LWD Junak |
| TS-9 Junak 3 |
TS-9 Junak 3 |
Dane podstawowe |
Państwo |
Polska
|
Producent |
PZL
|
Typ | samolot szkolno-treningowy |
Konstrukcja | wolnonośny
dolnopłat
konstrukcji mieszanej,
podwozie
stałe, klasyczne (Junak 2) lub trójkołowe (Junak 3) |
Załoga | 1 + 1 |
Historia |
Data oblotu |
22 lutego
1948
|
Lata produkcji |
1951
-
1954
|
Wycofanie ze służby |
1972
|
Egzemplarze | 5 |
Dane techniczne |
Napęd |
Silnik gwiazdowy
, 5 cylindrowy M-11FR |
Moc
| 160 KM (118 kW) |
Wymiary |
Rozpiętość | 9,92 m |
Długość | 7,75 m |
Wysokość | Junak 3: 2,5 m Junak 2: 2,2 m |
Powierzchnia nośna | 17,5 m² |
Masa |
Własna
| Junak 3: 818 kg Junak 2: 746 kg |
Startowa
| Junak 3: 1080 kg Junak 2: 1088 kg |
Osiągi |
Prędkość maks.
| Junak 3: 205 km/h Junak 2: 223 km/h |
Prędkość przelotowa
| 180 km/h |
Prędkość wznoszenia
| Junak 3: 3 m/s Junak 2: 3,1 m/s |
Pułap
| Junak 3: 4100 m Junak 2: 4300 m |
Zasięg | Junak 3: 450 km Junak 2: 880 km |
Rozbieg
| Junak 3: 155 m Junak 2: 260 m |
Dobieg
| Junak 3: 140 m Junak 2: 120 m |
Junak w Muzeum Lotnictwa Polskiego
Junak (LWD Junak, WSK Junak) to polski
samolot szkolno-treningowy
, używany w polskim lotnictwie wojskowym od
1952
do
1972
.
Rozwój
Samolot został skonstruowany na zapotrzebowanie polskiego lotnictwa, w celu zastąpienia przestarzałego i trudnego w pilotażu radzieckiego samolotu szkolnego
UT-2
, używanego w polskich szkołach lotniczych po wojnie. Samolot
UT-2
cechował się bardzo ostrą charakterystyką przeciągnięcia, drobny błąd w pilotażu mógł spowodować wejście w korkociąg. Dodatkowo - wprowadzony w korkociąg - trudno z niego wychodził. Wysiłek konstruktorów Junaka poszedł w kierunku poprawy bezpieczeństwa użytkowania samolotu, przy zachowaniu jego osiągów i prawidłowych właściwości do nauki akrobacji.
Nowy samolot zaprojektowano w
1947
w
Lotniczych Warsztatach Doświadczalnych
(LWD) w
Łodzi
- pierwszym polskim powojennym biurze konstrukcyjnym. Głównym projektantem był inż.
Tadeusz Sołtyk
. Przy nowym samolocie wykorzystano doświadczenia z wcześniejszej konstrukcji - samolotu szkolnego
LWD Żak
. Prototyp nazwany LWD Junak, następnie: Junak 1, został
oblatany
22 lutego
1948
przez
Antoniego Szymańskiego
. Samolot wykorzystywał radziecki silnik gwiazdowy M-11D o mocy 125 KM (93 kW).
Po próbach, w
1949
opracowano i oblatano ulepszony wariant Junak 2, o lepszym wyposażeniu dla potrzeb wojska, i dobrych własnościach pilotażowych, który następnie skierowano do produkcji w
1951
. Najbardziej widocznymi zmianami w stosunku do Junaka 1 była kabina przesunięta nieco do przodu, powiększone
usterzenie
i mocniejszy silnik M-11FR (160 KM). W międzyczasie, zespół LWD został rozwiązany w 1949 i dopracowanie Junaka 2 zostało przejęte przez warsztaty Centralnego Studium Samolotów (CSS) w Warszawie. Od
1951
do
1954
zbudowano 105 Junaków 2 w zakładach
WSK-4 Okęcie
, powstałych z CSS (pierwsze 3 samoloty wykonano w WSK-Mielec).
Jedynym poważnym problemem podczas oblotu okazał się flatter lotek -
Antoni Szymański
wylądował w polu
kapotując
, i doznając poważnej kontuzji. Po wprowadzeniu mas wyważających flatter się nie pojawił.
Po tym jak podstawowym sprzętem polskiego lotnictwa stały się
myśliwce
odrzutowe
z trójkołowym
podwoziem
:
Jak-23
i
MiG-15
(
Lim-1
), pojawiła się potrzeba posiadania nowocześniejszego samolotu szkolnego. Tadeusz Sołtyk, pracujący wówczas w
Instytucie Lotnictwa
, zaproponował rozwinięcie Junaka z chowanym klasycznym podwoziem i giętą osłoną kabiny o lepszej widoczności oraz ulepszeniami technologicznymi. Projekt ten miał być oznaczony TS-7 Chwat, ale nie uzyskał akceptacji władz lotniczych. Zamiast tego, Sołtyk zaprojektował mniej zaawansowaną modyfikację Junaka, ze stałym podwoziem trójkołowym i drobniejszymi ulepszeniami. Samolot ten został skierowany do produkcji pod oznaczeniem: TS-9 Junak 3 ("TS" od inicjałów konstruktora). Junak 3 oblatany został
7 sierpnia
1953
, oblotu dokonał
Wiktor Pełka
. Nowa wersja była cięższa, co skutkowało zmniejszeniem prędkości maksymalnej z 223 km/h do 205 km/h. Od 1953 do
1956
wyprodukowano 146 Junaków 3.
Równolegle z Junakiem 1, w LWD zaprojektowano jego wariant szkolno-akrobacyjny: LWD Zuch 1, napędzany
silnikiem rzędowym
Walter Minor 6-III o mocy 160 KM, oblatany 1 września
1948
, a następnie LWD Zuch 2 z niemieckim silnikiem gwiazdowym Bramo Sh 14 (116 KM). Jedynie krótka seria 5 Zuchów 2 została zbudowana w
1950
i używana w aeroklubach do
1955
.
Służba
Samoloty Junak były używane w polskim lotnictwie wojskowym stosunkowo krótko. Junaki 2 weszły na wyposażenie szkół lotniczych w Dęblinie i Radomiu od
1952
. Prowadzono na nich naukę pilotażu początkowego. Kiedy w latach 1954-55 rozpoczęto zastępowanie ich Junakami 3, Junaki 2 zostały przekazane do lotnictwa cywilnego. Junaki 3 były używane w polskim lotnictwie wojskowym od
1954
, lecz już od
1956
zaczęto je również przekazywać do aeroklubów. Do
1961
wszystkie Junaki 3 w lotnictwie wojskowym zastąpiono samolotami
TS-8 Bies
.
Lotnictwo cywilne otrzymało od wojska 71 Junaków 2 i 93 Junaki 3, które zostały następnie rozdzielone pomiędzy poszczególne aerokluby regionalne, cierpiące na braki w miarę nowoczesnych samolotów. Używano je do szkolenia i treningu do lat 60. Junaki 2 używano również do holowania
szybowców
. Ostatnie samoloty Junak 2 (SP-BBT) i Junak 3 (SP-BOG) wycofano z eksploatacji w
1972
roku.
Konstrukcja Junaka prezentowała średni poziom techniczny, lecz był on pierwszym samolotem polskiej konstrukcji, budowanym w dużej serii po
II wojnie światowej
, która doszczętnie zniszczyła dobrze rozwinięty przed wojną polski przemysł lotniczy. Mimo to, był udanym samolotem, statecznym w locie i poprawnym w pilotażu. Do jego wad należała mało komfortowa i ubogo wyposażona w przyrządy kabina. Samoloty Junak były zwykle nazywane: LWD Junak, mimo że LWD zajmowała się projektem jedynie na początkowym etapie, lub WSK Junak od nazwy producenta; oznaczenie TS-9 nie było natomiast w praktyce używane.
Obecnie w
Muzeum Lotnictwa Polskiego
w
Krakowie
znajdują się samoloty Junak 1, Junak 2 i Junak 3, w zbiorach WOSL w Dęblinie Junak 3 i w
Muzeum Techniki
w
PKiN
w Warszawie Junak 3 eksponowany w przekroju.
Opis konstrukcji
Jednosilnikowy samolot szkolno-treningowy, wolnonośny
dolnopłat
konstrukcji mieszanej. Kadłub - kratownica z rur stalowych, kryta płótnem i w obrębie silnika blachą. Skrzydła o obrysie trapezowym, konstrukcji drewnianej, kryte płótnem i sklejką. Usterzenie klasyczne. Samolot był wyposażony w
klapy
w
centropłacie
. Dwumiejscowa zakryta kabina w układzie tandem - z przodu dla instruktora, z tyłu dla ucznia.
Silnik gwiazdowy
, 5 cylindrowy M-11FR o mocy nominalnej 140 KM i startowej 160 KM (118 kW). Silnik w nosie kadłuba, cylindry osłonięte indywidualnymi owiewkami, często usuwanymi.
Śmigło
dwułopatowe drewniane o skoku stałym. Zbiorniki paliwa w skrzydłach i w niektórych partiach Junaków 3 w kadłubie.
Podwozie samolotu
stałe, klasyczne (Junak 2) lub trójkołowe (Junak 3). Bez uzbrojenia. Junak 3 był wyposażony w radiostację.
Linki zewnętrzne