Mała Konstytucja z 1947 roku, Ustawa Konstytucyjna z dnia
19 lutego
1947
r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej (
Dz. U. z 1947 r. Nr 18, poz. 71
), tymczasowa
konstytucja
Rzeczpospolitej Polskiej
składająca się z 32 artykułów ujętych w dziewięciu rozdziałach:
- art. 1 (pełniący funkcję wstępu),
- Rozdział I - Najwyższe organy Rzeczypospolitej (art. 2),
- Rozdział II - Sejm Ustawodawczy (art. 3-11)
- Rozdział III - Prezydent Rzeczypospolitej (art. 12-14)
- Rozdział IV - Rada Państwa (art. 15-16)
- Rozdział V - Rząd Rzeczypospolitej (art. 17-19)
- Rozdział VI - Najwyższa Izba Kontroli (art. 20-23)
- Rozdział VII - Wymiar sprawiedliwości (art. 24-26)
- Rozdział VIII - Przepisy przejściowe (art. 27-29)
- Rozdział IX - Przepisy końcowe (art. 30-32)
Ustawa
ta odwoływała się również do artykułów
Ustawy z dnia 17 marca 1921 r. - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
(
Dz. U. z 1921 r. Nr 44, poz. 267
) jako nadal obowiązujących: 21-22, 24, 40, 42-54, 56-63. Zgodnie z art. 1 Mała Konstytucja miała obowiązywać "do czasu wejścia w życie
nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
", "w oparciu o podstawowe założenia
Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r.
, zasady
Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego
z dnia
22 lipca
1944
r., zasady ustawodawstwa o
radach narodowych
oraz reformy społeczne i ustrojowe, potwierdzone przez Naród w głosowaniu ludowym z dnia
30 czerwca
1946
r.". Najwyższymi organami państwa były:
Sejm Ustawodawczy
- w zakresie
władzy ustawodawczej
,
Prezydent Rzeczypospolitej
,
Rada Państwa
i
Rada Ministrów (Rząd Rzeczypospolitej)
- w zakresie
władzy wykonawczej
, oraz niezawisłe
sądy
- w zakresie
wymiaru sprawiedliwości
. Było to formalne nawiązanie do Monteskiuszowskiego
trójpodziału władzy
przyjętego w
Konstytucji marcowej
, lecz w rzeczywistości wprowadzono tym aktem rozwiązania odbiegające od klasycznego podziału organów władzy w państwach rządzonych konstytucyjnie. Przyjęto zasadę nadrzędności organu przedstawicielskiego -
Sejmu Ustawodawczego
(o kadencji pięcioletniej), do którego kompetencji należało:
Prezydent Rzeczypospolitej
- wybierany na lat 7 bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 2/3 ustawowej liczby posłów - sprawował swój urząd na zasadach określonych w art. 40-44, 45 ust. 1, 46-54
Konstytucji marcowej
; akt z 1947 roku stanowił dodatkowo, że głowa państwa jest przewodniczącym Rady Gabinetowej (tj. Rady Ministrów zwołanej przez
Prezesa Rady Ministrów
"dla rozpatrywania sprawy wyjątkowej na życzenie Prezydenta Rzeczypospolitej") oraz przewodniczącym
Rady Państwa
.
Novum stanowiła
Rada Państwa
- nawiązująca do instytucji i doświadczeń
Prezydium
Krajowej Rady Narodowej
oraz wzorowana na stosunkach radzieckich. Była ona powoływana przez
Sejm Ustawodawczy
; nie określono natomiast warunków wybieralności i odpowiedzialności jej członków, a nawet czasu trwania jej kadencji. W skład
Rady Państwa
wchodzili:
Prezydent Rzeczypospolitej
jako przewodniczący, Marszałek i trzej wicemarszałkowie
Sejmu Ustawodawczego
, Prezes
Najwyższej Izby Kontroli
, Naczelny Dowódca Wojska Polskiego (w czasie wojny) oraz członkowie dokooptowani przez
Sejm
na jednomyślny wniosek Rady. Kompetencje
Rady Państwa
były następujące:
Rząd Rzeczypospolitej
składał się z
Prezesa Rady Ministrów
oraz
ministrów
tworzących
Radę Ministrów
. Rada Ministrów działa na zasadach określonych w art. 44, 45 ust. 1 i 2, 56-63
Konstytucji marcowej
; ponadto miała prawo do wydawania
dekretów z mocą ustawy
na podstawie
ustawy
upoważniającej uchwalonej przez
Sejm
, z wyjątkiem: zmiany konstytucji,
ordynacji wyborczej
, spraw
kontroli państwowej
, odpowiedzialności Prezydenta i ministrów, spraw
budżetowych
i monetarnych, poboru rekruta oraz
ratyfikacji
umów międzynarodowych
. Przyjęto zasadę domniemania kompetencji
Rządu
w sprawowaniu
władzy wykonawczej
.
Prawo
inicjatywy ustawodawczej
akt z 1947 roku dał
Radzie Państwa
,
Radzie Ministrów
oraz grupie 10 posłów;
Rada Ministrów
uzyskała wyłączność na wnoszenie do
laski marszałkowskiej
niektórych projektów
ustaw
(w tym
ustawy budżetowej
).
Mała Konstytucja z 1947 roku zawierała odesłania do ustawodawstwa zwykłego w sprawie:
- co jednak nie zostało zrealizowane.
Ustawa konstytucyjna z 19 lutego 1947 r. była trzykrotnie zmieniana przez następujące ustawy:
Mała Konstytucja z 1947 roku przestała obowiązywać z wejściem w życie
Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalonej przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r.
(
Dz. U. z 1952 r. Nr 33, poz. 232
) oraz Ustawy konstytucyjnej z dnia
22 lipca
1952
r. - Przepisy wprowadzające Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (
Dz. U. z 1952 r. Nr 33, poz. 233
).
Za sui generis uzupełnienie postanowień aktu z 1947 roku można uznać Deklarację Sejmu Ustawodawczego z dnia 22 lutego 1947 r. w przedmiocie realizacji praw i wolności obywatelskich, która jednak nie posiadała rangi
ustawy
oraz nie została ogłoszona w żadnym wydawnictwie urzędowym, przez co nie miała mocy wiążącej.
Linki zewnętrzne
Tekst pierwotny Małej Konstytucji z 1947 roku (
Dz. U. z 1947 r. Nr 18, poz. 71
)