III rozbiór Polski – ostatni z trzech
rozbiorów Polski
, do których doszło pod koniec
XVIII w.
Już w czasie trwania
insurekcji kościuszkowskiej
11 lipca
1794
roku poseł pruski w
Petersburgu
Leopold Heinrich von Goltz
pisał w swej depeszy, że cała Rosja domaga się rozbioru Polski i wymazania imienia polskiego. [1]
Niecały rok po upadku insurekcji,
24 października
1795
, monarchowie
Rosji
,
Prus
i
Austrii
(a właściwie Imperium Habsburgów[2]) uzgodnili wzajemnie traktat, zgodnie z którym przeprowadzili ostatni, pełny, III rozbiór Rzeczypospolitej.
Trzeci rozbiór był rezultatem m.in. kryzysu wewnętrznego i ekspansywnych działań mocarstw ościennych, bezpośrednio jednak wynikiem nieudanego
powstania kościuszkowskiego
i przegranej wojny
Polski
z
Rosją
i
Prusami
.
Ziemie polskie po III rozbiorze
Straty terytorialne
Rosji przypadły wszystkie ziemie na wschód od
Niemna
i
Bugu
(120 tys. km²). Na zabranych terenach utworzono
gubernie
: wołyńską ze stolicą w
Izasławiu
,
grodzieńską
,
mińską
oraz litewską z siedzibą w
Wilnie
. Otrzymała największy powierzchniowo obszar.
Austria jako główny inicjator trzeciego rozbioru, a także w ramach rekompensaty za straty w wojnie z rewolucyjną Francją zajęła Lubelszczyznę. Zaanektowała także resztę Małopolski z Krakowem, część Podlasia i Mazowsza. Otrzymała tereny najliczniej zaludnione.
Prusom przypadła najmniejsza zdobycz. Musiały zadowolić się częścią województwa Olsztyńskiego, Mazowsza z Warszawą i Żmudzi, za to były to tereny o rozwiniętej infrastrukturze. Ponadto Prusy zajęły ponad 2300 kilometrów kwadratowych województwa krakowskiego (m.in. teren dawniejszego
Księstwa Siewierskiego
) zwanego odtąd w Prusach
Nowym Śląskiem
(Neu Schlesien).
Polska
przestała istnieć.
Następstwa
Król
Stanisław August Poniatowski
opuścił Warszawę i w asyście
dragonów
rosyjskich udał się do
Grodna
, pod opiekę i nadzór namiestnika rosyjskiego, po czym abdykował
25 listopada
na rzecz Rosji. To stało się powodem, iż Rosja, de facto, stała się
depozytariuszką
korony polskiej
, i bez jej zgody
Napoleon
nie chciał i nie mógł przywrócić później
Królestwa Polskiego
. (Uczynił to dopiero powołując w
1812
Konfederację Generalną Królestwa Polskiego
i wypowiadając wojnę Rosji). Stanisław August Poniatowski zmarł w
Petersburgu
12 lutego
1798
.
W latach
1807
-
1815
istniało
Księstwo Warszawskie
, namiastka niepodległego państwa polskiego zależna od Cesarstwa Francuskiego. W
1815
, po
kongresie wiedeńskim
ostatecznie ustaliły się granice zaborów (z korektą w
1833
) – aż do jesieni
1918
. Podział Księstwa Warszawskiego dokonany podczas obrad wiedeńskich nazywany bywa błędnie
IV rozbiorem Polski
(czasem nazwę tę stosuje się jednak również wobec
paktu Ribbentrop-Mołotow
).
Po utracie państwowej, znaczna część Polaków, zwłaszcza wojskowych, wyemigrowała z kraju, głównie do
Saksonii
,
Włoch
i
Francji
. Wielu z nich związało swe losy z gen.
Napoleonem I Bonaparte
. Z jego przyzwolenia utworzone zostały w
Lombardii
w styczniu
1797
dwa
Legiony Polskie
pod dowództwem generałów
Henryka Dąbrowskiego
i
Karola Kniaziewicza
, przy czym w ich skład weszli głównie polscy jeńcy z armii austriackiej. Już w maju 1797 legiony polskie wzięły udział w walkach przeciwko wojskom austriackim o
Rzym
. Zaś w lipcu jeden z jej twórców,
Józef Wybicki
, napisał tekst pieśni "
Mazurek Dąbrowskiego
", która stała się później polskim
hymnem państwowym
.
Zobacz też
Przypisy
- ↑
Henryk Kocój
, Współpraca Prus i Rosji w tłumieniu Powstania Kościuszkowskiego w świetle korespondencji posła pruskiego w Petersburgu Leopolda Heinricha Goltza z Fryderykiem Wilhelmem II, s. 55, w: W stronę Połańca, z dziejów insurekcji 1794 roku,
Staszów
1994
- ↑ Austria jako państwo pojawiła się dopiero w 1804