katedra wawelska
katedra wawelska - Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie – kościół katedralny, położony na Wzgórzu Wawelskim stanowiący własność archidiecezji krakowskiej. Miejsce koronacji królów Polski oraz spoczywania ich szczątków. Pochowani tu są św. Stanisław ze Szczepanowa i inni biskupi krakowscy aż po czasy współczesne, królowie od Władysława I Łokietka do Augusta II Mocnego (łącznie 19 królów) i członkowie rodzin królewskich oraz wielcy wodzowie i wieszcze narodowi.
Historia
Średniowiecze
Na miejscu obecnego kościoła gotyckiego istniały dwie katedry romańskie. Najwcześniejsza, pierwsza katedra tzw. chrobrowska, była poświęcona św. Wacławowi. Budowę świątyni rozpoczęto w 1020 r. w związku z utworzeniem w 1000 r. biskupstwa na zjeździe gnieźnieńskim. Pozostałości kościoła św. Gereona (m.in. dolna część krypty), odkryte na początku XX w. przez prof. Adolfa Szyszko-Bohusza, aż do badań prowadzonych w latach 80., uważane były za relikty właśnie pierwszej katedry. Świątynia została zniszczona w 1038 r. przez najazd księcia czeskiego Brzetysława.
Drugą katedrę zaczęto budować za Bolesława II Śmiałego, budowę kontynuował Władysław Herman (od niego jest nazywana hermanowską), a dokończył Bolesław III Krzywousty. Konsekracja odbyła się w 1142. Budowla ta miała kształt trójnawowej, wieżowej bazyliki z dwoma chórami i kryptą zbudowaną pod zachodnim chórem. W XIII w. dobudowano do niej kaplice św. Mikołaja (od północy) i ŚŚ. Piotra i Pawła (od południa), zaś na środku wzniesiono grobowiec-ołtarz św. Stanisława ze Szczepanowa (biskupa i męczennika), którego szczątki sprowadzono w 1289 ze Skałki. Od tego czasu z katedrą związany jest kult tego świętego.
Katedra spłonęła w 1305 r. Do dzisiaj zachowała się z niej krypta św. Leonarda, dolna część wieży Srebrnych Dzwonów a także najniższa część wieży zegarowej. W 1320 jeszcze w katedrze romańskiej (zniszczonej i wypalonej), arcybiskup gnieźnieński Janisław koronował Władysława Łokietka na króla Polski. Biskup krakowski Nanker wkrótce potem rozpoczął wznoszenie nowej, gotyckiej katedry.
Budowę zaczęto od kaplicy św. Małgorzaty (obecnie zakrystia). Prezbiterium było gotowe w 1346 r., a w 1364 reszta kościoła (nawa główna, transept i nawy boczne). Wtedy to, 28 marca 1364 r. w obecności króla Kazimierza Wielkiego arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki konsekrował katedrę. Ukończona z funduszów bpów Jana Grota i Bodzanty, to bazylika trójnawowa z transeptem, ambitem i trzema wieżami, otoczona wieńcem kaplic. W ciągu następnych stuleci ulegała zmianom. Królowie, biskupi i magnaci przebudowywali dawne i wznosili nowe kaplice z przeznaczeniem na mauzolea, wyposażali wnętrza w dzieła sztuki.
Nowożytność
W 1679 r. podniesiono północne skrzydło ambitu do wysokości prezbiterium, zaś w latach 1713-1715 z polecenia bpa Kazimierza Łubieńskiego podwyższono dwa pozostałe skrzydła, zapewne według planów Kacpra Bażanki. Katedrę grabiły kilkakrotnie wojska nieprzyjacielskie. I tak w latach 1655 - 1657 (w czasie potopu szwedzkiego) zniszczono wiele dzieł sztuki gromadzonych w świątyni. Sprawcy tej grabieży ponownie zdemolowali kościół w 1702 r.
W XIX w. katedra była wielokrotnie przerabiana w różnych partiach. Gruntownej restauracji dokonano ze składek społecznych w latach 1895-1910 za bpów Albina Dunajowskiego i Jana Puzyny, pod kierunkiem kolejno Sławomira Odrzywolskiego (do 1904 r.) i Zygmunta Hendela. W czasie zaboru austriackiego planowano zamienienie świątyni na kościół garnizonowy i przeniesienie grobów królewskich do kościoła śś. Piotra i Pawła.
W 1817 sprowadzono zwłoki księcia Józefa Poniatowskiego, a w 1818 gen. Tadeusz Kościuszko. Prochy Adama Mickiewicza sprowadzono z Francji w 1890, zaś Juliusza Słowackiego w 1927. marszałek Józef Piłsudski spoczął w podziemiach katedry 1935 r. W 1993 sprowadzono prochy gen. Władysława Sikorskiego.
W czasie ostatniej wojny (1939-1945) hitlerowcy zamknęli kościół, a wiele zabytków zniszczono i zagrabiono.
Inne hasła zawierające informacje o "katedra wawelska":
Brescia
...
Odense
...
Linz
...
Tampere
...
Brno
...
Vincenzo Bellini
...
Mantua
...
Katedra Limnologii Uniwersytetu Gdańskiego
...
Archeologia
...
Santiago de Compostela
...
Inne lekcje zawierające informacje o "katedra wawelska":
Średniowiecze (plansza 13)
...
Tęsknota za ojczyzną - ˝Moja piosnka (II)˝ Cypriana Kamila Norwida (plansza 11)
...
040. Salzburg - miasto Mozarta. (plansza 4)
...
|