Wilhelm Farel (
franc.
Guillaume Farel, ur. w
1489
w
Gap
, zm.
13 września
1565
w
Metzu
) –
francuski
protestancki reformator religijny. Był wybitnym i popularnym kaznodzieją o wielkim darze przekonywania, co przysparzało mu wrogów i zmuszało do ciągłych przenosin.
Urodził się w szlacheckiej rodzinie zamożnego notariusza. W tej rodzinie było żywe wspomnienie zmasakrowania miejscowych
waldensów
przez katolików; miało to miejsce na 2 lata przed urodzeniem Farel'a. Wbrew woli ojca (który chciał, żeby Farel został wojskowym), w
1509
przenosi się do
Paryża
, gdzie rozpoczyna studia na
Sorbonie
i spotyka Jacques Lefèvre d'Étaples - przywódcę koła reformatorów, domagających się zmian w
Kościele katolickim
. W
1517
otrzymuje tytuł mistrza sztuk i zaczyna wykładać
gramatykę
i
filozofię
w Collège Cardinal Lemoine. Rozpoczęte studia teologiczne musi przerwać z powodu poglądów protestanckich i (podejrzany o herezję) zmuszony jest do opuszczenia Francji.
Osiedlił się w
Bazylei
, jednak z powodu propagowania
protestantyzmu
popadł w konflikt z
Erazmem z Rotterdamu
(wówczas mieszkającym w Bazylei) i musiał opuścić to miasto. Przenosi się do
Montbéliard
(wówczas była to posiadłość protestanckiego księcia
Wirtembergii
) i zostaje tam pastorem. W
1525
wydaje pierwsze z czterech swoich dzieł La Sommaire et brève déclaration (Podsumowanie i krótka deklaracja); następne to traktaty o
czyśćcu
, modlitwie i
eucharystii
. Z powodu zatargu z władzami miasta Montbéliard musi przenieść się do
Strasburga
, a wkrótce potem do
Berna
, gdzie usiłuje nawrócić na protestantyzm katolickie francuskojęzyczne okręgi
kantonu
Berno
; odnosi częściowy sukces nawracając połowę ich mieszkańców.
To osiągnięcie powoduje, że wysłany jest z taką samą misją do okręgu
Aigle
. Następnie w latach 1529-30 podejmuje próby nawrócenia hrabstwa
Neuchâtel
, co udaje mu się 4 listopada
1530
, kiedy mieszczanie głosują za przystąpieniem do
Reformacji
.
Następnie udaje się w liczne podróże misyjne: w
1532
bierze udział w
Synodzie w Chanforan
, podczas którego
waldensi
decydują się na przyjęcie nauk
Kalwina
.
Farel był płomiennym kaznodzieją, znanym jako "Eliasz reformacji francuskiej", jednak brakowało mu zdolności organizatorskich, niezbędnych do budowania i reorganizacji nowych kościołów. Farel doskonale to rozumiał, dlatego rozpoczynając w roku 1536 pracę w Genewie szukał odpowiedniej pomocy. Dowiadując się przypadkiem o przejeździe Kalwina przez Genewę, usilnie nakłonił go do pozostania w mieście. Chętnie poddał się pod autorytet Kalwina, pomimo iż był od niego starszy.
Jednak 2 lata później, z powodu konfliktu z wpływowymi libertynami, musi wraz z Kalwinem i Viretem opuścić to miasto. Przenosi się do Neuchâtel, gdzie zostaje naczelnym pastorem. Reorganizuje miejscowy Kościół w duchu kalwinistycznym (dotychczas dominował tam luteranizm).
Kiedy w 1541 r. rada miejska Genewy usilnie błaga Kalwina o powrót, Farel ponownie nakłania Kalwina do pracy w Genewie, sam jednak nigdy tam na stałe nie wraca.
W
1542
propaguje Reformację w
Metzu
; mnisi usiłowali zagłuszyć jego kazanie biciem w dzwony, jednak Farel miał tak mocny głos, że to się im nie udało.
W ostatnim roku życia znowu przybył do Metzu, gdzie ponownie jego kazania przyciągnęły tłumy, jednak był to dla 76-letniego Farela zbyt duży wysiłek i przyspieszył jego śmierć.
Pomniki Farela odsłonięto w
1876
w
Neuchâtel
i w
1909
w Genewie.