Herb Torunia Bydgoskie Przedmieście dzielnica Torunia
Status	dzielnica
Założono	1829
Strefa numeracyjna	(+48) 056
Kod pocztowy	87-100

Bydgoskie Przedmieście (niem. Bromberger Vorstadt) - jedna z prawobrzeżnych dzielnic Torunia .

Pochodzenie nazwy dzielnicy

Toruń, domy z muru pruskiego przy ul. Bydgoskiej

Osiedle stanowiło kiedyś tereny podmiejskie Torunia, skierowane w stronę Bydgoszczy . Było pierwszym osiedlem kompleksowo zabudowanym na taką skalę poza granicami Starego Miasta (murów miejskich). Było także usytuowane za średniowieczną "Bramą Starotoruńską".

Obecnie jest dzielnicą położoną w bezpośrednim sąsiedztwie centrum, jednak ze względów historycznych zachowano w nazwie słowo "Przedmieście".

Historia

Najwcześniejsze ślady bytności człowieka na tym obszarze sięgają neolitu - przy ul. Mickiewicza odkryto ślady kultury pucharów lejkowatych . W średniowieczu część dzisiejszego Bydgoskiego Przedmieścia położoną najbliżej Wisły - tzn. Rybaki , zamieszkiwali rybacy i flisacy, na terenie przedmieścia była także wydobywana glina służąca za surowiec toruńskim cegielniom. W tamtym okresie osiedle miało charakter podmiejskich rezydencji oraz rozległych ogrodów bogatszej części mieszkańców.

Bydgoskie Przedmieście, ul. Sienkiewicza, atlant wspierający wykusz

W 1797 powstał tu bardzo efektowny, najstarszy w Polsce ogród zoobotaniczny , który zgodnie z wolą zmarłego 27 czerwca 1827 r. założyciela, Johanna Gottlieba Schultza, stał się własnością Gimnazjum Toruńskiego .

W XIX wieku Bydgoskie Przedmieście stało się placem intensywnej zabudowy, dla przeżywającego duży rozkwit Torunia, któremu brakowało terenów pod inwestycje w ciasnej zabudowie średniowiecznej Starówki . W roku 1817 powstał zamysł stworzenia rozległego Parku Miejskiego, który z racji tego, iż swym zasięgiem obejmował tereny użytkowane wcześniej przez cegielnię, nazwany został "Parkiem Cegielnia" ("Ziegelei-Park"). Jest to jeden z najstarszych parków w Polsce o charakterze otwartym (udostępnionym publicznie).

W roku 1884 na zachodnim skraju dzielnicy powstały koszary ułanów. Na przełom XIX i XX w. przypada gwałtowny rozwój budownictwa mieszkaniowego - powstała m.in.: zabudowa ulicy Mickiewicza (ówczesnej Mellienstrasse), przełom wieków to także okres powstania kompleksu koszar oraz budynków szkolnych przy dzisiejszej ul. Sienkiewicza (ówczesnej Schulstrasse i Pestalozzistrasse - pn. część ulicy).

16 maja 1891 r. Bydgoskie Przedmieście zostało połączone linią tramwajową z centrum Torunia - tu też ulokowano zajezdnię tramwajową . W okresie międzywojennym na terenie dzielnicy ulokowane zostały dwie z pięciu placówek dyplomatycznych Torunia (niemiecka i belgijska), natomiast w okresie okupacji hitlerowskiej w jednej z kamienic przy ul. Bydgoskiej mieścił się posterunek Gestapo .

Zawsze należała do eleganckiej, prestiżowej dzielnicy elit. W okresie PRL zabrano kamienice prawowitym właścicielom i przydzielono je osobom przypadkowym. Spowodowało to spore zaniedbania w utrzymaniu infrastruktury. Obecnie trwa proces sprzedaży prywatnym właścicielom, dzielnica odzyskuje dawny blask.

Charakter osiedla

Brama "Parku Cegielnia" w Toruniu

Dzielnica graniczy od zachodu z Portem Drzewnym, od północy z Bielanami , od wschodu ze Starówką , a od południa z Wisłą .

W przeważającej części są tu reprezentacyjne, zabytkowe secesyjne kamienice XIX-wieczne oraz rezydencje jednorodzinne, często o charakterze zabudowy szachulcowej (tzw. mur pruski ). Wzdłuż ulicy Słowackiego stoją stare przedwojenne wille Torunia. Po wojnie zabrano je prawowitym właścicielom i poprzez zarząd ADM oddano w użytkowanie rodzinom bezdomnym, przez co ich część uległa zniszczeniu i nie była modernizowana, niejednokrotnie nawet przez cały PRL . Państwowa własność i brak należytego nadzoru właścicielskiego przez prawie 50 lat stały się głównym źródłem zaniedbań. Obecnie trwa żmudny proces wykupu, reprywatyzowania i modernizowania kamienic.

Popiersie Schillera z Ławki Schillera w Toruniu

Zabudowa zabytkowa jest częściowo uzupełniana nowymi plombami, kamienicami lub budynkami wielorodzinnymi, zazwyczaj o niższej zabudowie (2-3 piętrowe).

Południową część osiedla stanowi najstarszy publiczny Park Miejski na ziemiach polskich, założony w 1817 roku (niektóre źródła: 1822 ). Piękny, zabytkowy, z liczną architekturą parkowo-ogrodową (fontanny, ławeczki, staw z łabędziami, tor saneczkowy, tereny rekreacyjne nad Wisłą. Rarytasem jest świeżo odrestaurowana dzięki staraniom toruńskiego fotografika Jacka Chmielewskiego ławka Schillera, na cześć wielkiego niemieckiego pisarza epoki romantyzmu.

W części wschodniej znajduje się najstarszy w kraju Ogród Zoobotaniczny , założony w 1797 roku przez J.G. Schultza. Obecnie poza ogromnymi zbiorami botanicznymi i bogatymi zoologicznymi posiada także ptaszarnię i herpetarium . Największymi zwierzętami ogrodu są żubry i niedźwiedzie.

Od zachodu znajduje się zabytkowa hala wystawowa , zaprojektowana przez architekta K. Ulatowskiego w stylu mauretańskim i wybudowana w 1928 roku. Obecnie mieści zmodernizowane Centrum Targowe PARK Targi Toruńskie . Wystawowe ogrody w stylu francuskim, zniszczone w okresie PRL, są obecnie odrestaurowywane, a zieleń - odtwarzana.

Infrastruktura

Wnętrze zajezdni tramwajowej

Centrum Targowe Park w Hali Wystawowej

Osiedle posiada szkoły, przedszkola, liczne placówki handlowe. Bardzo dobra infrastruktura rekreacyjna (elegancki Park Miejski w stylu angielskim). Dwa kościoły, trzy stacje benzynowe. Kilkanaście mniejszych placówek handlowych, na terenie po Polsporcie powstał Pasaż Zieleniec wraz z supermarketem Piotr i Paweł . Jest to pierwsza z większych placówek handlowych w tej dzielnicy. Na zachodnim skraju osiedla budowane są dwie duże placówki handlowe z galeriami handlowymi:

• na terenie po Stadionie Żużlowym (kapitał zachodni) – Centrum Plaza
• duże tereny po Polchemie (kapitał toruński)

Komunikacja:

• autobusowa: dobra komunikacja MZK wzdłuż północnych granic osiedla.
• tramwajowa: dobra komunikacja MZK wzdłuż północnych i południowych granic osiedla.
• samochodowa: osiedle ma dobre połączenia drogowe we wszystkich kierunkach m.in. drogami:
  • 80 droga krajowa nr 80 w kier. Bydgoszczy
  • 257 droga wojewódzka nr 257 (Toruń Przybyszewskiego-Toruń Wisła - Mała Nieszawka )
• Od wschodu dotyka także do dróg krajowych:
  • 1 E75 droga międzynarodowa E75 ( droga krajowa nr 1 ) w kier. Gdańska i Łodzi
  • 15 droga krajowa nr 15 z kier. Inowrocławia , Poznania , Wrocławia do Olsztyna

Na terenie osiedla znajduje się także Miejskie schronisko dla zwierząt, Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna , stadnina koni, Caritas Toruń Diecezji Toruńskiej, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych , oddział ZUS , Książnica Kopernikańska w Toruniu , Urząd Dozoru Technicznego , Biuro Pomorskie PAH , Urząd Statystyczny i wiele innych. W dzielnicy siedzibę ma Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika , Wydział Sztuk Pięknych oraz niektóre instytuty i zakłady UMK. Istnieją tu także dwa wojewódzkie szpitale: Wojewódzki Szpital Obserwacyjno-Zakaźny oraz Wojewodzki Osrodek Lecznictwa Psychiatrycznego.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Toruń, dom na rogu Słowackiego i Matejki

Detal zdobiący drzwi kamienicy przy ul. Konopnickiej

Bydgoskie Przedmieście jest najbardziej, obok Starówki , wypełnionym zabytkami osiedlem w Toruniu .

• Park Miejski, jeden z najstarszych publicznych parków miejskich w Polsce, został założony w 1817 . Obejmuje 25 ha (z czego 0,5 ha to układ wodny), znajdująca się tu niegdyś restauracja Gustava Behrenda (4 000 miejsc, muszla koncertowa) uchodziła za największe miejsce wycieczkowe w Prusach Zachodnich . Wśród elementów architektury parkowej znajduje się:
  • odrestaurowana ławka Schillera, upamiętniająca niemieckiego pisarza epoki romantyzmu
  • staw z łabędziami
  • rzadkie założenia parkowe o bogatej florystyce i charakterze parków angielskich
  • elementy małej architektury, rzeźby
  • tor saneczkowy
• Ogród Zoobotaniczny , najstarszy, założony w 1797 ogród w Polsce . Ogród jest sukcesywnie rozbudowywany, posiada bardzo bogaty zbiór roślin, zwierzynę krajową i zagraniczną, herpetarium i ptaszarnię . Jego powierzchnia wynosi prawie 4 ha, zgromadzono na niej 55 gatunków drzew, 24 gatunki krzewów i około 50 gatunków zwierząt. W ogrodzie aktywnie działa Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej. Organizowanych jest wiele imprez dla dzieci i młodzieży m.in. festyny z okazji Dnia Dziecka oraz wystawy, w tym Wystawa Fotografii Przyrodniczej "Toruń w obiektywie". Znajduje się tu:
  • zabytkowy dworek z XVIII wieku , zbudowany na średniowiecznych fundamentach (prawdopodobnie krzyżackiej wieży obserwacyjnej). Według jednej z legend w miejscu dworku miała się niegdyś znajdować świątynia Wenery , postawiona przez rzymskiego legionistę Thorundusa - legendarnego założyciela Torunia
  • Zabytkowa drewniana willa Laegnera z unikalną polichromowaną boazerią z 1900 , przeniesiona w 2002 z dzielnicy Mokre z ul. Kościuszki 73 i odrestaurowana.
  • obelisk-pomnik ku czci twórcy ogrodu J. Schultza w 1797 roku, z charakterystyczną figurką ptaka
  • grobowiec założyciela Ogrodu Johanna Gottlieba Schultza
• zajezdnia tramwajowa powstała po roku 1891 , wielokrotnie rozbudowywana
• kompleksy koszar (ul. Asnyka, Mickiewicza oraz Sienkiewicza)
• obiekty związane z fortową Twierdzą Toruń , m.in.: Fort IX (fort artyleryjski pośredni powst. w l. 1882 - 1885 noszący imię Bolesława Chrobrego - do r. 1920 Heinricha von Plauen)
• kompleks budynków szkolnych położony wzdłuż ul. Sienkiewicza (obecnie m.in.: Wydział Sztuk Pięknych UMK oraz V Liceum Ogólnokształcące)
• dawny przytułek dla starców i sierot (Siechenhaus Wilhelm August Stiftung) z r. 1886 (ul. Sienkiewicza)
• budynek dawnego szpitala obywatelskiego przy ul. Słowackiego
• budynki mieszkalne (głównie okazałe kamienice czynszowe skupione wzdłuż ul. Mickiewicza) oraz wille zbudowane w technice szachulcowej (m.in. dom w typie tzw. Doppelhaus przy ul. Bydgoskiej 34/36)
• szachulcowy budynek (ul. Bydgoska 26), w którym od roku 1921 działał pensjonat "Zofijówka" - mieszkali tu m.in.: Stanisław Przybyszewski , Stanisław Ignacy Witkiewicz , Juliusz Osterwa
• przystanek tramwaju konnego "Grzybek" - obiekt architektury parkowej powstały w roku 1843 , później użytkowany jako przystanek tramwaju konnego
• gmach Dyrekcji Okręgowej Lasów Państwowych przy ul. Mickiewicza, projektu K. Ulatowskiego

Maszkaron - ozdoba kamienicy przy ul. Bydgoskiej

• Dawna Hala Wystawowa "Central Park", projektu K. Ulatowskiego , rozbudowana w 2006
• Rybaki - dawna osada rybacka o tradycjach średniowiecznych , zabudowana domami z XIX wieku - ryglowymi i drewnianymi konstrukcji sumikowo-łątkowej; zachowany m.in. drewniany zajazd dla flisaków.
• siedziby konsulatów innych państw w Toruniu:
  • Konsulatu Generalnego Niemiec i III Rzeszy – przy ul. Bydgoskiej 34/36 oraz jego Wydziału Paszportowego przy Bydgoskiej 60
  • Konsulat Królestwa Belgii - przy ul. Mickiewicza 20
• wielu budowli w stylu modernistycznym

Galeria

Budynek Dyrekcji Okręgowej Lasów Państwowych, proj. Kazimierz Ulatowski	Dom szachulcowy przy ul. Konopnickiej 18	Domy szachulcowe przy ul. Bydgoskiej 40 i 34/36	Dom szachulcowy przy ul. Bydgoskiej 50/52
Ulica Sienkiewicza	Jeden z atlantów kamienicy przy ul. Sienkiewicza	Kamienice czynszowe przy ul. Mickiewicza 52, 54 i 56	Fragment fasady kamienicy przy ul. Mickiewicza 60
Jaszczur - detal kamienicy przy ul. Mickiewicza 60	Kamienica ul. Mickiewicza 32, ok. 1925	Dom z lat 30. XX wieku na rogu ul. Słowackiego i Matejki	Książnica Kopernikańska
Dawna szkoła podstawowa przy ul. Sienkiewicza, kon. XIX w.	Średniowieczne fundamenty dworku w Ogrodzie Zoobotanicznym	Kołatka zdobiąca drzwi fachwerkowej willi	Nagrobek założyciela ogrodu botanicznego

Stare pocztówki

Skrzyżowanie ulic Konopnickiej (Parkstrasse) i Mickiewicza - pocztówka z pocz. XX w.	Schulstarasse Thorn.jpg Skrzyżowanie ulic Sienkiewicza i Mickiewicza - pocztówka z pocz. XX w.	Ulica Bydgoska	ul. Mickiewicza przy skrzyżowaniu z Sienkiewicza
To samo miejsce po przeprowadzeniu linii tramwajowej (pocztówka błędnie podpisana jako "Wellienstrasse" - winno być "Mellien-")	ZieleniecToruń.jpg Restauracja "Zieleniec"	Brama "Parku-Cegielnia"

Linki zewnętrzne

• Mapa Bydgoskiego Przedmieścia
• Wikipedia Bydgoskiego Przedmieścia
• Stowarzyszenie Bydgoskie Przedmieście
• Bydgoskie Przedmieście w Toruńskim Serwisie Turystycznym
• Strona Ogrodu Zoobotanicznego
• Zdjęcie satelitarne Bydgoskiego Przedmieścia w serwisie Google Maps
• Strona Miejskiego Zakładu Komunikacji w Toruniu
• Strona Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu
• Bydgoskie Przedmieście w serwisie YouTube
• Toruńskie corso - miejsca pamięci na Bydgoskim Przedmieciu