Maryna Mniszchówna w stroju koronacyjnym
Carowa Maryna w Jarosławiu
Maryna Mniszchówna, Marianna Mniczech, Maria Juriewna Mniszek (
ros.
Мари́на Ю́рьевна Мни́шек, Мариа́нна Мни́шек) (ur. ok.
1588
w
Laszkach Murowanych
[1], zm.
1615
w
Kołomnie
) –
carowa
Rosji
,
koregentka
Dymitra Samozwańca I
.
Pochodzenie
Maryna była czwartą córką
wojewody sandomierskiego
,
Jerzego Mniszcha
i
Jadwigi z Tarłów
. Pochodziła z rodziny
Mniszchów
, wywodzącej się z
Królestwa Czech
[1]. Dziad jej ojca i protoplasta rodu,
Mikołaj Mniszech
przybył w
XVI
wieku do
Małopolski
z
Moraw
. Został dworzaninem ostatniego z
Jagiellonów
,
Zygmunta II Augusta
. Będąc blisko związanym z dworem królewskim dorobił się szybko znaczącego majątku, który pozwolił jego potomkom wejść w szeregi
magnaterii
Rzeczypospolitej
.
Młodość
Dzieciństwo i młodość Maryna spędziła w dobrach rodowych ojca w Małopolsce i na
Ukrainie
. Wychowana została według przyjętych wówczas wzorców, które od dobrze urodzonych panien wymagały umiejętności: pisania, czytania, haftowania, szycia i śpiewu.
Na początku
1604
roku podczas pobytu
Konstantego Wiśniowieckiego
u Jerzego Mniszcha w
Samborze
poznała Dymitra Samozwańca, który podróżował w orszaku
kniazia
na spotkanie z królem polskim
Zygmuntem III Wazą
w
Krakowie
[2]. W tym też prawdopodobnie czasie zostały podjęte pierwsze zabiegi o
zeswatanie
młodej panny z pretendentem do tronu moskiewskiego.
Carowa Rosji
Po opuszczeniu dworu królewskiego Dymitr ponownie odwiedził Jerzego Mniszcha. Podczas pertraktacji związanych z organizacją
Dymitriady
zostały podjęte decyzje o
zareczynach
rosyjskiego pretendenta z córką wojewody sandomierskiego.
26 maja
1604
roku Dymitr i Jerzy Mniszech, spisali kontrakt, w którym polski szlachcic zapowiedział wydanie córki za Samozwańca, gdyby temu udało się zdobyć tron rosyjski[3]. W zamian wojewoda sandomierski miał uzyskać milion złotych polskich oraz księstwa
siewierskie
i
smoleńskie
. Maryna natomiast po ślubie otrzymać miała liczne nadania ziemskie i księstwa
pskowskie
oraz
nowogrodzkie
.
30 czerwca
1605
roku Dymitr Samozwaniec I zasiadł na tronie w
Moskwie
. Zgodnie z umową Maryna wyruszyła do Rosji jako narzeczona cara. Przed wyjazdem otrzymała zgodę króla polskiego na małżeństwo i 27 listopada
1605
roku w Krakowie poślubiła przyszłego męża
per procura
[4].
Ślubu
w
językach polskim
i
ruskim
udzielił
biskup krakowski
,
kardynał
Bernard Maciejowski
. W zastępstwie cara wystąpił poseł rosyjski, Afansij Własiew. Na uroczystości byli obecni m.in.: król
Zygmunt III Waza
, księżna
Anna Wazówna
, królewicz
Władysław Waza
i
nuncjusz apostolski
Klaudiusz Rangoni.
17 kwietnia
1606
roku Maryna wraz z orszakiem przekroczyła granicę Rzeczypospolitej. 12 maja
1606
roku uroczyście wjechała do Moskwy i 18 maja jako pierwsza w dziejach Rosji
kobieta
została
koronowana
na
carową
. Ceremonii w
Soborze Uspieńskim
na
Kremlu
przewodniczył
patriarcha moskiewski
,
Ignacy
, który udzielił też Dymitrowi i Marynie ślubu w
obrządku bizantyjskim
.
Wspólne rządy małżonków trwały zaledwie kilkanaście dni. Większą ich część spędzili na uroczystościach weselnych. Dali się poznać jako radykalni reformatorzy, z uwagi na niespotykane do tej pory w Rosji obyczaje[5].
Małżeństwo i panowanie pary carskiej zostało gwałtownie przerwane nad ranem 27 maja
1606
roku gdy z inspiracji
bojara
Wasyla Szujskiego
doszło w Moskwie do
zamachu stanu
. Zbuntowany tłum mieszczan wdarł się na Kreml i zabił Dymitra Samozwańca. Maryna uniknęła losu męża. Najpierw udało jej się wykupić kosztownościami z rąk oprawców, a później uciec z
pałacu
pod spódnicą
ochmistrzyni
Barbary Kazanowskiej. Została jednak schwytana podczas rzezi obozu polskiego i 2 czerwca
1606
roku uwięziona. Nowy car Wasyl IV Szujski potraktował ją jako
zakładniczkę
i zesłał wraz z ojcem do
Jarosławia
[6].
Walka Maryny o tron rosyjski
Carowa Maryna i Jerzy Mniszech przebywali w jarosławskim
areszcie
do maja
1608
roku. Na mocy rozejmu między carem Wasylem IV Szujskim i królem Zygmuntem III Wazą Mniszchowie odzyskali wolność i otrzymali prawo wyjazdu z Rosji.
Podczas podróży powrotnej do Rzeczypospolitej wojewoda sandomierski wciąż żądny bogactw, postanowił zawrócić i przyłączyć się do oblegającej Moskwę II Dymitriady. Przekonał też córkę aby uznała za swojego męża
Dymitra Samozwańca II
.
20 września
1608
roku Maryna spotkała się z Łżedymitrem w
obozie tuszyńskim
i publicznie rozpoznała w nim cudownie ocalonego męża. Następnie w obecności
bernardyna
, Antoniego Lubelczyka potajemnie go poślubiła. W zamian za oszustwo Dymitr Samozwaniec II zobowiązał się wypłacić jej ojcu 300 tysięcy rubli i ofiarować 14 miast na pograniczu z Rzeczpospolitą. Carowa odzyskała natomiast szansę powrotu do władzy.
Maryna przebywała u boku nowego małżonka w Tuszynie do
1610
roku. Gdy Dymitr Samozwaniec II nie potrafiąc poradzić sobie z utrzymaniem dyscypliny w
wojskach zaciężnych
uciekł w styczniu 1610 roku do
Kaługi
, przejęła kontrolę nad obozem i przez kilka tygodni próbowała ratować sytuację. Po dezercji armii udała się do obozu
Jana Sapiehy
. Po odbudowaniu sił przez Łżedymitra powróciła do męża i udała się z nim ponownie pod Moskwę. Para zajęła na swoją rezydencję
monaster
św. Nikoły, skąd prowadziła pertraktacje z
hetmanem
Stanisławem Żółkiewskim
.
Po śmierci Dymitra Samozwańca II w grudniu
1610
roku Maryna utraciła całkowitą kontrolę nad armią II Dymitriady. Nie zaprzestała jednak walki o władzę w Rosji. Nie chciała iść na ustępstwa wobec króla polskiego i wracać do Rzeczypospolitej. W
1611
roku urodziła
Iwana Dymitrowicza
i związała się z
atamanem
Kozaków dońskich
,
Iwanem Zaruckim
. Wspólnie z nowym mężem, który zobowiązał się osadzić jej syna na moskiewskim tronie stworzyła państwo
kozackie
w na obszarze południowego
dorzecza
Wołgi
ze stolicą w
Astrachaniu
. Stamtąd prowadziła wojnę przeciwko odradzającemu się
Carstwu Rosyjskiemu
.
W
1613
roku
Sobór Ziemski
przy okazji
elekcji
Michała I Romanowa przyjął uchwałę wykluczającą Marynę i jej syna z wszelkich praw do tronu[7].
W maju
1614
roku w Astrachaniu wybuchł bunt wojska, którego nie udało się opanować Iwanowi Zaruckiemu. Carowa Maryna wraz z synem i mężem zmuszeni zostali do ucieczki. W drodze zostali pojmani i przekazani carowi
Michałowi I
. Nowy władca Rosji nakazał zabić Iwana Zaruckiego i małego Iwana Dymitrowicza. Podczas publicznej egzekucji w Moskwie atamana kozackiego
wbito na pal
, chłopca natomiast
powieszono
[8].
Śmierci uniknęła tylko Maryna. Została przewieziona do Kołomny i uwięziona w jednej z
baszt
na tamtejszym
kremlu
. Zmarła na wiosnę
1615
roku, prawdopodobnie skrytobójczo zamordowana[9].
Maryna Mniszchówna w kulturze i sztuce
Genealogia
Zobacz też
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Aleksander Hirschberg:
Maryna Mniszchówna
. S. 10.
- ↑ Romuald Romański: Niewyjaśnione zagadki historii Polski. S. 61.
- ↑ Henryk Wisner: Król i car. Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII wieku. S. 38.
- ↑ Henryk Wisner: Król i car. Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII wieku. S. 41.
- ↑ Władimir Fedorowski: Caryce. Od Katarzyny I do Ludmiły Putin. S. 27.
- ↑ Henryk Wisner: Król i car. Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII wieku. S. 45.
- ↑ Władimir Fedorowski: Caryce. Od Katarzyny I do Ludmiły Putin. S. 30.
- ↑ Maciej Serwański, Józef Dobosz (pod red.): Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej. S. 60.
- ↑ Maciej Serwański, Józef Dobosz (pod red.): Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej. S. 60.
Bibliografia
- Andrzej Andrusiewicz: Carowie i cesarze Rosji. Warszawa: Bertelsmann, 2001. .
- Władimir Fedorowski: Caryce. Od Katarzyny I do Ludmiły Putin. Warszawa: Bertelsmann, 2002. .
- Aleksander Hirschberg:
Maryna Mniszchówna
. Lwów: 1906.
- Romuald Romański: Niewyjaśnione zagadki historii Polski. Warszawa: Bellona, 2004. .
- Maciej Serwański, Józef Dobosz (pod red.): Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1998. .
- Henryk Wisner: Król i car. Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII wieku. Warszawa: Książka i Wiedza, 1995. .
Linki zewnętrzne