Wiktor Abakumow minister bezpieczeństwa państwowego MGB ZSRR w latach 1946-1951
Wiktor Siemionowicz Abakumow, właściwie Aba Kum (
ros.
Виктор Семёнович Абакýмов, ur. w
Moskwie
w
1894
, stracony
24 grudnia
1954
, w
Leningradzie
) – Ormianin,
generał-pułkownik
sowieckiego aparatu bezpieczeństwa, jeden z największych zbrodniarzy stalinowskich, w stalinowskim aparacie terroru zasłynął m. in. z własnoręcznego torturowania i wymuszania zeznań na skazanych,
radziecki
oficer
, funkcjonariusz organów wywiadu, kontrwywiadu i bezpieczeństwa wewnętrznego, m.in. szef kontrwywiadu wojskowego
Smiersz
(
1943
-
1946
), minister
bezpieczeństwa państwowego Związku Radzieckiego
, od maja
1946
do lipca
1951
roku. Skazany i stracony za udział w tzw. sprawie leningradzkiej.
Początki służby w OGPU
Służbę w
radzieckich
organach bezpieczeństwa (wówczas -
Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny
- OGPU), rozpoczął w
1932
roku pracując w terenowych organach bezpieczeństwa m.in. w Oddziale Ekonomicznym (EKO) przy Pełnomocnym Przedstawicielstwie (PP) Zjednoczonego Państwowego Zarządu Politycznego (
OGPU
) w
obwódu moskiewskiego
. W
1933
roku został przeniesiony do Moskiewskiej centrali OGPU (tzw.
Łubianka
), do Zarządu Ekonomicznego OGPU (EKU OGPU).
W NKWD
W połowie
1934
roku po reorganizacji organów bezpieczeństwa służył w 1 Wydziale Oddziału Ekonomicznego (EKO) Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (
GUGB
) przy Ludowym Komisariacie Spraw Wewnętrznych (
NKWD
). Następnie,
1 sierpnia
1934
roku został przeniesiony do Zarządu Głównego Obozów i Osiedli Pracy (
GUŁAG
), gdzie służył do
1937
roku m.in. jako oficer operacyjny w 3 Wydziale Oddziału Ochrony GUŁAG NKWD
ZSRR
. Od
15 kwietnia
1937
roku do marca
1938
roku służył w jednym z Wydziałów w Oddziale 4 (OO - Specjalnym)
GUGB
NKWD
. Po kolejnej reorganizacji struktur aparatu bezpieczeństwa w marcu
1938
roku, został pomocnikiem naczelnika 4 Oddziału I Zarządu NKWD ZSRR, a później od
29 września
1938 roku do
1 listopada
1938
roku, pełnił obowiązki pomocnika
Piotra Fiodotowa
, ówczesnego naczelnika Oddziału 2 (Tajno-Polityczny - SPO) GUGB NKWD ZSRR. Następnie do końca
1938
roku, był naczelnikiem w jednym z Wydziałów w 2 Oddziale GUGB NKWD ZSRR.
Fakt przetrwania przez Abakumowa wielkiej czystki która szalała wówczas w NKWD i innych Ludowych Komisariatch, można wytłumaczyć braniem w niej udziału, wykonywał on bez skrupułów każdy rozkaz, co uratowało go od plutonu egzekucyjnego. Pod koniec
grudnia
1938
roku został przeniesiony z
Moskwy
do
Rostówa
, na stanowisko pełniącego obowiązki naczelnika Zarządu Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych Rostowskiej Oblasti, w kwietniu
1939
roku został naczelnikiem UNKWD Rostowskiej Oblasti, czyli szefem tamtejszego NKWD.
12 lutego
1941
roku, po podziale NKWD (
NKWD
/
NKGB
) powrócił do Moskwy, gdzie został jednym z zastępców
Ławrientija Berii
ówczesnego Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych, czyli szefa
NKWD
, i zaraz potem
19 lipca
1941
, naczelnikiem tzw. Osobyj Otdiełów (OO NKWD), gdzie po wybuchu wojny z
Niemcami
prowadził akcję likwidacji najwyższych dowódców
Armii Czerwonej
oskarżonych przez
Józefa Stalina
o zdradę i tchórzostwo. Stanowisko zastępcy szefa NKWD sprawował do
19 kwietnia
1943
roku, a stanowisko szefa OO NKWD do
14 kwietnia
1943
roku.
Szef GUKR
W 1943 roku Abakumow był także chwilowo od
19 kwietnia
do
20 maja
1943 roku zastępcą komisarza obrony ZSRR (stanowisko to sprawował wówczas sam
Józef Stalin
). W kwietniu 1943 roku po utworzeniu Głównego Zarządu Kontrwywiadu (GURK) przy
Ludowym Komisariacie Obrony ZSRR
(NKO) ZSRR czyli tzw.
SMIERSZ
stanął na jego czele co nastąpiło
19 kwietnia
1943
roku, w randze wicekomisarza obrony. Zaraz po wojnie na osobiste polecenie
Józefa Stalina
zbierał materiały obciążające marszałka
Gieorgija Żukowa
. Stanowisko szefa Smiersz sprawował do
27 kwietnia
1946
roku czyli do rozformowania Smiersza i włączenia jego struktur do
Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR
jako III Zarządu. Wiktor Abakumow był także przez pierwsze miesiące 1945 roku pełnomocnikiem Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD) przy
3 Froncie Białoruskim
.
Minister b.p i aresztowanie
Następnie w
maju
1946
roku, z zadaniem ograniczenia wpływów Ławrientija Beri, Stalin mianował go ministrem Bezpieczeństwa Państwowego -
MGB
, (dawne
NKGB
, także na jego polecenie przystąpił do organizowania terroru, m.in. sprawy leningradzkiej. Funkcję ministra bezpieczeństwa państwowego sprawował do
1951
roku, kiedy został zastąpiony przez
Siergieja Ogolcowa
. W międzyczasie od 1946 roku do 1951 roku, był także członkiem w Komisji Biura Politycznego WKP(b).
7 grudnia
1951
roku zadenuncjowany przez
Michaiła Riumina
jako zachodni
szpieg
został aresztowany wraz z najbliższą rodziną (żoną i synem) i był przetrzymywany w
Lefortowie
.
Skazany na śmierć 19 grudnia
1954
roku za udział w tzw. sprawie leningradzkiej, wyrok wykonano 24 grudnia
1954
r. (inne źródła wykonanie wyroku podają na 18 grudnia
1954
r.). Nie został zrehabilitowany.
Stopnie w organach
- 20.12.1936 - Mł. Lejtnant Bezpieczeństwa Państwowego
- 05.11.1937 - Lejtnant Bezpieczeństwa Państwowego
- 28.12.1938 - Kapitan Bezpieczeństwa Państwowego
- 14.03.1940 - st. Major Bezpieczeństwa Państwowego
- 09.07.1941 - Komisarz Bezpieczeństwa Państwowego 3 Rangi
- 04.02.1943 - Komisarz Bezpieczeństwa Państwowego 2 Rangi
- 09.07.1945 - Generał pułkownik
Odznaczenia i medale
Źródła
- Christopher Andrew,
Wasilij Mitrochin
- Archiwum Mitrochina, Warszawskie Wydawnistwo Literackie MUZA SA Warszawa 2001
- Norman Polmar and Thomas B. Allen – Spy Book: The Encyclopedia of Espionage, 1997
- Christopher Andrew and Oleg Gordievsky - KGB the inside story of its Foreign Operations from Lenin to Gorbachev - Harper Collins Publishers