Tracz nurogęś
Tracz nurogęśTracz nurogęś (nurogęś) (Mergus merganser) –
gatunek
dużego
ptaka
wodnego z rodziny
kaczkowatych
. WystępowanieZamieszkuje chłodne strefy
Eurazji
i
Ameryki Północnej
. Gnieździ się od Atlantyku poprzez Półwysep Skandynawski, północne Niemcy, Polskę, Syberię aż po Ocean Spokojny. Zasięg sięga też północnych części Ameryki Północnej. W czasie wędrówek i koczowania jednak można go spotkać bardziej na południe. Na Starym Kontynencie widywany w całej Europie Środkowej, Zachodniej i Południowej, a szczególnie nad przybrzeżnymi zbiornikami morskimi. W
Polsce
bardzo nieliczny ptak lęgowy, głównie na północy i zachodzie kraju; liczniej zimuje. Poza okresem lęgowym widywany jest nad wybrzeżem Bałtyku. Coraz liczniej widuje się go również na południu. Całkowitą liczebność szacuje się na 900–1000 par[3]. Charakterystyka- Wygląd zewnętrzny
- Samiec w szacie godowej (od grudnia do maja) ma głowę i górną część szyi czarną z zielonym, metalicznym połyskiem, pióra na głowie tworzą zaokrąglony czub na karku (lepiej go patrzeć z boku). Szyja, spód i boki białe, grzbiet czarny z białymi, szerokimi pasami po bokach, ogon popielaty, skrzydła z wierzchu białe bliżej tułowia i czarne na krawędziach, od spodu białe z popielatymi
lotkami pierwszorzędowymi
. Dziób z hakiem na końcu, nogi czerwone. Na piersi nieraz lekki łososiowy nalot, początkowo intensywny, a zanikający wiosną. Co ciekawe, ten różowy odcień znika u ptaków zestrzelonych i na okazach wypchanych. Kuper i pióra ogonowe szare.
- Samica, samiec po pierzeniu w okresie spoczynkowym i młodociane mają rdzawą głowę i górę szyi z nastroszonym czubem. Na podgardlu ostro odgraniczona biała plama. Przód dolnej części szyi, pierś i brzuch białe, wierzch i ogon popielaty. Samica nie zmienia swego upierzenia w ciągu roku. Czub na głowie u samic jest okazalszy niż u samców. Skrzydła z wierzchu popielate z białym
lusterkiem
, od spodu białe z szarymi lotkami pierwszorzędowymi (dlatego w locie widać samca jako prawie całkowicie białego). Samiec w szacie spoczynkowej różni się od samicy białymi pokrywami skrzydłowymi. Młode rozpoznaje się po krótszych czubkach.
RozpoznaniePara nurogęsi wznosząca się do lotu Samiec w okresie godowym ma charakterystyczne ubarwienie, łatwe do rozpoznania. W identyfikacji pomaga też sylwetka o wydłużonym ciele, dłuższej od innych kaczek szyi i dużej głowie przechodzącej płynnie w szeroki dziób. Nurogęś podobna jest do
szlachara
, ale ogólnie jaśniej ubarwiona. Samiec ma białą pierś (u szlachara jest ona rdzawa, czarno plamkowana), samica jest bardziej szara i ma wyraźną granicę między rdzawobrunatną głową a białymi gardłem i szyją. Ponadto zarówno kaczor, jak i kaczka mają czerwony i wyższy dziób. Oprócz tego górna szczęka jest zakrzywiona i nozdrza inaczej umieszczone. Inne jest też upierzenie wokół dzioba. - Rozmiary
- długość ciała ok. 57–70 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 82–97 cm[4]
- Masa ciała
- ok. 1100–2000 g
ŚrodowiskoCzyste, bieżące lub stojące wody w lasach lub górach – okolice wielkich i rybnych jezior oraz rzek o zadrzewionych brzegach. Preferuje lasy liściaste i mieszane, ale korzysta też z kęp i samotnych drzew. Poza okresem lęgowym przebywa nad wszelkimi płytkimi zbiornikami. PożywienieDrobne
ryby
słodkowodne i morskie oraz inne drobne zwierzęta wodne pełniące rolę tylko uzupełniającą jak mięczaki, skorupiaki, owady i ich larwy, które łowi nurkując. Na dziobach nurogęsi znajdują się poprzeczne rogowe ząbki, które wraz z jego zagięciem na końcu powodują, że mogą łatwo chwytać śliskie i zwinne ryby. Najpierw zanurza głowę i wypatruje małych ryb do 10 cm długości (może nawet łapać ćwierćmetrowe), wybierając te najliczniejsze. Przewaga rybiej diety jest nietypowa w porównaniu z innymi gatunkami kaczek. Nurogęś poluje pojedynczo lub grupowo. Podczas nurkowania może osiągnąć 4 metry głębokości i być pod wodą około minutę. Przez to, że posługuje się wzrokiem przy żerowaniu, nie wybiera mętnych jezior. Jesienią duże stada (do kilku tysięcy) polują zespołowo na jeziorach. Spotkać je można też w stadach z innymi kaczkami. Rozród Okres godowy- Toki
- Grupowe toki kaczory zaczynają w grudniu na zimowiskach, ale ich szczyt ma miejsce po przybyciu na lęgowiska. Wyprostowane samce pływają tam i z powrotem. Wyciągając dziób i głowę do góry, stroszą jednocześnie pióra wierzchu głowy. W czasie toków słychać metaliczne "kerr kerr" samca i chrapliwą odpowiedź samicy "karr". Czasem też wydają kwaczące odgłosy. Samice już zimą dążą do kopulacji, kładąc się płasko na wodzie. Pomimo tego zachodzi ona dopiero na wiosnę. Na lęgowiska przybywają od marca. Pary są monogamiczne.
- Gniazdo
- Zazwyczaj w dziupli (często
dzięcioła czarnego
), nawet kilkanaście metrów nad ziemią. Czasem, gdy brakuje gotowych dziupli – w szczelinach skalnych, wykrotach, norach, spróchniałych pniach, dziurawych murach opuszczonych budynków, wieżach kościelnych lub odpowiednich
budkach lęgowych
. Zdarza się, że zajmują gniazda ptaków drapieżnych lub krukowatych nawet o kilometr od wody. Nurogęś używa tego samego gniazda przez parę lat, a odnotowano nawet użytkowanie przez 40 lat. Miejsca na gniazdo szuka kaczka. Nie są to wtedy ptaki towarzyskie: na 2 km wybrzeża, rzeki lub jeziora można znaleźć nie więcej niż 2 pary.
Okres lęgowySamica z młodymi na grzbiecie - Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w marcu–maju 6 do 17 jaj w kolorze od kości słoniowej po bardzo bladocielisty.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 30–35 dni przez samicę.
- Pisklęta
- Pisklęta opuszczają gniazdo po 24–48 godzinach, po czym wyskakują z gniazda o własnych siłach, z wyciągniętymi nogami oraz rozpostartymi skrzydełkami, i idą z matką nad wodę. Nawet jako dwu-, trzydniowe pisklęta bardzo dobrze nurkują, ale kiedy się zmęczą, wdrapują się na matczyny grzbiet, bo samica pływa obok nich. Same jednak potrafią pobierać pokarm, głównie skorupiaki i owady, potem coraz częściej ryby. Usamodzielniają się podczas
pierzenia
w wieku 60–70 dni. Nie wszystkie pisklęta dożywają tego czasu, przyczynami mogą być: wysoki poziom wód, zimna pogoda oraz drapieżnictwo
kun
i
szczupaków
[5]. Ze względu na to, że część nurogęsi jest wędrowna, to ptaki te opuszczają lęgowiska, gdy woda zaczyna zamarzać, czyli w październiku i listopadzie.
Status, zagrożenia i ochronaW Polsce objęty
ścisłą ochroną gatunkową
. Wymaga ochrony czynnej[6]. PodgatunkiSamiec Mergus merganser americanus Wyróżnia się trzy podgatunki, zamieszkujące odpowiednio: - Mergus merganser merganser – pas od
Islandii
przez
Półwysep Skandynawski
,
Europę Środkową
i
Wschodnią
,
Syberię
po północne
Chiny
,
Japonię
i
Kamczatkę
. Wyspowo występuje w
Meklemburgii
i w
Alpach
austriackich, francuskich i szwajcarskich. Północna część populacji wędrowna, zimuje w Europie osiągając
Morze Śródziemne
, w
Azji
Centralnej, na północy
Indii
i w Azji Południowowschodniej. Przeloty w marcu - kwietniu i październiku - grudniu.
- Mergus merganser orientalis – północ
Afganistanu
,
Tybet
,
Himalaje
i zachodnie Chiny. Populacja osiadła.
- Mergus merganser americanus –
Amerykę Północną
od
Alaski
i
Nowej Fundlandii
po północną i zachodnią część
USA
. Północne populacje wędrowne, zimują na południu, w
USA
i
Meksyku
.
Zobacz teżPrzypisy- ↑
Mergus merganser
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)
- ↑
Mergus merganser
. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (
ang.
)
- ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, ss. 190–194. . Wg skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego bardzo nieliczny oznacza zagęszczenie 0,1–1 par na 100 km2.
- ↑ Lars Jonsson: Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. tłum. Tadeusz Stawarczyk, Jan Lontkowski, Tomasz Cofta. Warszawa: MUZA, 2006, s. 118. .
- ↑ Klaus Richarz, Anne Puchta: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 108. .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną
Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237
Bibliografia- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. .
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. .
- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. .
- Lars Jonsson: Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. tłum. Tadeusz Stawarczyk, Jan Lontkowski, Tomasz Cofta. Warszawa: MUZA, 2006, s. 118. .
Inne hasła zawierające informacje o "Tracz nurogęś":
Mazurski Park Krajobrazowy
subbuteo)
błotniak zbożowy
(Circus cyaneus)
sowa uralska
(Strix uralensis)
kormoran
(Phalacrocorax carbo sinensis)
łabędź niemy
(Cygnus olor)
Tracz nurogęś
(Mergus merganser)
czapla siwa
(Ardea cinerea)
rybitwa czarna
(Chlidonias nigier)
bąk
(Botaurus stellaris)
czajka
...
Wincenty Witos
...
Łaba
czapla siwa
,
czapla biała
,
kormoran czarny
,
zimorodek
,
jaskółka brzegówka
,
sieweczka rzeczna
i
Tracz nurogęś
. Ochrona przyrodyWielkopowierzchniowe formy ochrony przyrody przez które przepływa Łaba, to: ...
Pruszcz Gdański
...
Tracz nurogęś
Tracz nurogęśsamiec
Systematyka
Domena
eukarionty
Królestwo
zwierzęta
Typ
strunowce
Podtyp
kręgowce
Gromada
ptaki
Podgromada
Neornithes
Nadrząd
neognatyczne
Rząd
blaszkodziobe
Rodzina
kaczkowate
Podrodzina
kaczki
Plemię
tracze
Rodzaj
Mergus
Gatunek
Tracz nurogęś
Nazwa systematyczna
Mergus merganser(
Linnaeus
,
1758
)
Podgatunki
M. merganser merganserM. merganser comatusM. merganser americanusKategoria ...
Giżycko
...
Żary
...
Gliwice
...
Letnie Igrzyska Olimpijskie 1996
...
Skrzynka lęgowa
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Tracz nurogęś":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|