Góry Izerskie: Nieczynna kopalnia kwarcytu "Stanisław"
Góry Izerskie (
czes.
Jizerské hory,
niem
. Isergebirge) (
332.34
) –
góry
na terenie
Czech
i
Polski
, część
Sudetów Zachodnich
. Od zachodu zamknięte Bramą Żytawską, od
Karkonoszy
oddzielone
Przełęczą Szklarską
. Tworzy je szereg
grzbietów górskich
o przebiegu północny zachód – południowy wschód; najważniejsze z nich to: w części polskiej:
Grzbiet Kamienicki
(
Kamienica
– 974 m
n.p.m.
),
Wysoki Grzbiet
(
Wysoka Kopa
– 1126 m n.p.m. – najwyższe wzniesienie Gór Izerskich) oba grzbiety łączy wododział Kwisy i Małej Kamiennej
Rozdroże Izerskie
; w części czeskiej: Střední Jizerský Hřeben (Jelení Stráň – 1018 m n.p.m.), Vlašský Hřeben (Černý Vrch – 1024 m n.p.m.), Desenský Hřeben i Hejnický Hřeben (Izera – 1122 m n.p.m.).
Góry Izerskie są niezbyt wysokie, o łagodnych
wierzchowinach
(na skutek działania warunków atmosferycznych w okresie
paleogenu
– 70-35 mln lat temu – nastąpiło
wietrzenie
skał, powodując wyrównanie szczytowych partii gór).
Geologia
Góry Izerskie należą do jednostki zwanej
blokiem karkonosko-izerskim
, stanowiąc jego zachodnią część. Północną część tworzy
metamorfik izerski
, czyli masyw zbudowany ze starych
przeobrażonych
skał, otaczających łukiem młodsze
granity
karkonoskie
, budujące znaczną część
Karkonoszy
i czeskich Gór Izerskich. Skały metamorficzne polskiej części gór to
gnejsy
,
granitoidy
i
łupki łyszczykowe
, ponadto leptynity i
leukogranity
, a także wkładki
amfibolitów
, powstałe głównie w dolnym
paleozoiku
w czasie
orogenezy kaledońskiej
. Wśród gnejsów na uwagę zasługuje gnejs oczkowy, charakterystyczne dla nich jasne oczko zbudowane głównie z kryształów
kwarcu
i
skaleni
w ciemnej jednolitej masie skalnej.
Wśród granitoidów wyróżniają się szczególnie tak zwane granity rumburskie lub izerskie, tkwiące w postaci wielkich soczew w gnejsach.
Łupki łyszczykowe występują w kilku odmianach. Jedną z nich są
hornfelsy
, które występują w Wysokim Grzbiecie pasem o długości 6 km na wschód od
Izerskich Garbów
.
Skały metamorfiku izerskiego pocięte są siecią żył
kwarcowych
. Jedna z nich eksploatowana jest w
kopalni
Stanisław.
Południową część Gór Izerskich, w tym prawie całą czeską ich część budują
granity karkonoskie
wieku
karbońskiego
.
Po stronie czeskiej, na wschód od wsi
Izerki
znajduje się
Bukowiec
(
czes.
Bukovec) – wzniesienie zbudowane z
trzeciorzędowego
bazaltu
o wysokości 1005 m.
Surowce mineralne
Ze skałami przeobrażeniowymi związane jest występowanie kamieni półszlachetnych, szlachetnych i cennych surowców mineralnych. Od
średniowiecza
Góry penetrowane były przez różnych poszukiwaczy.
Znanym miejscem występowania kamieni szlachetnych w polskiej części gór była dolina górnej
Izery
wokół osady Wielka Izera (
Hala Izerska
), gdzie znajdowano
rubiny
,
szafiry
oraz
agaty
Jednak najbardziej znane z eksploatacji było ujście Šafirovego potoku do Jizerki na Malej jizerskej louce. Znajdowano tam:
amfibole
,
apatyty
, diopsyty,
tytanity
,
ametysty
,
awanturyny
,
chalcedony
,
chryzoprazy
,
kryształy górskie
,
granaty
,
cyrkony
,
turmaliny
i czarne
ilmenity
, nazywane izerynami. Zapisy z 1845 r. świadczą, że izeryny były znacznym źródłem dochodu mieszkańców Jizerky i
Gross-Iser
(Wielka Izera). Kobiety i dzieci wybierały je z potoków i sprzedawały do
Berlina
i
Drezna
na wyrób biżuterii żałobnej. W dolinie
Kamienicy
oraz w okolicy góry
Złotych Jam
znajdowano samorodki
złota
.
Na
Rozdrożu Izerskim
do dziś można znaleźć okazy
kwarcu
występującego w
żyłach
kwarcowych. Największa żyła kwarcu ciągnie się na przestrzeni 10 km. pasem o szerokości 10-80 m i jest eksploatowana w
kopalni
Stanisław.
Granaty
obficie pojawiają się w łupkach Kamienickiego Grzbietu, a
turmaliny
w zbudowanych z łupków grzebieniach Wysokiego Grzbietu. W całym paśmie Grzbietu Kamienickiego występują
rudy
cyny
i ruda
kobaltu
wydobywane z przerwami od
XV
do
XIX wieku
. Spośród surowców skalnych największą popularnością cieszą się gnejsy wykorzystywane jako tłuczeń i materiał budowlany. W nieczynnych sztolniach na wschodnim zboczu czeskiej Rapickéj hory ponad
Novym Městem pod Smrkem
zimuje kilkaset nietoperzy.
Wody
Wody powierzchniowe
Przez Góry Izerskie przebiega
dział wodny
oddzielający
zlewisko
morza
Bałtyckiego
i
Północnego
. Główną rzeką odwadniającą pasmo jest graniczna
Izera
(
czes.
Jizera) wraz z licznymi dopływami (m.in.
Kamenice
) będąc prawym dopływem
Łaby
odprowadza wody do
Morza Północnego
. Ważniejsze rzeki polskiej części Gór Izerskich to
Kamienica
,
Kamienna
i
Kwisa
– dopływy
Bobru
, a po stronie czeskiej
Smědá
(Witka), Jeřice, Řasnice a Lomnice – dopływy
Nysy Łużyckiej
. Wszystkie one należą do dorzecza
Odry
.
Wody mineralne
W Górach Izerskich wody mineralne występują głównie w
strefie uskokowej
w rejonie
Świeradowa
–
Czerniawy
. Wody te należą do nisko mineralizowanych
szczaw
wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowych z zawartością
żelaza
,
fluoru
oraz
radonu
.
Po raz pierwszy lecznicze działanie wód, naukowo stwierdziła komisja powołana przez Hrabiego
Schaffgotscha
w
1739
roku, i wkrótce powstały tu pierwsze domy zdrojowe.
Przyroda
Liczne spłaszczenia wierzchowinowe, często o małym odpływie, przy danym klimacie sprzyjają rozwojowi
torfowisk
wysokogórskich z bogatymi, często unikatowymi roślinami. Obecnie po stronie polskiej istnieją tu dwa rezerwaty przyrodnicze:
Torfowiska Doliny Izery
i
Krokusy w Górzyńcu
. W
czeskiej
części Gór Izerskich do ochrony przyrody powołano CHKO Góry Izerskie.
4 listopada
2009
roku na terenie Gór Izerskich powołany został
Izerski Park Ciemnego Nieba
, jako pierwszy projekt tego typu w Polsce i Czechach, oraz jako pierwszy w
Europie
. Jest to jednocześnie pierwszy transgraniczny park ciemnego nieba na świecie.
Miejscowości
Wokół Gór Izerskich położone są:
Jakuszyce
,
Szklarska Poręba
,
Świeradów Zdrój
,
Nové Město pod Smrkem
,
Frýdlant
,
Liberec
,
Jablonec nad Nisou
, Desná,
Tanvald
.
Atrakcje turystyczne
Szlaki biegów narciarskich Góry Izerskie – Rozdroże pod Cichą RówniąSzlaki spacerowe – Rozdroże pod Cichą RówniąCzeskie Góry Izerskie: Granitowa formacja Frýdlantské cimbuří górująca nad wsią Bílý Potok
Góry Izerskie to także ciekawe tereny dla uprawiania turystyki pieszej, rowerowej, konnej i narciarstwa biegowego (na
Polanie Jakuszyckiej
odbywa się m.in.
Bieg Piastów
).
Znajdują się tu schroniska:
Zobacz też
Linki zewnętrzne