Józef Olszyna-Wilczyński |
|
| generał brygady |
generał brygady
|
Data i miejsce urodzenia |
27 listopada
1890
Kraków
,
Austro-Węgry
|
Data i miejsce śmierci |
22 września
1939
Sopoćkinie
,
Polska
|
Przebieg służby |
Lata służby |
1914
–
1918
(
C.K. Armia
)
1918
–
1939
(
WP
) |
Stanowiska | dowódca:
III
i
I BLeg.
,
6. DP
, 2. i
1. Brygady KOP
,
10. DP
, d-ca:
Okręgu Korpusu nr III
, Grupy Operacyjnej "Grodno" |
Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa
,
wojna polsko-ukraińska
,
wojna polsko-bolszewicka
,
III powstanie śląskie
,
II wojna światowa
,
kampania wrześniowa
|
Odznaczenia |
| Znak oficerski "Parasol" |
| Odznaka za rany i kontuzje (ranny jednokrotnie) | | Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari | | Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski | | Krzyż Niepodległości z Mieczami | | Krzyż Walecznych (czterokrotnie) | | Złoty Krzyż Zasługi | | Krzyż Kawalerski Legii Honorowej (Francja) | | Order Zabójcy Niedźwiedzia III klasy (Łotwa) |
|
Józef Konstanty Olszyna-Wilczyński (ur.
27 listopada
1890
w
Krakowie
, zm.
22 września
1939
pod
Sopoćkiniami
) – polski dowódca wojskowy,
generał brygady
Wojska Polskiego
.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Urodził się 27 listopada 1890 w Krakowie, w rodzinie mistrza murarskiego Józefa Mikołaja Wilczyńskiego i Karoliny z domu Wagner. Ukończył szkołę powszechną i kontynuował naukę w Państwowym Gimnazjum im. św. Jacka. W 1910 zadał maturę w Gimnazjum Klasycznym św. Anny w Krakowie (ob.
I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego
). Jesienią tego roku podjął studia na Wydziale Budownictwa Lądowego
Politechniki Lwowskiej
. Do 1914 udało mu się zaliczyć 6 semestrów.
W okresie studiów (od października 1912 do września 1913) służył jednocześnie w austriackim 16 Pułku Piechoty Obrony Krajowej w Krakowie i ukończył z wyróżnieniem Szkołę Oficerów Rezerwy uzyskując stopień kadet-feldfebla (
sierżanta
podchorążego
), otrzymał odznaczenie "Erinnerungskreuz 1912–1913".
Od października 1912 związany z
Polskimi Drużynami Strzeleckimi
. W lecie 1914 zaliczył kurs instruktorów Polskich Drużyn Strzeleckich organizowany w
Nowym Sączu
. Od 1935 do śmierci był przewodniczącym Komisji Kół Harcerzy.
Służba w Legionach Polskich i C.K. Armii
1 sierpnia 1914 zmobilizowany do macierzystej jednostki, 6 sierpnia 1914 znalazł się w składzie organizowanej
I Brygady Legionów Polskich
. W październiku 1914 awansowany na stopień
porucznika
, w styczniu 1915 został
kapitanem
. Po kryzysie przysięgowym w Legionach Polskich za odmowę złożenia przysięgi przymusowo jako poddany austriacki został wcielony do armii austriackiej i wysłany na front włoski, następnie przeniesiony na
Ukrainę
.
Służba w Wojsku Polskim
W listopadzie 1918 doprowadził do przyjęcia swojego batalionu w skład Wojska Polskiego. Uczestnik
wojny polsko-ukraińskiej
i
wojny polsko-bolszewickiej
– walczył na
Podolu
. 27 listopada 1918 w bitwie pod
Mikulińcami
został ciężko ranny i dostał się do niewoli ukraińskiej, przebywał w niej do 9 czerwca 1919, początkowo w
Tarnopolu
, a później w
Buczaczu
. W 1919 został awansowany na stopień
podpułkownika
. 21 czerwca 1919 mianowany dowódcą
III Brygady Legionów
. Później dowodził I Brygadą Legionów i ponownie III BLeg. W maju 1920 został komendantem
Kijowa
. Następnie dowodził
6 Dywizją Piechoty
, samodzielną grupą w składzie 3 Armii i XIV Brygadą Piechoty. Od września 1920 do września 1921 dowodził XIII Brygadą Piechoty.
W 1921 brał udział w ochronie
III powstania śląskiego
. Od lipca 1923 pełnił służbę w Departamencie V Inżynierii i Saperów
M.S.Wojsk.
na stanowisku szefa wydziału (w tym czasie był oficerem nadetatowym 5 Pułku Saperów). 10 października 1924 przeniesiony został do organizującego się
Korpusu Ochrony Pogranicza
na stanowisko dowódcy 2. Brygady Ochrony Pogranicza w
Baranowiczach
. W listopadzie 1925 objął dowództwo
1. Brygady Ochrony Pogranicza
w
Zdołbunowie
.
W listopadzie 1926 przeniesiony został z korpusu oficerów inżynierii i saperów (5 Pułk Saperów) do korpusu oficerów piechoty (
5 Pułk Piechoty Legionów
) ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 46,06 lokatą z pozostawieniem na zajmowanym stanowisku dowódcy 1. Brygady KOP[1].
16 marca 1927
Prezydent RP
Ignacy Mościcki
na wniosek
ministra spraw wojskowych
,
Marszałka Polski
Józefa Piłsudskiego
awansował go na
generała brygady
ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 i 7 lokatą[2].
W tym samym miesiącu mianowany został dowódcą
10 Dywizji Piechoty
w Łodzi, którą dowodził do 1935. W latach 1936–1937 był dyrektorem Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. W 1938 został dowódcą
Okręgu Korpusu nr III
w
Grodnie
.
Śmierć
We wrześniu 1939 dowodził Grupą Operacyjną "Grodno". Już 17 września generał podróżując wraz ze swoim sztabem samochodem z Pińska do Grodna zetknął się z luźnymi oddziałami sowieckimi oraz dywersantami komunistycznymi[3]. Po otrzymaniu rozkazu rozwiązania oddziałów, przebywa w Sopoćkiniach pod Grodnem. Prawdopodobnie zwłoka z ewakuacją sztabu związana była z organizowaniem pierwszych w kraju grup konspiracji zbrojnej.
22 września nad ranem wyruszył autem prowadzonym przez szofera, wraz z żoną – Alfredą Olszyną-Wilczyńską, adiutantem – kapitanem artylerii Mieczysławem Strzemeskim i jeszcze jednym mężczyzną w kierunku granicy litewskiej. Po kilku minutach jazdy samochód został zatrzymany przez
radzieckie
czołgi. Pasażerów samochodu ograbiono i rozdzielono – żonę generała zamknięto w stodole, a generała Olszynę-Wilczyńskiego i kapitana Strzemeskiego poprowadzono na bok i zamordowano. Z relacji żony generała wiadomo, że ciała obu mężczyzn były zmasakrowane[4]. Rosjanie zakrwawioną czapkę generała pokazywali jako swoje trofeum. Mogiła gen. Wilczyńskiego znajduje się w miejscowości
Sopoćkinie
, parafia Teolin, koło Grodna, a symboliczna na cmentarzu salwatorskim w Krakowie.
We współczesnej literaturze rosyjskiej (autorstwa głównie J. Muchina) podawane jest stwierdzenie, że generała Olszynę-Wilczyńskiego zabito w czasie ucieczki z bagażem samochodem osobowym po porzuceniu podległych mu walczących jeszcze oddziałów; tymczasem świadkami egzekucji generała i jego adiutanta strzałem w tył głowy była jego żona i kilkanaście towarzyszących jej osób[5].
22 września 1991 w 52 rocznicę śmierci w
Kościele Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Krakowie
u OO Kapucynów na krużgankach klasztornych umieszczono pamiątkową tablicę ku czci generała wykonaną z czarnego
marmuru
dębnickiego
. Jest patronem ulic w Krakowie i Sopoćkiniach.
Rodzina
Był synem Mikołaja Wilczyńskiego z zawodu murarza oraz Karoliny z Wagnerów.
Dwukrotnie żonaty: z pierwszą żoną Józefą z Niemców, z którą rozwiódł się w 1936, miał dwoje dzieci: syna Wiesława (ur. 1911) oraz córkę Halinę (ur. 1913). Drugą żoną generała została w 1937 Alfreda ze Szwarców primo voto Staniszewska.
Awanse
-
porucznik
– 1914
-
kapitan
– 1915
-
podpułkownik
– 21 czerwca 1919
-
pułkownik
– zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 (w 1924 – 14 lokata w korpusie oficerów zawodowych inżynierii i saperów, a dwa lata później, po przeniesieniu do korpusu oficerów piechoty, zajmował 46,06 lokatę z tym samym starszeństwem)
-
generał brygady
– 16 marca 1927 ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 i 7 lokatą (w 1932 – 4 lokata)
Odznaczenia
Przypisy
Bibliografia
- Marian Krwawicz gen. Józef Olszyna-Wilczyński [w] Polski Słownik Biograficzny tom 24 wyd.1979.
- Tomasz Zbigniew Zapert, Generałowie Września, "
Ozon
", 2 lutego 2005
-
Dariusz Baliszewski
, Tajemnica generała Olszyny, "
Wprost
", nr 1243 z 8 października 2006 r., wersja elektroniczna
Dariusz Baliszewski, Tajemnica generała Olszyny, "Wprost", nr 1243, 8 października 2006; dostępne w Internecie, dostęp 2007-12-05, 19:52
- Alfreda Olszyna-Wilczyńska, Jak został zamordowany generał Olsztyna-Wilczyński, Magazyn Polski [Grodno], nr 1/1993, s. 69–76 [opracował:
Józef Porzecki
]
- Rocznik Oficerski 1924, s. 20, 806, 827,
- Rocznik Oficerski 1924, s. 12, 487,
Linki zewnętrzne