Sympatykomimetyki, sympatykotoniki, leki o działaniu adrenergicznym,
agoniści
receptorów adrenergicznych to grupa substancji pobudzających
współczulny
(sympatyczny) układ nerwowy. Sympatykomimetyki mają wielokierunkowe działanie na organizm, wiele z nich jest środkami psychoaktywnymi lub
lekami
. Wspólną cechą wszystkich sympatykomimetyków jest pobudzanie (działanie agonistyczne)
receptorów adrenergicznych
. Fizjologicznym sympatykomimetykiem jest
noradrenalina
.
Sympatykotoniki dzieli się na selektywne (pobudzające tylko receptory α-adrenergiczne lub tylko receptory β-adrenergiczne) i nieselektywne (pobudzające receptory zarówno α jak i β-adrenergiczne)
α-adrenomimetyki
Są to substancje pobudzające receptory α1 znajdujące się w w
mięśniach gładkich
naczyń krwionośnych, śliniankach, mięśniach gładkich macicy, mięśniach gładkich ściany oskrzelików, zwieraczach, mięśniówce gładkiej ściany tętniczki doprowadzającej
nerki
oraz w mięśniu rozwieraczu
źrenicy
. Działają też na receptory α2, które znajdują się w części presynaptycznej
neuronu
.
Receptory α1 są sprzężone z białkiem Go. Ich pobudzenie powoduje aktywację fosfolipazy C, która katalizuje przemianę
3,5-bisfosforanu fosfatydyloinozytolu
(PIP2) do
1,4,5-trifosforanu inozytolu
(IP3) i
diacyloglicerolu
(DG). Następuje aktywacja
kinazy białkowej C
. W mięśniach gładkich i zwieraczach dochodzi do skurczu (czego rezultatem jest zwiększenie oporu obwodowego i wzrost ciśnienia)[1], ponadto następuje rozszerzenie źrenicy.
Receptory α2 są sprzężone z białkiem Gi. Ich pobudzenie obniża poziom cyklicznego AMP. Powoduje to zahamowanie uwalniania
noradrenaliny
do szczeliny synaptycznej, rozkurcz naczyń krwionośnych, nasilenie agregacji płytek krwi oraz hamowanie wydzielania insuliny w trzustce.
Leki α-adrenergiczne stosuje się w przypadku zapalenia górnych dróg oddechowych, zaburzenia krążenia pochodzenia ortostatycznego oraz zbyt niskiego ciśnienia.
Agoniści receptora α1
Agoniści receptora α2
Agoniści receptora α1 i α2
β-adrenomimetyki
Pobudzają metabotropowe receptory β-adrenergiczne, które znajdują się w mięśniu sercowym, mięśniach gładkich oskrzeli, macicy i obwodowych naczyń krwionośnych. Receptory β są sprzężone z białkiem Gs, które składa się podjednostek α, β i γ. Po przyłączeniu agonisty do receptora, od białka Gs oddysocjowuje podjednostka α-GTP, która aktywuje cyklazę adenylową. Cyklaza adenylowa katalizuje przemianę ATP do
3'-5'-cyklicznego adenozynomonofosforanu
(cAMP). Wzrasta poziom cAMP, który aktywuje
kinazy białkowe
A (PKA). Następuje wydalanie jonów wapnia na zewnątrz komórki i zatrzymanie jego uwalniania z
retikulum endoplazmatycznego
. Zachodzi również fosforylacja
kinazy lekkich łańcuchów miozyny
(MLCK) i staje się ona nieaktywna. W rezultacie nie dochodzi do powstania kompleksu wapń-kalmodulina-MLCK, co powoduje w zależności od umiejscowienia receptorów - rozkurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych, oskrzeli i/lub macicy.
Pobudzenie receptorów β1 w mięśniu sercowym powoduje wzrost stężenia cAMP, stymulację kinazy białkowej A i fosforylację białek kanału wapniowego typu L. Kanały wapniowe otwierają się i wapń napływa do wnętrza komórki. Następuje intensyfikacja pracy serca – częstość skurczów, siła skurczów, przewodnictwo i pobudliwość serca ulegają zwiększeniu, równocześnie wzrasta jednak zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen.
Agoniści receptora β1 w mięśniu sercowym
Agoniści receptora β2 w mięśniach gładkich macicy i oskrzeli
Agoniści receptora β2 w mięśniach gładkich obwodowych naczyń krwionośnych
Agoniści receptora β1 i β2
- orcyprenalina
- izoprenalina
α i β-adrenomimetyki
Niektóre efekty pobudzenia układu współczulnego
- rozszerzenie źrenic
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi
- przyspieszenie akcji serca (
tachykardia
), wzrost siły skurczu
- rozszerzenie oskrzeli, przyspieszenie oddechu
- zwiększone zużycie tlenu przez serce i inne mięśnie
- wzrost
glikemii
,
lipoliza
Zobacz
Przypisy
Bibliografia
- Waldemar Janiec, Jolanta Krupińska: Farmakodynamika, podręcznik dla studentów farmacji, wydanie V. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002, ss. 87-90. .
- Janiec Waldemar (red.), Kompendium farmakologii Wydanie II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006,