Zofia (Sonka) Holszańska herbu
Hippocentaurus
(
brus.
Соф'я Гальшанская;
lit.
Zofija Alšėniškė) (ur. ok.
1405
, zm.
21 września
1461
w
Krakowie
) – księżniczka
litewska
(ruska),
królowa Polski
, od
1422
roku czwarta i ostatnia żona
Władysława II Jagiełły
.
Sonka przed ślubem z polskim królem musiała przejść z prawosławia na katolicyzm, przyjmując jednocześnie imię Zofia. Koronowana w
1424
roku. Wraz z mężem starała się zapewnić polski tron synowi
Władysławowi III Warneńczykowi
, co zakończyło się połowicznym sukcesem, bo w
1434
roku – po śmierci Jagiełły – Władysław został królem, ale Zofia nie została regentką. Po śmierci starszego syna w
1444
roku zabiegała o polską koronę dla młodszego
Kazimierza IV Jagiellończyka
, który został koronowany w
1447
roku.
Inicjatorka pierwszego tłumaczenia
Biblii
na
język polski
(tzw.
Biblia królowej Zofii
).
Pochodzenie
Sonka[1] pochodziła z litewskiego rodu
Holszańskich
, którego siedzibą była wieś
Holszany
(obecnie na
Białorusi
). Sonka była drugą z trzech córek księcia
Andrzeja Holszańskiego
i jego żony księżniczki druckiej
Aleksandry
, będącej według większości historyków córką
Dymitra Starszego Olgierdowica
[2]. Jej siostrami były
Wasylisa
i
Maria
.
Po śmierci ojca wraz z matką i siostrami mieszkała na dworze swojego wuja Semena, księcia
druckiego
. Rodzina ta była prawosławna i silnie zruszczona (matką Semena i Aleksandry była Agrypina, księżniczka smoleńska), dlatego Sonkę nazywa się czasami księżniczką ruską.
Ślub z Władysławem Jagiełłą
Władysław II Jagiełło
zimą
1420
/
1421
odwiedził
Druck
. Tam poznał bądź odnowił znajomość z córkami
Andrzeja Holszańskiego
. Według ruskiego źródła rozważał możliwość poślubienia
Wasylisy
, jednak uznał, że Dziewka jest mocnaja, a ja człowiek stary, nie śmiem oncie pokusitsia[3]. Z tego powodu zainteresował się drugą z kolei Sonką. Jak podaje ówczesne polskie źródło zwane Dopełnieniem szamotulskim, króla do tego związku motywował ówczesny pogląd medyczny według którego stary mężczyzna i młoda kobieta mogą spodziewać się licznego potomstwa.
Orędownikiem tego małżeństwa był Semen Drucki, bratanek króla i wuj dziewczyny. Do poślubienia Sonki namawiał Jagiełłę także brat stryjeczny,
Witold
, spowinowacony z Sonką[4]. Późny ruski latopis z
XVI wieku
,
Kronika Bychowca
, twierdzi, że to Jagiełło zwrócił się do Witolda z prośbą o uzyskanie zgody od Semena, księcia druckiego, na ślub z jego siostrzenicą Sonką: "Miałem trzy żony, dwie Laszki i jedną Niemkę, a teraz proszę cię, wyjednaj mi u kniazia Semena jego młodszą siostrzenicę Zofię, żebym ją pojął za żonę z pokolenia ruskiego, aby Bóg dał mi potomstwo"[5]. Pytanie, czy to Witold namawiał króla do małżeństwa, czy też król prosił go o pośrednictwo pozostaje nierozstrzygnięte[6]. W literaturze historycznej próbuje się łączyć większość teorii w jedną całość: Jagiełło poznał księżniczki Holszańskie zimą 1420/1421, a Sonka zdobyła jego sympatię; do małżeństwa króla zaczął namawiać wuj dziewczyny Semen, a sprawę poparł później Witold[7].
Ze względu na ówczesne zwyczaje nie można było wydać córki młodszej przed starszą, dlatego Wasylisę szybko poślubiono
Iwanowi
, księciu na Bielsku, jednemu z licznych bratanków Jagiełły. Sonka była prawosławną, dlatego – aby móc poślubić polskiego króla – na początku
1422
roku w
Nowogródku
przyjęła chrzest w obrządku katolickim, otrzymując imię Zofia.
Ślub Jagiełły z Zofią odbył się w lutym 1422 w
Nowogródku
, udzielił go
Maciej
,
biskup żmudzki
. Data dzienna ślubu pozostaje dyskusyjna: część badaczy opowiada się za
7 lutego
[8]; inni za
24 lutego
[9].
Między małżonkami istniała spora różnica wieku. Sonka miała około siedemnastu lat. Władysław Jagiełło według badaczy, opierających się na dawniejszych badaniach, miał w tym czasie siedemdziesiąt jeden lat. Nowsze ustalenia wskazują, że Jagiełło w chwili czwartego ślubu miał około sześćdziesięciu lat[10].
Żona Władysława Jagiełły (1422-1434)
W marcu
1422
roku Zofia znalazła się na
Wawelu
. Sytuacja młodej królowej nie przedstawiała się najlepiej. Niechętna była jej córka Jagiełły z drugiego małżeństwa –
Jadwiga
(w razie urodzenia syna przez Zofię przestawała być dziedziczką ojca) oraz stronnictwo proluksemburskie[11], do którego między innymi zaliczali się przedstawiciele rodu Tęczyńskich i
Tarnowskich
oraz
Zbigniew Oleśnicki
, protonotariusz kancelarii królewskiej. Mąż często zostawiał ją samą w
Krakowie
(od marca do listopada 1422, gdy groziła wojna z
Krzyżakami
; od grudnia 1422 do lutego
1423
, gdy przebywał na Litwie; w marcu 1423, gdy udał się na Słowację, by spotkać się z
Zygmuntem Luksemburskim
). Nie podjął też starań o koronację młodej żony.
Władysław II Jagiełło, mąż Zofii Holszańskiej
Istnieje hipoteza, że Zofia odegrała ważną rolę w obsadzeniu na przełomie 1422 i 1423 roku kilku stanowisk w Polsce – wtedy Zbigniew Oleśnicki został biskupem krakowskim,
Jan Szafraniec
kanclerzem, a
Stanisław Ciołek
– podkanclerzym[12]. Pogląd ten kwestionuje się, gdyż wprawdzie od ślubu Zofii i Jagiełły minął już rok, lecz para przebywała ze sobą wspólnie zaledwie 8-9 tygodni[13].
W kolejnych miesiącach pozycja Zofii znacznie wrosła. Jesienią 1423 roku mąż podjął konkretne starania o jej koronację – planowano ją na
25 grudnia
tego roku, jednak termin ten z nieznanych przyczyn nie został dochowany. Pod koniec
1423
roku, pod nieobecność Jagiełły, bawiącego w tym czasie na Rusi, podejmowała w Krakowie króla Danii, Norwegii i Szwecji –
Eryka Pomorskiego
.
5 marca
1424
odbyła się w
Krakowie
ceremonia koronacyjna Zofii. Celebrował ją
arcybiskup gnieźnieński
Wojciech Jastrzębiec
z udziałem kardynała
Brandy de Castiglione
. Na uroczystość zjechali m.in. Zygmunt Luksemburski, król Czech i Węgier, wraz z żoną Barbarą; Ludwik VII, książę bawarski; Eryk Pomorski oraz liczni książęta litewscy i ruscy na czele z
Zygmuntem Korybutowiczem
.
9 marca
1424 roku Jagiełło zapisał żonie wsie
Zagość
i
Bogucice
, a
11 marca
tego samego roku
wiano
w wysokości 20 000 grzywien
groszy praskich
, zabezpieczonych na
Radomiu
, Sączu,
Bieczu
,
Żarnowcu
,
Sanoku
,
Inowrocławiu
i
Nieszawie
.
W nocy z
30
na
31 października
1424 roku urodziła syna
Władysława
. Od razu para królewska skupiła się na tym, aby zapewnić synowi następstwo tronu. W kwietniu
1425
roku na zjeździe w
Brześciu
uznano, że Władysław (III) zostanie królem, jeżeli potwierdzi w odpowiednim czasie wolności szlacheckie, ale odrzucono propozycję, aby królowa została regentką. Zjazd w
Łęczycy
w maju
1426
roku nie przyniósł dalszych rozwiązań – gdy Jagiełło powiedział, że nie zatwierdzi starych przywilejów ani nie nada nowych, zebrani panowie posiekali na drobne kawałki dokument wystawiony rok wcześniej, zawierający zgodę na następstwo Władysława (III).
W sprawie polityki dynastycznej para królewska odniosła jednak pewne sukcesy. Miasto Kraków uznało dziedziczność tronu w lutym 1425 roku,
Konin
miesiąc później, a
Lwów
– w październiku tego samego roku. W czerwcu
1427
roku w
Haliczu
szlachta ruska zgodziła się na dziedziczenie tronu przez Władysława (III).
Wiosną
1427
roku królowa została oskarżona o niewierność małżeńską. Uwięzione i poddane torturom dwórki Zofii – Katarzyna i Elżbieta Szczukowskie – zarzuciły królowej zdradę z
Hińczą z Rogowa
, synem podskarbiego Jagiełły, a także z innymi: z imienia (oprócz Hińczy) wymieniły sześciu. Byli to
Piotr Kurowski
, Wawrzyniec Zaręba, Jan Kraska,
Jan Koniecpolski
oraz bracia Piotr i Dobiesław ze Szczekocin. Trzech oskarżonych (Jan z Koniecpola i bracia ze Szczekocin) zdołało uciec, resztę uwięziono. Władysław II Jagiełło postawił żonę przed sądem. Sędziami byli Witold (jako przewodniczący);
Jan Tarnowski
, wojewoda krakowski;
Mikołaj Kurozwęcki
, wojewoda sandomierski; kasztelan krakowski i Zbigniew Oleśnicki. Już po urodzeniu trzeciego syna (listopad 1427) królowa złożyła
przysięgę oczyszczającą
; to samo musiało uczynić siedem powszechnie szanowanych matron oraz jedna panna z dworu Zofii. W tę sprawę zamieszany był zakon krzyżacki – Witold w liście z
1430
roku do wielkiego mistrza
Pawła von Russdorffa
pisał, że Jan Stamberski, komtur toruński, w imieniu wielkiego mistrza, miał poinformować Jagiełłę, jakoby to wielki książę litewski rozgłaszał plotki o nieślubnym pochodzeniu synów Zofii Holszańskiej. Witold w liście domagał się od wielkiego mistrza odpowiedzi i wyjaśnień.
Oskarżeni rycerze szybko powrócili do łask króla, pozostając na dworze lub w kancelarii. W późniejszych latach nikt nie kwestionował ojcostwa Jagiełły, a urodzony w 1427 roku
Kazimierz IV Jagiellończyk
był we wszystkim ojcu Jagiełłowi podobny[14].
Kilka lat później, w
1431
roku królowa oskarżyła o zniesławienie Jana Strasza z Białaczewa, mającego powiązania i z Oleśnickim i z książętami mazowieckimi. Po procesie, w którym jako świadkowie występowali m.in. Hińcza z Rogowa i Piotr Kurowski, Strasz został wtrącony do więzienia w
Sandomierzu
.
4 marca
1430 na zjeździe w
Jedlni
zatwierdzono elekcyjność tronu i koronację Władysława po zatwierdzeniu przywilejów szlacheckich. Odrzucono zarazem regencję Zofii. Król w styczniu
1433
roku na zjeździe w Krakowie musiał potwierdzić te postanowienia.
Około 1430 roku Jadwiga, córka Władysława Jagiełły i pasierbica Zofii, zachorowała. Pojawiły się oskarżenia, że została otruta przez macochę. Doszło do złożenia przysięgi oczyszczającej – jednak relacja
Jana Długosza
na ten temat jest na tyle niejasna, że nie wiadomo, czy to chora Jadwiga przysięgała, że nie została otruta[15], czy też to Zofia przysięgała, że nie otruła pasierbicy[16]. Jadwiga zmarła
8 grudnia
1431
roku. Mimo posiadania przez Jagiełłę synów, jego córka miała pewne szanse na objęcie tronu – istniały wśród szlachty rozbieżności, czy polski tron jest dziedziczny, czy elekcyjny (zjazd w Jedlni w
1413
roku uznał Jadwigę za następczynię tronu).
1 czerwca
1434
roku Władysław II Jagiełło zmarł w
Gródku
. Zofia Holszańska została wdową.
Królowa-matka (1434-1461)
25 lipca
1434
roku dziesięcioletni
Władysław III
, syn Zofii, został wybrany królem. Regencji nie sprawowała jednak królowa-matka, lecz rada regencyjna. Zofia, mimo to, miała pewne wpływy. Latem
1435
roku pomogła uciec z polskiego więzienia
Eliaszowi
, byłemu hospodarowi mołdawskiemu. W
1438
roku starała się bezskutecznie o tron czeski dla młodszego syna,
Kazimierza
, a w
1439
roku miała spory udział w zawiązaniu konfederacji nowokorczyńskiej pod przewodem
Spytka z Melsztyna
. Konfederaci zostali jednak rozbici w
bitwie pod Grotnikami
przez krakowskiego biskupa
Zbigniewa Oleśnickiego
.
W
1440
roku Zofia pożegnała obu synów, gdyż Władysław został
królem Węgier
i wyjechał do drugiego królestwa, zaś Kazimierz odziedziczył
wielkie księstwo litewskie
. W następnych latach królowa-matka skupiała się na zarządzaniu ziemią
sanocką
, będącej jej oprawą.
10 listopada
1444
roku Władysław III poległ w
bitwie pod Warną
. Początkowo większość Polaków łudziła się nadzieją, że król przeżył i dostał się do niewoli. Gdy jednak nie nadchodziły żadne wiadomości o Władysławie, Zofia zaczęła starać się o polską koronę dla swojego młodszego syna.
W kwietniu
1445
roku brała udział w zjeździe w
Sieradzu
, gdzie wybrano Kazimierza królem, z tym zastrzeżeniem, że elekcja będzie nieważna w wypadku powrotu Władysława. Kazimierz nie kwapił się do objęcia polskiego tronu. Jesienią 1445 roku królowa – choć nie była do tego wyznaczona – wyruszyła z polskimi panami namawiać syna do przyjazdu do Polski. W październiku 1445 w
Grodnie
spotkała się z synem, lecz Kazimierz nie zmienił decyzji.
W styczniu
1446
roku Zofia na sejmie w
Piotrkowie
namawiała polskich panów do wyboru innego króla, gdyż chciała widmem utraty tronu sprowokować Kazimierza do przyjazdu.
30 marca
1446 roku na sejmie piotrkowskim zapadła decyzja, że jeżeli Kazimierz nie zdecyduje się na przyjazd do Polski, korona przypadnie księciu mazowieckiemu
Bolesławowi IV
. Jeszcze w tym samym roku doszło do zjazdu w
Nowym Mieście Korczynie
, na którym Zofia z płaczem błagała Polaków, aby po stracie jednego syna, nie pozbawiali drugiego korony. Jesienią 1446 roku w
Brześciu Litewskim
królowa spotkała się z synem. Kazimierz pod wpływem nalegań matki i kilku panów koronnych zdecydował się na zawarcie ostatecznych układów w sprawie objęcia polskiego tronu. W efekcie w
1447
roku Kazimierz przybył do Polski i
25 czerwca
tego roku został koronowany.
W pierwszych latach panowania Kazimierza IV doszło do konfliktu między nowym władcą a biskupem krakowskim Zbigniewem Oleśnickim. Z rywalizacji tej król wyszedł zwycięsko. Zofia brała udział w tych wydarzeniach – w
1448
roku była zamieszana w nieudaną próbę przeniesienia Oleśnickiego na stanowisko
arcybiskupa gnieźnieńskiego
. Dla tego ostatniego oznaczało to odsunięcie od stolicy i utratę wpływu na losy państwa. Oleśnicki jednak zdecydował się pozostać w Krakowie, a
27 października
1448 roku arcybiskupem gnieźnieńskim wybrano
Władysława Oporowskiego
. Kazimierz, wbrew Oleśnickiemu, w sprawach
mołdawskich
popierał siostrzeńców swojej matki – w 1448 roku planował osadzić na tronie starszego
Romana II
(ten jednak został otruty), a w
1452
roku zapewnił połowę Mołdawii młodszemu
Aleksandrowi II
. Wiadomo, że wśród przeciwników Oleśnickiego znajdował się Jan z Zagórza, marszałek dworu Zofii.
Zofia dość często towarzyszyła synowi w podróżach – w kwietniu
1448
roku była z nim na
Litwie
, a w
1453
roku w Piotrkowie. W
1452
roku, po śmierci
Świdrygiełły
, starała się o włączenie do Polski pozostawionego przez niego
Wołynia
; Kazimierz zdecydował o zachowaniu tej krainy historycznej przy Litwie. W 1453 roku w czasie zjazdu w Piotrkowie Zofia przez pięć dni próbowała przekonać syna do zmiany decyzji – aż wraz z kasztelanem krakowskim Janem z Czyżewa prosiła na kolanach, by myślał o rozszerzeniu Korony Polskiej. Kazimierz pozostał jednak nieugięty. W tym samym roku polski król potwierdził dawniejsze zapisy ojca i brata na rzecz Zofii, lecz sam nie dokonał nowych.
Jesienią
1458
roku Zofia wysłała do
Rzymu
posła, oficjalnie mającego złożyć w imieniu królowej wyrazy
obediencji
nowo wybranemu papieżowi
Piusowi II
. Rzeczywistym celem tego poselstwa było wybadanie poglądów papieża na toczącą się wtedy
wojnę polsko-krzyżacką
.
Zofia Holszańska a nauka i sztuka
Zofia nie odebrała żadnego wykształcenia na dworze wuja w
Drucku
. Przyjmuje się, że nie potrafiła czytać i pisać. Jedni twierdzą, że pozostała ostatnią niepiśmienną królową Polski[17], inni przypuszczają, że nauczyła się w Polsce czytać[18]. Wspierała finansowo
Akademię Krakowską
, nazywano ją singularis protector tej uczelni.
Na zamówienie Zofii biskup
Stanisław Ciołek
napisał Pochwałę Krakowa, gdzie podkreślał, że miasto słynie z tego, że królowej czystość błyszczy światu wśród dworskich wspaniałości[19].
W
1424
roku królowa ofiarowała
katedrze wawelskiej
, jako wotum koronacyjne, relikwiarz na głowę
świętego Stanisława
. Gdy kilkadziesiąt lat później
Elżbieta Rakuszanka
ufundowała jeszcze piękniejszy relikwiarz, dar Zofii przeznaczono na szczątki
świętego Floriana
.
W
1432
roku ufundowała
kaplicę Świętej Trójcy
w
katedrze wawelskiej
. Ściany sanktuarium ozdobiono ruskimi
freskami
. Przypuszcza się, że dla tej kaplicy zamówiła płytę
alabastrową
, przedstawiającą Nawiedzenie i Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny (choć pojawia się pogląd, że dla
kościoła św. Anny
).
W
1453
roku na jej polecenie zaczęto tłumaczyć
Biblię
na
język polski
. Przekładu, z
języka czeskiego
(a nie bezpośrednio z
łaciny
), dokonał kapelan Andrzej (Jędrzej) z Jaszowic. Tłumaczenie to, zwane
"Biblią królowej Zofii"
, jest najstarszym znanym przekładem Biblii na język polski. Tłumaczenie pierwszego tomu ukończono w
1455
roku, drugiego około
1460
roku. Nie można wykluczyć, że drugi tom został przetłumaczony już po śmierci Zofii Holszańskiej.
Królowa Zofia miała być autorką słów najstarszej
dumki
, której treść wzywa
Kozaków
do pomszczenia śmierci jej syna, Władysława[20].
Choroba i śmierć
Zofia Holszańska zachorowała latem
1461
roku. Jak podaje
Jan Długosz
, dostała febry z powodu przejedzenia się melonami. Sądząc, że organizm sam przezwycięży chorobę, odmówiła przyjmowania lekarstw. Stan zdrowia królowej jednak się pogorszył, a doszedł do tego paraliż. Zmarła
21 września
1461
roku na
Wawelu
, opatrzona sakramentami.
Kazimierz IV Jagiellończyk
był w tym czasie nieobecny w
Krakowie
, dlatego przez 8 dni (do czasu jego powrotu) zwłoki królowej znajdowały się w
kościele św. Michała
.
28 września
1461 roku została pochowana w
kaplicy Świętej Trójcy
katedry wawelskiej
w Krakowie, której była fundatorką. Ściany kaplicy zdobiły pierwotnie
freski
w stylu ruskim. Niestety nie zachowały się do naszych czasów. Obecnie zdobią je freski
Włodzimierza Tetmajera
. Zachowała się jedynie jej płyta nagrobna, którą wmurowano w ścianę kaplicy.
Potomstwo
Z małżeństwa Zofii Holszańskiej i Władysława II Jagiełły pochodziło trzech synów:
-
Władysław III Warneńczyk
, ur.
31 października
1424
, zm.
10 listopada
1444
, król Polski od
1434
i Węgier od
1440
,
- Kazimierz, ur.
16 maja
1426
, zm.
2 marca
1427
– jednak w
1950
roku przeprowadzono badania kośćca, uchodzącego za szczątki Kazimierza, i stwierdzono, że dziecko zmarło, mając półtora roku; z tego powodu daty przekazane przez źródła uchodzą za wątpliwe[21],
-
Kazimierz IV Jagiellończyk
, ur.
29
lub
30 listopada
1427
, zm.
7 czerwca
1492
, wielki książę litewski od
1440
, król Polski od
1447
.
Genealogia
Przypisy
- ↑ W literaturze sporadycznie pojawia się forma Sońka: K. Szajnocha, Jadwiga i Jagiełło, Warszawa 1969, t. 4, s. 658; J. Bardach, Władysław II Jagiełło, (w:) Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1978, s. 283.
- ↑ Przyjmując taką filiację Aleksandry Druckiej, Zofia Holszańska była wnuczką Dymitra Starszego Olgierdowica, starszego przyrodniego brata swojego męża, Władysława II Jagiełły.
- ↑ Cyt. za: E. Rudzki, Polskie królowe, t. 1, s. 99.
- ↑ Sonka była bratanicą lub siostrą stryjeczną Julianny Holszańskiej, żony Witolda.
- ↑ Cyt. za: J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, s. 279.
- ↑ J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, s. 279.
- ↑ M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 423.
- ↑ Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów, s. 44-47.
- ↑ A. Gąsiorowski, Itinerarium Władysława Jagiełły 1386-1434, s. 74; J. Tęgowski, Pochodzenie Zofii Holszańskiej, s. 28; J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, s. 130.
- ↑ J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, s. 124.
- ↑ Partia luksemburska chciała wyswatać Jagiełłę z
Zofią (Ofką)
, wdową po
Wacławie IV
.
- ↑ Z tym poglądem wystąpiła E. Maleczyńska, Rola polityczna królowej Zofii Holszańskiej na tle walki stronnictw w Polsce w latach 1422-1434, Lwów 1936.
- ↑ Zob. M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 424.
- ↑ Opinia
Macieja Stryjkowskiego
; cyt. za: M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 391.
- ↑ G. Małaczyńska, Jadwiga, córka Władysława Jagiełły, Polski Słownik Biograficzny, t. 10, 1962-1964. Do tej wersji skłania się M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 277.
- ↑ E. Maleczyńska, Rola polityczna królowej Zofii Holszańskiej na tle walki stronnictw w Polsce w latach 1422-1434, Lwów 1936.
- ↑ Zob. E. Rudzki, Polskie królowe, t. 1, s. 102.
- ↑ Zob. M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 432.
- ↑ Cyt. za: E. Rudzki, Polskie królowe, t. 1, s. 107.
- ↑ W. A. Serczyk Na dalekiej Ukrainie. Dzieje kozaczyzny do 1648 roku
- ↑ Zob. E. Rudzki, Polskie królowe, t. 1, s. 104; M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 363.
Bibliografia
-
Duczmal M.
, Jagiellonowie. Leksykon biograficzny, Poznań – Kraków 1996, s. 421-432.
-
Gąsiorowski A.
, Itinerarium Władysława Jagiełły 1386-1434, Warszawa 1972.
- Krzyżaniakowa J.,
Ochmański J.
, Władysław II Jagiełło, wyd. 2, Wrocław 2006, s. 279, 282-284, 289, 292-293, 297, 304, 306, 330.
- Rudzki E., Polskie królowe, t. 1, wyd. 2, Warszawa 1990, s. 98-126.
-
Tęgowski J.
, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań – Wrocław 1999, s. 130-131.
- Tęgowski J., Pochodzenie Zofii Holszańskiej, czwartej żony Władysława Jagiełły, "
Genealogia. Studia i materiały historyczne
", t. 8, 1996.
- Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów, Warszawa 1968, s. 44-47 (drugie wydanie: Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 75-79).