Zofia Jagiellonka (1464-1512)
Zofia Jagiellonka (1464-1512)Zofia Jagiellonka, kopia ze współczesnej miniatury Zofia Jagiellonka (ur.
6 maja
1464
w
Krakowie
, zm.
5 października
1512
w
Ansbach
) – królewna polska, księżniczka litewska, margrabina brandenburska na
Ansbach
i
Bayreuth
. Córka
Kazimierza IV Jagiellończyka
.
14 lutego
1479
roku poślubiła
Fryderyka Hohenzollerna
, margrabiego brandenburskiego na Ansbach i Bayreuth. Matka
Albrechta Hohenzollerna
. Pochodzenie i dzieciństwoByła drugą córką i szóstym dzieckiem
Kazimierza IV Jagiellończyka
i jego żony
Elżbiety Rakuszanki
. Imię Zofia otrzymała na cześć swojej babki ojczystej –
Zofii Holszańskiej
, wdowy po
Władysławie II Jagielle
. Jej braćmi byli
Władysław II Jagiellończyk
,
święty Kazimierz
,
Jan I Olbracht
,
Aleksander Jagiellończyk
,
Zygmunt I Stary
i
Fryderyk Jagiellończyk
, a siostrami –
Jadwiga
,
Elżbieta (I)
,
Elżbieta (II)
,
Anna
,
Barbara
i
Elżbieta (III)
. Została ochrzczona przez
Jana Gruszczyńskiego
, biskupa krakowskiego. Nie zachowały się żadne informacje na temat wykształcenia i wychowania Zofii. Plany matrymonialne związane z ZofiąW
1468
roku pojawił się plan zaręczenia Zofii z
Maksymilianem Habsburgiem
, synem cesarza
Fryderyka III
. Z propozycją taką wystąpił przybyły do
Krakowa
8 kwietnia
1468 biskup ołomuniecki Protazy, poseł węgierskiego króla
Macieja Korwina
. Starał się on o rękę
Jadwigi
, najstarszej córki Kazimierza Jagiellończyka, dla swojego mocodawcy. Druga z kolei Zofia miała poślubić Maksymiliana. W ten sposób królewny miały przekazać swoim mężom prawa – pierwsza do Węgier, druga do Austrii. Prawa te wynikały z faktu, że
Elżbieta Rakuszanka
, matka królewien, była siostrą zmarłego bezpotomnie w
1457
roku
Władysława Pogrobowca
, króla Czech i Węgier oraz księcia Austrii. Przez małżeństwa córek Kazimierz Jagiellończyk uzyskałby gwarancję, że w przyszłości w Austrii i na Węgrzech będą rządzić jego wnukowie po kądzieli. Małżeństwa Jadwigi z Maciejem Korwinem i Zofii z Maksymilianem Habsburgiem miały stworzyć wielką koalicję Jagiellonów, Habsburgów i Korwina skierowaną przeciwko
Jerzemu z Podiebradów
, królowi Czech. Jednak Kazimierz IV Jagiellończyk pozostawał w przymierzu z tym ostatnim, tym bardziej, że niedługo po poselstwie Protazego –
16 maja
1468 roku Albrecht Kostka, poseł Jerzego, w imieniu swojego mocodawcy złożył propozycję, by następstwo czeskiego tronu przyrzec jednemu z synów Kazimierza. Tak więc plan małżeństwa Zofii i Maksymiliana upadł. Ślub z Fryderykiem HohenzollernemNie wiadomo, kiedy dokładnie rozpoczęto pertraktacje w sprawie ślubu Zofii z
Fryderykiem Hohenzollernem
, synem margrabiego brandenburskiego
Albrechta III Achillesa
. Istnieje przypuszczenie, że pomysł mógł się pojawić latem
1470
roku, kiedy w Brandenburgii przebywali polscy posłowie
Dziersław z Rytwian
i
Stanisław Ostroróg
[1]. W
1473
roku polscy posłowie –
Paweł Jasieński
, starosta chełmski i bełski, i
Stanisław Kurozwęcki
– prowadzili negocjacje w sprawie ślubu Zofii i Fryderyka, które zakończyły się podpisaniem umowy zaręczonej, co nastąpiło
7 grudnia
1473 roku w
Cadolzburgu
. Co do politycznych motywów tego małżeństwa, to
Kazimierz IV Jagiellończyk
szukał wśród książąt Rzeszy sojuszników, którzy wywarliby nacisk na cesarza
Fryderyka III
, by ten uznał nowego króla Czech –
Władysława
, najstarszego syna polskiego władcy. Z kolei Albrecht III Achilles, zaniepokojony ekspansją węgierskiego króla
Macieja Korwina
na
Śląsk
i
Łużyce
, szukał porozumienia z jego przeciwnikami – Jagiellonami[2]. Szczegóły małżeństwa negocjowano jeszcze przed kilka lat. Nie doszło ani do planowego na
20 marca
1474
roku ślubu
per procura
, ani do planowanego na
23 czerwca
1474 roku zjazdu przedstawicieli posłów Jagiellończyka z przedstawicielami Hohenzollernów w
Pniewach
. Wreszcie w październiku
1475
roku w
Poznaniu
podpisano umowę małżeńską – podpisali ją
Fryderyk
, biskup lubuski (reprezentujący Hohenzollernów) i Stanisław Kurozwęcki, kanonik krakowski (reprezentujący Jagiellonów). Posag polskiej królewny miał wynosić 32 tysiące florenów.
11 listopada
1475 Albrecht III Achilles przyznał przyszłej synowej
oprawę
(wartą 64 tysiące florenów). Początkowo ślub Zofii i Fryderyka miał się odbyć w Poznaniu, jednak Albrecht Achilles doprowadził do zmiany miejsca na ślubu na
Frankfurt nad Odrą
.
13 stycznia
1479 roku Zofia, żegnana przez rodzinę, opuściła
Piotrków
i udała się w kierunku Frankfurtu. Towarzyszyli jej m.in.
Andrzej Oporowski
, biskup warmiński; wojewodowie: poznański
Maciej Moszyński
i łęczycki
Mikołaj z Kutna
oraz
Piotr Kurozwęcki
, marszałek nadworny.
14 lutego
1479
we Frankfurcie nad Odrą poślubiła Fryderyka, margrabiego brandenburskiego na Ansbach. Wesele nie było wystawne; jak pisał kronikarz
Jan Długosz
było tak licho i ubogo, że nawet dworzanom królewskim nie dano zwykłej strawy, a senatorowie królewscy, rycerstwo i inni urzędniczy, którzy z narzeczoną królewną przyjechali, żadnych prawie nie otrzymali upominków[3]. Pojawiły się pewne problemy z wypłatą posagu Zofii.
25 grudnia
1479 roku Kazimierz Jagiellończyk miał wypłacić pierwszą ratę (6 tysięcy guldenów); polski król poprosił o przesunięcie terminu[4], na co Albrecht Achilles wyraził zgodę. Wobec niewypłacenia posagu Zofia nie mogła wejść w posiadanie dóbr oprawnych. Zofia jako margrabina brandenburska
11 marca
1486
roku zmarł
Albrecht III Achilles
, margrabia brandenburski, teść Zofii. Jej mąż
Fryderyk Starszy
wraz z bratem
Zygmuntem
odziedziczyli
Frankonię
; pierwszy objął
Ansbach
, drugi
Bayreuth
. Wdowa po Albrechcie, Anna, usunęła się do swoich dóbr oprawnych, a Zofia została panią na Ansbach. W 1486 roku Zofia i Fryderyk podejmowali w Ansbach cesarza
Fryderyka III Habsburga
. Cały czas istniał problem z wypłatą
posagu
Zofii. W
1489
roku
Władysław II Jagiellończyk
obiecywał Fryderykowi Starszemu, że wymusi na ojcu jego wypłatę (Fryderyk miał z kolei za uzyskane pieniądze wydzierżawić od Władysława czeskie lenna, znajdujące się we Frankonii). W
1493
roku Fryderyk wysłał poselstwo do
Jana Olbrachta
w sprawie wypłaty posagu;
30 września
1495
roku Zofia osobiście pisała do brata, prosząc o wypłatę obiecanych jej pieniędzy. Ostatecznie posag został wypłacony synom Zofii w kilku ratach – odpowiednio w
1533
,
1535
i w
1537
roku. Mąż Zofii utrzymywał kontakty z jej braćmi – wiosną
1494
roku brał udział w zjeździe w
Lewoczy
, w którym brali udział Władysław II Jagiellończyk, Jan Olbracht,
Zygmunt Jagiellończyk
(późniejszy król Zygmunt I Stary) oraz kardynał
Fryderyk Jagiellończyk
. Fryderyk Starszy planował także zacieśnić związki rodzinne między Hohenzollernami a Jagiellonami –
Barbara
, młodsza siostra Zofii, miała poślubić
Joachima
, bratanka Fryderyka i następcę tronu brandenburskiego, z kolei Władysław II Jagiellończyk miał ożenić się z Anną, siostrą Fryderyka. Ostatecznie nie doszło do realizacji tych planów[5]. Z listu Anny, wdowy po Albrechcie Achillesie, z
13 kwietnia
1505
roku wiadomo, że w tym czasie Zofia była poważnie chora. W marcu
1509
roku wraz z mężem i synem Jerzym była obecna w
Pradze
, gdzie bawiła na koronacji swojego bratanka
Ludwika II Jagiellończyka
. Zofia Jagiellonka zmarła
5 października
1512
roku w Ansbach. Została pochowana w klasztorze
Heilsbronn
. Po śmierci Zofii jej mąż urządził niezwykle huczną stypę: w ciągu jednej nocy wypito 1500 miarek wina, zjedzono dwa woły i 600 ryb. PotomstwoPomnik Albrechta Hohenzollerna, jednego z synów Zofii, na Zamku w Malborku Z małżeństwa Zofii Jagiellonki i Fryderyka Hohenzollerna pochodziło osiemnaścioro dzieci; żadna z przedstawicielek dynastii Jagiellonów nie doczekała się tak licznego potomstwa. Jej dziećmi byli: - Elżbieta, ur.
30 czerwca
1480
, zm. po kilku dniach,
-
Kazimierz
, ur.
27 września
1481
, zm.
21 września
1527
, margrabia brandenburski na Ansbach,
-
Małgorzata
, ur.
10 stycznia
1483
, zm.
10 lipca
1532
,
-
Jerzy
, ur.
4 marca
1484
, zm.
27 grudnia
1543
, książę karniowski,
-
Zofia
, ur.
10 marca
1485
, zm.
24 maja
1537
, od
1518
żona Fryderyka II, ks. legnickiego,
- Maria, ur.
1486
, zm. w niemowlęctwie[6],
-
Anna
, ur.
5 maja
1487
, zm.
7 lutego
1539
, od 1518 żona Wacława II, ks. cieszyńskiego,
- Barbara, ur.
31 lipca
1488
, zm.
2 maja
1490
,
-
Albrecht
, ur.
17 maja
1490, zm.
20 marca
1568
, wielki mistrz krzyżacki i książę pruski,
- Fryderyk, ur.
13 czerwca
1491
, zm.
1497
,
-
Jan
, ur.
9 stycznia
1493
, zm.
5 lipca
1525
, wicekról Walencji,
-
Elżbieta
, ur.
25 marca
1494
, zm.
31 maja
1518, od
1510
żona
Ernesta
, margrabiego badeńskiego na Durlach,
-
Barbara
, ur.
24 września
1495
, zm.
wrzesień
1552
, od 1528 żona Jerzego, landgrafa na Leuchtenbergu,
-
Fryderyk
, ur.
17 stycznia
1497, zm.
20 sierpnia
1536
, proboszcz[7] w Würzburgu,
-
Wilhelm
, ur.
30 czerwca
1498
, zm.
4 lutego
1563
, arcybiskup Rygi,
-
Jan Albrecht
, ur.
20 września
1499
, zm.
17 maja
1550
, biskup Halberstadtu i arcybiskup Magdeburga,
- Fryderyk Albrecht, ur.
30 listopada
1501
, zm.
24 lipca
1504
,
- Gumbert (Gumprecht), ur.
16 lipca
1503
, zm.
25 czerwca
1528, proboszcz[8] w Bambergu i Würzburgu.
Genealogia |
Fryderyk Starszy Hohenzollern
ur. 8 V 1460 zm. 4 IV 1536 | Zofia Jagiellonka ur. 6 V 1464 zm. 5 X 1512 | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | Elżbieta ur. 30 VI 1480 zm. po kilku dniach |
Kazimierz
ur. 27 IX 1481 zm. 21 IX 1527 |
Małgorzata
ur. 10 I 1483 zm. 10 VII 1532 |
Jerzy
ur. 4 III 1484 zm. 27 XII 1543 |
Zofia
ur. 10 III 1485 zm. 24 V 1537 | | | | | | | | | | | Maria ur. 1486 zm. w niemowlęctwie |
Anna
ur. 5 V 1487 zm. 7 II 1539 | Barbara ur. 31 VII 1488 zm. 2 V 1490 |
Albrecht
ur. 17 V 1490 zm. 20 III 1568 | Fryderyk ur. 13 VI 1491 zm. 1497 | | | | | | | | | | |
Jan
ur. 9 I 1493 zm. 5 VII 1525 |
Elżbieta
ur. 25 III 1494 zm. 31 V 1518 |
Barbara
ur. 24 IX 1495 zm. wrzesień 1552 |
Fryderyk
ur. 17 I 1497 zm. 20 VIII 1536 |
Wilhelm
ur. 30 VI 1498 zm. 4 II 1563 | | | | | | | | | | |
Jan Albrecht
ur. 20 IX 1499 zm. 17 V 1550 | Fryderyk Albrecht ur. 30 XI 1501 zm. 24 VII 1504 | Gumbert (Gumprecht) ur. 16 VII 1503 zm. 25 VI 1528 | | |
Przypisy- ↑ M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 497.
- ↑ Maciej Korwin w 1471 roku został przez część czeskiej szlachty proklamowany królem Czech, przez co znalazł się w konflikcie z Władysławem II Jagiellończykiem.
- ↑ Cyt. za: M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 498.
- ↑ Na sytuację finansową polskiego władcy wpływały m.in. wysokie koszty prowadzenia wojny trzynastoletniej (1454-1466) (szacuje się je na 1 milion 200 tysięcy złotych węgierskich); K. Baczkowski, Dzieje Polski późnośredniowiecznej, s. 213-214.
- ↑ Władysław w tym czasie był mężem Barbary Hohenzollern, innej siostry Fryderyka, i Beatrzycze, wdowy po Macieju Korwinie – małżeństwa te zostały unieważnione dopiero w kwietniu 1500 roku. Jan Olbracht z kolei w 1496 roku zdecydował się wydać Barbarę Jagiellonkę za saskiego księcia Jerzego Brodatego.
- ↑ Córki tej nie wymieniają starsze opracowania, zob. M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 501.
- ↑ M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 571-572.
- ↑ M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 572.
Bibliografia-
Baczkowski K.
, Dzieje Polski późnośredniowiecznej, Kraków 1999, , s. 230, 236, 249.
-
Duczmal M.
, Jagiellonowie. Leksykon biograficzny, Poznań-Kraków 1996, , s. 495-507.
-
Dworzaczek W.
, Genealogia, Warszawa 1959.
- Rudzki E., Polskie królowe, t. 1, Warszawa 1990, s. 134, 141, 148, 153, 154.
- Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 110-112.
Inne hasła zawierające informacje o "Zofia Jagiellonka (1464-1512)":
Oddychanie komórkowe
...
Tadeusz Kognowicki
...
1484
...
1499
...
XVI wiek
...
Wittenberga
...
1986
...
1511
...
Zygmunt III Waza
...
Pałac Błękitny w Warszawie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Zofia Jagiellonka (1464-1512)":
219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 4)
...
115b Polityka ostatnich Jagiellonów. Pierwsze bezkrólewia. (plansza 10)
...
114 b Europa Środkowowschodnia w XVI w. (plansza 9)
...
|