Ludwig Heinrich Edler von Mises (ur.
29 września
1881
we
Lwowie
, zm.
10 października
1973
w
Nowym Jorku
) –
ekonomista
austriacki. Brat matematyka
Richarda von Misesa
.
Przedstawiciel
szkoły austriackiej
w
ekonomii
, w poglądach na gospodarkę reprezentował stanowisko
leseferystyczne
. Twierdził, że niemożliwe jest racjonalne funkcjonowanie
gospodarki planowej
. Stanowisko to wywołało w
okresie międzywojennym
szeroką dyskusję teoretyczną (M. Dobb,
O. Lange
).
Życiorys
Herb
pradziadka Ludwiga von Misesa, Mayera Rachmiela Misesa, który otrzymał tytuł szlachecki w 1881 roku od cesarza
Franciszka Józefa I
.
Urodził się 29 września 1881 r. we Lwowie jako syn Artura Edlera i Adeli (z domu Landau) von Misesów. Ojciec Ludwiga był absolwentem Politechniki w
Zurichu
. Potem pracował w Autriackim Ministerstwie Kolei na stanowisku inżyniera. Ludwig był najstarszym z trójki chłopców. Jeden z braci umarł w dzieciństwie, natomiast Richard stał się znanym matematykiem.
W latach 1892-1900 Ludwig von Mises uczęszczał do prywatnej szkoły podstawowej we Lwowie. Otrzymał tam klasyczne wykształcenie, dodatkowo wzbogacone kulturą galicyjskiej stolicy. Przed ukończeniem dwunastego roku życia von Mises obyty w piśmie niemieckim, łacińskim, cyrylicy, grece oraz hebrajskim. Władał przy tym, oprócz niemieckiego także językiem polskim i francuskim oraz rozumiał po ukraińsku[1]. Po ukończeniu szkoły podstawowej młody von Mises kontynuował edukację już w stolicy cesarstwa, Wiedniu, gdzie uczęszczał do publicznego gimnazjum, zaś w roku 1900 rozpoczął studia na Uniwersytecie Wiedeńskim. W 1903 roku umarł jego ojciec.
20 lutego 1906 otrzymał stopień doktora
prawa kanonicznego
i
rzymskiego
na tymże uniwersytecie. Uniwersytet Wiedeński nie miał wtedy katedry ekonomicznej. Jedyną metodą studiowania ekonomii były studia prawnicze. Prawdopodobnie od 1904 do 1914 uczęszczał także na seminaria
Eugena von Böhm-Bawerka
. W
1910
Zakończył trzyletnią obowiązkową służbę wojskową, składającą się z trzech czterotygodniowych okresów, po jednym na każdy rok służby.
W 1913 został zatrudniony jako
privatdozent
(nieopłacany wykładowca) na Uniwersytecie Wiedeńskim.
Podczas pierwszej wojny światowej został wcielony do wojska. Opuścił
Wiedeń
latem
1914
, by udać się na wojnę tego samego dnia i tym samym pociągiem, którym planował wyruszyć, by prowadzić seminarium na
Śląsku
. Był kapitanem w artylerii
kawalerii
austro-węgierskiej, początkowo na froncie wschodnim w Karpatach, Rosyjskiej Ukrainie i Krymie. W późniejszym etapie wojny pracował nad problemami ekonomicznymi ze Sztabem Generalnym w Wiedniu.
Po wojnie został dyrektorem austriackiego Urzędu Reparacji Wojennych
Ligi Narodów
(do 1920).
W 1919 powrócił na Uniwersytet Wiedeński jako privatdozent. 18 maja 1918 otrzymał tytuł
profesora nadzwyczajnego
. Po pierwszej wojnie światowej Mises pomógł w odnowie Społeczeństwa Ekonomicznego, wydawcy kwartalnika Zeitschrift fur Nationalökonomie. Aktywny członek Stowarzyszenia na rzecz Polityki Socjalnej (do 1933). W 1926 występował z wykładami na amerykańskich uniwersytetach, które były sponsorowane przez Fundację Laury Spelman Rockefeller.
W latach 1920-1934 prowadził prywatne seminarium w swoim biurze w co drugi piątkowy wieczór. Uczestniczyli w nim doktorowie uniwersyteccy i goście, jedynie za zaproszeniem.
Założony przez Misesa Austriacki Instytut Badań Cykli Koniunkturalnych rozpoczął pracę 1 stycznia 1927. Mises stał się jego wiceprezesem wykonawczym.
F. A. Hayek
był menedżerem do roku 1931, gdy wyemigrował do Londynu, stanowisko to przejął Oskar Morgenstern.
Przebywał w Stanach Zjednoczonych na Kongresie Międzynarodowej Izby Handlu (1931).
6 lipca 1938 wziął ślub z Margit Sereny w
Genewie
.
W 1940 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, przybył do Nowego Jorku 2 sierpnia.
W lutym 1942 rozpoczął dwumiesięczny kontrakt w Meksyku na stanowisku Profesora Wizytującego na Narodowym Uniwersytecie w Meksyku i Narodowej Szkole Ekonomii.
Po sześciu latach od przybycia do
USA
uzyskał obywatelstwo amerykańskie. Od 26 lipca do 4 września tego samego roku wyruszył do Meksyku jako Profesor Wizytujący i prowadził wykłady w szkole ekonomicznej Meksykańskiego Związku Kulturalnego.
W latach 1946-1973 był doradcą Foundation for Economic Education.
Wraz z F. A. Hayekiem przyczynił się do założenia Stowarzyszenia Mont Pelerin, międzynarodowej społeczności biznesmenów, ekonomistów i innych intelektualistów (1947).
W 1949 znów został zaproszony do Szkoły Ekonomicznej Meksykańskiego Związku Kulturalnego, gdzie prowadził wykłady od 30 lipca do 28 sierpnia. W tym roku też został wydany jego traktat ekonomiczny -
Human Action
.
Od 31 marca do 16 kwietnia 1950 podróżował z wykładami po Peru na zaproszenie Pedro Beltrána, Prezesa Banco Central de Reserve [Centralnego Banku Rezerw].
W 1953 zmarł jego brat Richard.
Od stycznia 1954 do kwietnia 1955 roku pracował jako doradca Krajowego Związku Producentów (NAM).
W czerwcu
1959
przybył do
Buenos Aires
na zaproszenie Centrum Promocji Wolnej Ekonomii (później Centrum Studiów nad Wolnością). Dał tam sześć odczytów, opublikowanych pośmiertnie jako Polityka Ekonomiczna: Myśli o Dzisiaj i Jutrze.
20 października 1962 nagrodzony Austriackią Odznaką Honorową za Osiągnięcia Naukowe i Artystyczne w wyróżnieniu jego wybitnej działalności jako nauczyciela i wykładowcy oraz za jego prace o uznaniu międzynarodowym w dziedzinach nauki politycznej i ekonomii.
5 czerwca 1963 przyznano mu honorowy doktorat prawa na Uniwersytecie w Nowym Jorku za ukazanie filozofii
wolnego rynku
i obronę wolnego społeczeństwa.
28 lipca 1964 uzyskał honorowy tytuł Doctor Rerum Politicarum [Doktora Nauk Politycznych] Uniwersytetu we
Fryburgu
.
10 października 1973 Mises zmarł w Szpitalu Świętego Wincentego w Nowym Jorku.
Praca naukowa
Główne prace:
- Die Wirtschaftsrechnung im sozialistischen Gemeinwesen (
1920
) oraz Socialism. An Economic and Sociological Analysis (
1922
), w której wykazywał, że
społeczeństwa
socjalistyczne
nie mogą osiągnąć racjonalnej
alokacji
zasobów, gdyż brak w nich prawdziwego systemu cen.
- Nationalökonomie: Theorie des Handelns und Wirtschaftens (
1940
), znana szerzej w wersji rozszerzonej i przetłumaczonej na język angielski jako Human Action (pol.
Ludzkie działanie
) w której wskazywał konieczność stosowania
prakseologii
jako metody nauki
ekonomii
.
Przypisy
Zobacz też
Linki zewnętrzne