Obwód Wola AK
Obwód Wola AKObwód III Wola kryptonimy: "Szesnastka", "16" (w ramach
SZP
),"43" (w ramach ZWZ/AK), "XXIII" (od 15 czerwca 1944), "III" (od 9 sierpnia 1944)[1] – terytorialna jednostka organizacyjna
okręgu warszawskiego
Armii Krajowej
działająca w okresie okupacji niemieckiej w Polsce na części dzielnicy Wola. Oddziały wojskowe obwodu wzięły udział w
powstaniu warszawskim
. Obwód początkowo składał się z czterech rejonów. Na początku 1942 rejon IV
"Powązki"
został przeniesiony do
Obwodu Żoliborz
[2]. Komendantami obwodu byli kolejno: - kpt./mjr Janusz Stanisław Dobrski "Żuk" (od 1940);
- ppłk. Ludomir Wysocki "Rosa", "Mróz",(od marca 1942 do października 1942);
- ppłk.
Jan Tarnowski
"Lelek", "Waligóra" (od kwietnia 1943).
Oddziały obwodu jako "Zgrupowanie Waligóra", walczyły na Woli od
1
do
6 sierpnia
, kiedy przeważające siły niemieckie zmusiły je do wycofania się do
Starego Miasta
, Śródmieścia i do
Puszczy Kampinoskiej
. Od 9 sierpnia, pełniącym obowiązki dowódcy obwodu był kpt.
Wacław Stykowski
"Hal", dowodzący oddziałami III Obwodu w Śródmieściu. Obwód jako jednostka został prawdopodobnie zlikwidowany 1 września 1944, zaś oddział kpt."Hala" jako
Batalion im. Sowińskiego
, został włączony do obwodu Śródmieście[3]. Ordre de bataille Obwodu w dniu 31 lipca 1944 Komenda Obwodu- Komendant - mjr. Jan Tarnowski "Lelek" (od 1 sierpnia "Waligóra");
- Zastępca i oficer operacyjny - por. Jerzy Dominik "Wilnianin";
- Oficer łączności - por. rez. łącz. Eugeniusz Przybysz "Kulawiec";
- Adiutant - ppor. Roman Szwarc "Huragan";
- Kwatermistrz - kpt. Michał Janecki "Taternik";
- Oficer żywnościowy - por. "Tlen" NN;
- Oficer broni -por. "Wilk" NN;
- Oficer informacyjny - por. Andrzej Płachciński "Tranzyt";
- Zastępca oficera informacyjnego - ppor. piech. Zbigniew Jerzy Kutnik "Tulipan";
- Oficer kontrwywiadu - ppor. rez. piech. Zygmunt Siedlecki "Turkus";
- Zastępca oficera kontrwywiadu - Kazimierz Kowalik "Nachalny";
- Kapelan - kpt. ks. Władysław Zbłowski "Struś";
- Wojskowa Służba Ochrony Powstania - por. rez. kaw. Tadeusz Zbigniew Gorayski "Topór";
- Wojskowa Służba Kobiet - komendantka- Antonina Biernacik "Jadwiga";
- Adiutant Obwodu - ppor. rez. kaw. inż. mech. Aleksander Karol Wielopolski "Karol 36";
W dyspozycji dowódcy obwodu: - Pluton saperów -por.Antoni Kostański "Turysta";
- Pluton łączności - ppor. łącz. Eugeniusz Kwiatkowski "Jacek-Jano";
- Pluton osłonowy 300 dowództwa obwodu (dotychczasowy Oddział Dywersji Bojowej) - ppor. rez. piech. Stefan Mrozowski "Pik".
Struktura i oddziały ObwoduObwód "Wola" obejmował: - Rejon I -
Górce
- Babice -
Boernerowo
, kryptonim "XXIII-3", dowódca - por. Stanisław Gabryszewski "Ballo", "Wieczorek", zastępca por.Mirosław Wysocki "Maryś";
- 1.
kompania
- dowódca por. Kazimierz Wierzbicki "Stanisław";
- Pluton 306 i 307 - dowódca ppor.inż.Henryk Czerwiec "Jaskólski";
- Pluton 308 dowódca - ppor.rez. sł. sanit. Edward Redel "Jaskólski";
- Pluton 308(A) - dowódca st.sierż.Wacław Bernard "Chemik";
- 2. kompania – dowódca por. Kazimierz Młodnicki "Mat";
- Pluton 302 - dowódca st. sierż. Zdzisław Kubicki "Sulima";
- Pluton 303 - dowódca st. sierż. Józef Jan Nowak "Bosman";
- Pluton 304 - dowódca st. sierż. Bolesław Zadrożny "Szczerbiec";
- Ponadto w w skład rejonu weszły plutony:
- Pluton 301 - dowódca st. ogn. Ludwik Nowicki "Ul",
- Pluton 305 - ppor. NN "Mir",
- Pluton 309 - dowódca st. sierż. Jan Wysocki "Sęp";
- Pluton 310 - dowódca st. sierż. Wincenty Regulski "Róg",
- Pluton 316 - dowódca NN.
Oddziały rejonu posiadały w magazynach na
Ulrychowie
2 ckm, 11 rkm, 12 pistoletów maszynowych, 85 kb i ok. 150 rewolwerów[4]. - Rejon II
Koło
, kryptonim "XXIII-32"; dowódca por./kpt. Wacław Stykowski "Hal", zastępca por.rez. Stanisław Lubański "Wit" (11 plutonów);
- I Zgrupowanie (1. kompania) - dowódca ppor. Władysław Kulasek "Jaśmin";
- Pluton 318 - sierż. Józef Biernacki "Dąb"
- Pluton 319 - sierż. Eugeniusz Oleszkiewicz "Orzech"
- II Zgrupowanie (2. kompania) – dowódca ppor. Aleksander Połoński "Gromada"
- Pluton 320 - dowódca NN
- Pluton 321 - dowódca NN
- Pluton 322 - dowódca NN
- Pluton 327 - dowódca ppor. NN "Gryf' nie stawił się 2 sierpnia;plut.pchor.Marian Lewandowski "Ryś I"[5]
- III Zgrupowanie (3. kompania) – dowódca ppor. Romuald Podwysocki "Ostoja";
- Pluton 325 - dowódca ppor. rez. piech. Franciszek Leon Potocki "Laos";
- Pluton 342 - dowódca ppor. Stanisław Biernaciak "Błysk";
- IV Zgrupowanie (4. kompania) – dowódca ppor. Herman Głowacki "Prus";
- Pluton 343 - dowódca plut. pchor. Czesław Więcko "Żar";
- Pluton 344 i 345 - dowódca plut."Oskierko" NN.
- 'Rejon III
Czyste
, kryptonim "XXIII-33" – dowódca kpt.
Stanisław Stefaniak
"Stefan" (22 plutony).
- Zgrupowanie -
III Batalion OW PPS im. Stefana Okrzei
dowódca kpt.
Karol Kryński
"Waga"
- Pluton 317 - dowódca ppor. Edward Śmieszek "Sęp";
- Pluton 321(A) - dowódca ppor. łączn. Ernest Jaśkowiak "Czarny";
- Pluton 323 - dowódca st. ogn.
Jan Ostrowski
"Hart";
- Pluton 335 - dowódca st. sierż. Marian Brzozowski "Dąb";
- Pluton 336 - dowódca st. sierż. Tadeusz Rogowski "Szewc";
- Pluton 337 - dowódca sierż. Wiktor Łuniewski "Radomiak".
- Kompania - dowódca por. Stanisław Bilewicz "As"
- Pluton 314 - dowódca - kpr. podch. Jerzy Zalewski "Wilk";
- Pluton 315 - dowódca kpr. podch. Kazimierz Derkacz"Dzidek"[6]
- Prawdopodobnie plutony 346, 347, 348, 349, 350, 351, 352, 353, 354, 355, 356, 357, 358 i 359[7].
Działania w PowstaniuZadaniem Rejonu I było z podstaw
Ulrychowa
i willowej dzielnicy
Koła
uderzyć na szkołę lotniczą i koszary na
Boernerowie
. Po zdobyciu tych obiektów wspólnie z oddziałami żoliborskimi zaatakować lotnisko - Bielany[8]. Oddziały rejonu miały zmagazynowaną broń na terenie ogrodów Ulricha. Jednak na budynek z magazynem broni został zajęty przez dywizji
dywizji "Hermann Göring"
. 700 żołnierzy rejonu na kwaterach w Gorcach pozostało bez broni. Żołnierze przedostali się do Puszczy Kampinoskiej, otrzymali uzbrojenie i weszli w skład
grupy "Kampinos"
. W II rejonie Zgrupowanie I miało zdobyć składnicę materiałów pędnych między ulicami Ostroroga i Wawrzyszewską (tzw. "Naftusia" przy ul. Kozielskiej 4). Natarcie miał wesprzeć oddział
Rejonu 4 Obwodu Żoliborz AK
[9]. Natarcie zostało odwołane ponieważ
saperzy
nie zniszczyli murów ogrodzenia. Po wycofaniu się w rejon ulic: Obozowa – Wawrzyszewska – Św. Stanisława i rozpoznaniu sytuacji, kompania otrzymała zadanie zbudowania i obsadzenia barykad na zbiegu ul. Obozowej i Młynarskiej, Górczewskiej róg Działdowskiej oraz Wolskiej róg Działdowskiej. Zgrupowanie II miało zdobyć zabudowania szkół przy ul. Ożarowskiej róg Deotymy, oraz przy ul. Deotymy róg Zawiszy[8]. Ze względu na silny ogień nieprzyjaciela zmuszona była do wycofania się w rejon ul. Wawrzyszewskiej róg Obozowej, gdzie zajęła pozycje obronne ciągnące się do ul. Ostroroga.
4 sierpnia
oddział wycofał się w okolice cmentarza ewangelickiego,
5 sierpnia
na
plac Kercelego
, a następnie przeszedł na Stare Miasto. Zgrupowanie III miało utworzyć linie obronną na pętli tramwajowej wzdłuż
ul. Ks. Janusza
w w kierunku Urlychów - Boernerowo. Do wykonania zadania przystąpił pluton ppor. Franciszka Potockiego ps."Laos". Nieprzyjaciel obsadził wiadukt i panował nad okolicą prowadząc ogień z wież strażniczy rozmieszczonych wzdłuż torów. Natarcie załamało się. Było wielu rannych i 15 zabitych. Krzyże upamiętniające poległych z 3 kompanii ppor. "Ostoi" Zgrupowanie IV miało zdobyć szkołę przy ul. Gostyńskiej oraz warsztaty kolejowe przy ul. Sokołowskiej[10]. Atak tego zgrupowania był udany. Pluton pchor. Mariana Lewandowskiego ps. "Ryś", uzbrojony jedynie w granaty, opanował szkołę - koszary przy ul. Gostyńskiej i obsadził barykady na ul. Górczewskiej róg Płockiej i przy szpitalu na ul. Płockiej. W toku ciężkich walk zniszczono nieprzyjacielski czołg i zdobyto wiele sztuk broni.
4 sierpnia
oddział wycofał się na Górczewską róg Działdowskiej, a następnie na ul. Grzybowską i Mariańską, gdzie zbierali się powstańcy wycofujący się z Woli. Oddziały wolskie zostały zorganizowane w Batalion im. gen. J. Sowińskiego, który walczył na ul. Komitetowej, Pańskiej, Ceglanej róg Żelaznej, Grzybowskiej, na terenie fabryki Norblina i browaru Haberbuscha. Przydzielony rejon został utrzymany do końca powstania.
Oddziały III rejonu miały opanować obiekty przy ul. Skierniewickiej, Grzybowskiej i Dworskiej, opanować Dworzec Zachodni, Fort Wolski oraz utworzyć linię obronną na torach za Dworcem Zachodnim do ulicy Wolskiej[10]. Oddziały rejonu nie otrzymały broni z okręgu, co uniemożliwiło podjęcie poważniejszych działań [11]. Próby ataku na Fort Wola załamało się ok. 18, zaś plutony po potyczkach w okolicach cmentarza prawosławnego musiały wycofać się z powodu braku broni i amunicji[12]. Jedynym oddziałem posiadającym uzbrojenie był
III Batalion OW PPS im. Stefana Okrzei
, który zorganizował obronę na
ul. Wolskiej
i
Młynarskiej
, gdzie bronił się na barykadach do 5 sierpnia. Po przełamaniu obrony 5 sierpnia, oddziały rejonu III wycofały się na Stare Miasto,gdzie kontynuowały walkę.
Przypisy- ↑ Grzegorz Jasiński: Żoliborz. Dzieje militarne II Obwodu Okręgu Warszawa AK w Powstaniu Warszawskim. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks", 2009, s. 69.
- ↑ Grzegorz Jasiński: Żoliborz. Dzieje militarne II Obwodu Okręgu Warszawa AK w Powstaniu Warszawskim. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks", 2009, s. 80.
- ↑
Wacław Zagórski
: Wicher wolności. Dziennik powstańca. Warszawa: Czytelnik, 1990, s. 157.
- ↑
Stanisław Podlewski
: Wolność krzyżami się mierzy. Warszawa: 1989, s. 405.
- ↑ Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego, Tom I. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 608.
- ↑ Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego, Tom I. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, ss. 608-609.
- ↑ Zbigniew Puchalski: Walki powstańcze na Woli, w r.1944 w: Rocznik Warszawski X. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971, s. 207.
- ↑ 8,0 8,1 Zbigniew Puchalski: Walki powstańcze na Woli, w r.1944 w: Rocznik Warszawski X. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971, s. 209.
- ↑ Grzegorz Jasiński: Żoliborz. Dzieje militarne II Obwodu Okręgu Warszawa AK w Powstaniu Warszawskim. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks", 2009, s. 112.
- ↑ 10,0 10,1 Zbigniew Puchalski: Walki powstańcze na Woli, w r.1944 w: Rocznik Warszawski X. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971, s. 210.
- ↑
Jerzy Kirchmayer
: Powstanie Warszawskie. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 214.
- ↑ Zbigniew Puchalski: Walki powstańcze na Woli, w r.1944 w: Rocznik Warszawski X. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971, s. 215.
Bibliografia- Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego, Tom I, Warszawa 2005
- Powstanie warszawskie 1944. Wybór dokumentów, Tom 2,Część I, Warszawa 2001
Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Obwód Wola AK":
Tiumeń
...
Koszykówka
...
Bereza (Białoruś)
...
Klaudiusz Ptolemeusz
...
Bar
...
Kraina Węgorapy
...
Pojezierza Wschodniobałtyckie
...
Kraina historyczna
...
Miejsce zamieszkania
...
Determinizm
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Obwód Wola AK":
Twierdzenie Pitagorasa (plansza 13)
...
Dodawanie i odejmowanie sum algebraicznych (plansza 9)
...
Przekątna kwadratu. Wysokość trójkąta równobocznego (plansza 10)
...
|