Tytoń szlachetny
Tytoń szlachetny | Gatunek trujący |
Tytoń szlachetny (Nicotiana tabacum
L.
) –
gatunek
rośliny jednorocznej
z rodziny
psiankowatych
. Nie jest znany w stanie dzikim. Powstał prawdopodobnie w wyniku krzyżówki
tytoniu leśnego
i Nicotana tomentosiformis. W Polsce jest uprawiany i przejściowo dziczejący (
efemerofit
). Przekrój przez kwiat tytoniu Morfologia-
Łodyga
- Pojedyncza lub rozgałęziona, osiąga wysokość do 300 cm, pokryta włoskami. Wydziela lepką substancję.
-
Liście
- Dolne, zbiegają się przy
łodydze
kształtu podługowatoeliptycznego. Liście górne podługowatolancetowate.
-
Kwiaty
-
Czerwone
,
różowe
, czasem
białe
, o wydłużonej
koronie
w kształcie rurki z pięcioma ostro zakończonymi płatkami o długości do 55 mm. Na szczycie rośliny tworzą wiechowate, rozpierzchłe
kwiatostany
. Wewnątrz korony kwiatu jeden słupek i 5 pręcików (cztery równe i jeden mniejszy).
-
Owoc
- Pękająca na szczycie
torebka
, zawierająca liczne i drobne
nasiona
o nerkowatym kształcie.
Zastosowanie-
Roślina uprawna
: Liście tytoniu szlachetnego są wykorzystywane w przemyśle tytoniowym, gdyż zawierają
nikotynę
.
- Historia uprawy: pierwotnie tytoń rósł tylko w
Ameryce
i nie był znany w
Europie
przed odkryciami
Krzysztofa Kolumba
. W Ameryce powstały pierwsze wyroby tytoniowe, zaś
Indianie
zwijali liście tych roślin i wdychali ich dym. Choć to Kolumb pierwszy poinformował Stary Świat o tytoniu, to największe plantacje powstały w
Ameryce Północnej
, w posiadłościach
angielskich
(
Wirginia
). Tym, czym dla
Karaibów
była
trzcina cukrowa
, tym dla pierwszych
kolonii
był tytoń: źródłem zysków, motorem pierwszego przemysłu – i jednym z powodów sprowadzania
niewolników
z
Afryki
. Tytoń dla Anglii odkrył
Walter Raleigh
. We
Francji
tytoń rozpowszechnił
Jean Nicot
(od jego nazwiska pochodzi łacińska nazwa rodzaju). Z czasem plantacje trafiły i na inne kontynenty. Tytoń uprawiany jest również w
Polsce
.
- Produkcja tytoniu. W 2004 roku zebrano 6,5 miliona ton tytoniu, którym obsiano 3928 tysięcy hektarów gruntów. Największym producentem tytoniu są
Chiny
(37,1% udziału w produkcji światowej), za nimi plasują się:
Brazylia
(14,3%),
Indie
(9,2%) i
USA
(6,1%). W
Polsce
zebrano około 30 tysięcy ton tego surowca (z 17 tysięcy hektarów), co stanowi w przybliżeniu 0,4% produkcji światowej. Tytoń szlachetny jest najczęściej stosowanym w przemyśle tytoniowym. Liście zawierają od 1 do 3%
nikotyny
. Po przeróbce (suszenie, fermentacja, krajanie) są używane do produkcji surowca, z którego wytwarza się
papierosy
i
cygara
, zaś po sproszkowaniu
tabakę
i
snus
.
- Tytoń był również od wieków stosowany przez rolników jako
środek owadobójczy
.
- Z nasion uzyskuje się olej.
Wyroby tytoniowe- Przeznaczone do palenia
- Najbardziej pospolitym produktem tytoniowym jest
papieros
, stosunkowo nowy wynalazek. Inne produkty, w których wdycha się dym, to
fajka
(gdzie konsument musi własnoręcznie dobrać odpowiednią ilość tytoniu),
cygara
– analogicznie jak papieros, ale tytoń nie jest zmielony oraz
cygaretka
.
- Bezdymne
-
Tabaka
czyli sproszkowany tytoń z dodatkiem olejków zapachowych, który konsument zażywa przez wciągnięcie do nosa, aby nikotyna zawarta w sproszkowanych liściach wchłonęła się przez śluzówki jamy nosowej: podrażnienie śluzówki może spowodować reakcję w postaci kichania oraz łzawienia.
Innym rodzajem tytoniu bezdymnego jest
snus
. Wpływ na człowieka i szkodliwość wyrobów tytoniowych
Zażywanie tytoniu, który jest
używką
(najczęściej w postaci
papierosa
), jest szkodliwe dla zdrowia. Przy wysokich dawkach pojawia się uczucie lekkości, następnie zmiana percepcji, zmiana postrzegania otoczenia, światłowstręt, zmęczenie, ekstremalny brak energii, uczucie oderwania od rzeczywistości, myślotok, wymioty, biegunka. W jeszcze większych dawkach następuje zamroczenie pola widzenia i pojawiają się często halucynacje. W ekstremalnie wysokich dawkach osoba traci przytomność, dostaje drgawek i może umrzeć z powodu porażenia układu oddechowego. Dym tytoniowy zawiera toksyczną nikotynę oraz zawiera substancje smoliste, które mogą wywołać
raka
. Jest również niebezpieczny dla osób, które znajdują się w pomieszczeniu, gdzie ktoś pali (tzw. "
bierne palenie
"). Badania dostarczyły naukowych dowodów[1], że bierne palenie jest przyczyną tych samych schorzeń jak w przypadku bezpośredniego palenia, między innymi raka płuc,
chorób układu krążenia
oraz
układu oddechowego
, takich jak
zapalenie oskrzeli
czy
astma
. Dane statystyczne pokazały, że niepalące osoby żyjące z partnerami, które palą w domu, są narażone o 20-30% bardziej na zachorowanie na raka płuc, natomiast dla osób narażonych na działanie dymu tytoniowego w miejscu pracy ryzyko to wzrasta o 16-19%.[2] Osoby z astmą mogą doświadczyć ataków choroby spowodowanych przez palenie, zarówno aktywne jak i bierne. Dym tytoniowy jest ponadto alergenem mogącym spowodować u osób mających
alergię
typowe objawy podrażnienia, takie jak katar, łzawiące oczy, kichanie, kaszel, przy czym znikają one z momentem, gdy osoba przestaje wdychać dym. Zobacz teżPrzypisy- ↑ Boyle P, Autier P, Bartelink H et al. (2003). "European Code Against Cancer and scientific justification: third version (2003).". Ann Oncol. 14 (7)
PMID 12853336
- ↑ Sasco AJ, Secretan MB, Straif K. (2004). "Tobacco smoking and cancer: a brief review of recent epidemiological evidence.". Lung Cancer 45 (Suppl 2): S3-9.
PMID 15552776
Bibliografia- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. .
Inne hasła zawierające informacje o "Tytoń szlachetny":
Adwentyzm
...
1408
...
1398
...
1411
...
Zwierzyna płowa
...
1908
...
Układ scalony
...
1420
...
1410
...
1987
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Tytoń szlachetny":
Zanieczyszczenia atmosfery (plansza 10)
...
Otrzymywanie soli (plansza 22)
...
022. Przegląd systematyczny bezżuchwowców i ryb (plansza 23)
...
|