrzeć[1][3].
Ostatecznie jednak nie dochodzi do powstania planowanego filmu; podczas rozmów z Rayem, Wenders namawia go, aby zamiast śmiertelnie chorego malarza, Ray zagrał umierającego reżysera, kradnącego swój nieukończony film, a w końcu – żeby zagrał samego siebie. Ray zgadza się pojawić w filmie, jednak tylko pod tym warunkiem, że wystąpi w nim również Wenders. Tak więc zamiast planowanej fabuły powstaje obraz dokumentujący wspólną pracę obu reżyserów oraz, wobec postępów choroby, umieranie Nicholasa Raya[1].
W trakcie kręcenia filmu stan Raya stopniowo się pogarszał, codziennie zmuszony był udawać się do szpitala, później także tam nocował. Reżyser nie dożył zakończenia zdjęć – niektóre sceny kręcone były już po jego śmierci[4].
Forma
Film Nicka nie jest filmem dokumentalnym w ścisłym znaczeniu tego słowa, większość scen była inscenizowana – Wenders i Ray filmowali improwizowane sytuacje i nagrywali na taśmę rzeczywiste dialogi, a następnie odgrywali je ponownie, poprawiając je[4]. Obraz bywa więc nazywany pseudodokumentem[2] lub paradokumentalnym notatnikiem[5].
Film kręcony jest częściowo za pomocą techniki wideo. Obrazy kręcone kamerą wideo są słabej jakości – rozmazane, nieostre, często urwane. Wideo można interpretować jako nowotwór w ciele filmu, upostaciowienie choroby Raya[6].
Kontrowersje
Film Nicka wzbudził kontrowersje – Wendersowi zarzucano, że tworząc go, żerował na marzeniu Raya o nakręceniu ostatniego filmu i wykorzystał je, aby móc filmować umieranie reżysera[2]. Z tego powodu z realizacji filmu wycofał się Jon Jost, który twierdził, że potrzebujący w ostatnich tygodniach uczucia, Ray padł ofiarą niewrażliwości filmowców, którzy sprowadzili jego dramat do mechanicznej kinematografii, "przejechali go maszynerią filmową i teraz pokazują jatkę"[7]. Sam Wenders twierdzi, że kwestię pracy nad filmem konsultował z lekarzami Raya, którzy uznali, że dla umierającego bardziej korzystne będzie oddanie się kręceniu obrazu, niż bezczynność prowadząca potencjalnie do depresji[4].
Kathe Geist sytuację umierającego reżysera, któremu obiecano realizację ostatniego filmu przyrównała do fabuły filmu Wendersa
Amerykański przyjaciel
, w którym chory na
białaczkę
malarz Zimmerman przyjmuje ofertę fałszerza dzieł sztuki, Toma Ripleya i godzi się dokonać dwóch morderstw na zlecenie. Podobieństwo wzmacnia jej zdaniem również zbieżność pierwszych scen Amerykańskiego przyjaciela i Filmu Nicka[2].
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Wim Wenders Le Souffle de l'Angle. W: Wenders Wim: On film: [essays and conversations]. London: Faber and Faber, 2001, s. 261. .
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Marcin Giżycki. Ameryka Wima Wendersa. „Kwartalnik Filmowy”. 49–50, s. 195 (2005).
- ↑ Marcin Giżycki. Ameryka Wima Wendersa. „Kwartalnik Filmowy”. 49–50, s. 196 (2005).
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Wim Wenders Le Souffle de l'Angle. W: Wenders Wim: On film: [essays and conversations]. London: Faber and Faber, 2001, s. 262. .
- ↑ Andrzej Gwóźdź: Technologie widzenia czyli Media w poszukiwaniu autora: Wim Wenders. Kraków: "Universitas", 2004, s. 151. .
- ↑ Andrzej Gwóźdź: Technologie widzenia czyli Media w poszukiwaniu autora: Wim Wenders. Kraków: "Universitas", 2004, s. 152. .
- ↑ cyt za: Marcin Giżycki. Ameryka Wima Wendersa. „Kwartalnik Filmowy”. 49–50, s. 195 (2005).
Bibliografia
- Andrzej Gwóźdź: Technologie widzenia czyli Media w poszukiwaniu autora: Wim Wenders. Kraków: "Universitas", 2004. .
- Marcin Giżycki. Ameryka Wima Wendersa. „Kwartalnik Filmowy”. 49–50 (2005).
- Wim Wenders Le Souffle de l'Angle. W: Wenders Wim: On film: [essays and conversations]. London: Faber and Faber, 2001, s. 261. .