izotopy promieniotwórcze
Izotopy promieniotwórcze (radioizotopy)
Nietrwałe izotopy ulegające samorzutnym przemianom jąder.
Promieniotwórczość możemy podzielić na promieniotwórczość naturalną,
towarzysząca przemianom jądrowym izotopów występujących w przyrodzie i promieniotwórczość sztuczną, zachodzącą w
jądrach atomów otrzymywanych sztucznie. Stąd podział izotopów promieniotwórczych na radioizotopy naturalne i
radioizotopy sztuczne (syntetyczne).
Dla każdego radionuklidu wielkością charakterystyczną jest okres półtrwania - czas po którym połowa atomów
substancji promieniotwórczej ulega rozkładowi. Okresy te wahają się od nanosekund do
trylionów lat. Przykładowo dla technetu-99 wynosi on 6 godzin, a dla węgla-14 wynosi 5730 lat. Występujące w naturze pierwiastki
promieniotwórcze tworzą tzw. szeregi lub rodziny promieniotwórcze. Naturalne pierwiastki promieniotwórcze
sklasyfikowano w trzy rodziny:
Nazwa szeregu
|
|
|
|
Torowy
|
232 90Th
|
208 82Pb
|
1,39 ∙ 1010 lat
|
Uranowo - radowy
|
238 92U
|
20682Pb
|
4,5 ∙ 109 lat
|
uranowo- aktynowy
|
235 92U
|
207 82 Pb
|
7,1 ∙ 108 lat
|
Syntetyczne izotopy promieniotwórcze nie występują w warunkach naturalnych na Ziemi. Sztuczne
radioizotopy otrzymuje się poprzez bombardowanie jąder niektórych pierwiastków cząstkami α,
protonami lub neutronami. Wskutek takiego bombardowania powstaje nowy pierwiastek oraz dochodzi do emisji
kwantów γ, cząstek α, protonów lub neutronów. Do sztucznych radionuklidów zaliczamy m.in. transuranowce położone w układzie okresowym za
uranem oraz inne izotopy wytwarzane jedynie w laboratoriach. Najpowszechniej stosowane sztuczne radioizotopy to:
ameryk 241Am, kobalt 60Co, tal 204Tl. Inne znane radionuklidy otrzymywane sztucznie to
neptun Np, pluton Pu, kiur Cm, berkel Bk, kaliforn Cf, nobel No, lorenslorens Lr.
Zastosowanie
Radionuklid
|
Zastosowanie
|
Ameryk 241Am
|
Czujki dymu
|
Chrom 51Cr
|
Badania krwi
|
Fluor 18F
|
PET (pozytonowa tomografia emisyjna – diagnostyka i lokalizacja zmian nowotworowych)
|
Fosfor 32P
|
Biologia molekularna, badania krwi
|
Jod 123I
|
Diagnostyka chorób tarczycy
|
Kobalt 60Co
|
medycyna (bomba kobaltowa do naświetleń komórek nowotworowych), sterylizacja narzędzi chirurgicznych, konserwacja żywności, wagi izotopowe
|
Rad 226Ra
|
Medycyna – terapia antynowotworowa (radioterapia z zastosowaniem igieł radowych)
|
Tal 204Tl
|
Przemysł (grubościomierze do pomiaru grubości materiałów, wagi izotopowe)
|
Technet 99Tc
|
Medycyna nuklearna - diagnostyka (najpowszechniej stosowany w medycynie radioizotop)
|
Tryt 3H
|
Badania metabolizmu, farby luminescencyjne
|
Uran 235U
|
Paliwo w elektrowniach jądrowych
|
Wapń 47Ca
|
Wykrywanie nowotworów kości
|
Węgiel 14C
|
Datowanie znalezisk i skał (zegar archeologiczny)
|
Inne hasła zawierające informacje o "izotopy promieniotwórcze":
Archeologia
...
Chemia
...
Ziemia
...
Lantan
...
Cez
...
Ruten
...
Technet
...
Niob
...
Cyrkon (pierwiastek)
...
Itr
...
Inne lekcje zawierające informacje o "izotopy promieniotwórcze":
Przemiany jądrowe - promieniotwórczość naturalna (plansza 7)
...
Układ okresowy pierwiastków (plansza 3)
...
Przemiany jądrowe - promieniotwórczość naturalna (plansza 5)
> 83 nie są już trwałe (wszystkie pierwiastki za bizmutem mają tylko izotopy promieniotwórcze).
Ciekawostka
Spośród 272 trwałych nuklidów 161 jest zbudowanych z parzystej liczby protonów ...
|