Ich bin ein Berliner („jestem berlińczykiem”) – cytat z przemówienia
Johna F. Kennedy'ego
26 czerwca 1963 przed ratuszem dzielnicy
Schöneberg
w
Berlinie
z okazji 15 rocznicy
berlińskiego mostu powietrznego
, podczas pierwszej wizyty prezydenta Stanów Zjednoczonych w Niemczech od czasu zbudowania
muru berlińskiego
13 sierpnia 1961. Prezydent chciał w ten sposób wyrazić swoją solidarność z mieszkańcami
Berlina Zachodniego
.
W tekście przemówienia wyrażenie pojawia się dwukrotnie:
- „Two thousand years ago the proudest boast was «». Today, in the world of freedom, the proudest boast is «Ich bin ein Berliner».”
„Dwa tysiące lat temu największą dumą było powiedzieć: civis Romanus sum (Jestem obywatelem rzymskim). Dzisiaj, w świecie wolności, największą dumą jest powiedzieć «Jestem berlińczykiem».”Today, in the world of freedom (...) „Ich bin ein Berliner”
- „All free men, wherever they may live, are citizens of Berlin, and, therefore, as a free man, I take pride in the words «Ich bin ein Berliner»!”
„Wszyscy wolni ludzie, gdziekolwiek żyją, są obywatelami Berlina, i tym samym ja, jako wolny człowiek z dumą mówię «Jestem berlińczykiem»!”All free men, wherever they may live(...)
Kennedy zanotował sobie również inne zwroty do wykorzystania:
- Lasst sie nach Berlin kommen — niem. „Niech przyjadą do Berlina”
- Civis Romanus sum
Przed wystąpieniem, w gabinecie burmistrza Berlina
Willy Brandta
, Kennedy ćwiczył wymowę tych zwrotów wraz z tłumaczem Robertem Lochnerem i zapisał sobie ich
transkrypcję
. Najwięcej kłopotów sprawiała mu wymowa niemieckiego ich i w przemówieniu udało mu się jedynie uzyskać formę zbliżoną do formy iisz, którą można usłyszeć w dialekcie bawarskim języka niemieckiego[1].
Tablica upamiętniająca przemówienie Kennedy'ego przy wejściu do ratusza
Nawiązania
W latach dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku podczas
wojny w Jugosławii
Madeleine Albright
odwołała się świadomie do znanych słów prezydenta i powiedziała: „Ja sam Sarajevka!”[2], chcąc wskazać na paralelę historyczną sytuacji.
Wyrażenie to zostało sparodiowane przez
Terry'ego Pratchetta
w książce
Potworny regiment
.
Nieporozumienie co do znaczenia zwrotu
Notatka z transkrypcją obcych zwrotów: Ish bin ein Bearleener – kiwis Romanus sum – Lusd z nach Bearleen comen
W latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku w Stanach Zjednoczonych rozpowszechniona została opinia, jakoby Kennedy ośmieszył się niewprawnym użyciem niemieckiej gramatyki. Według niektórych poprawne zdanie powinno brzmieć „Ich bin Berliner” (bez użycia
rodzajnika
nieokreślonego), a więc zdanie wypowiedziane przez prezydenta zostało zrozumiane jako „Jestem
berlińskim (pączkiem)
”, co miało wywołać rozbawienie zebranych. Takie tłumaczenie wypowiedzi bywa rozpowszechniane w języku angielskim jako „I am a jelly[-filled] doughnut”.
Najstarszym odnotowanym przypadkiem wystąpienia tego mitu jest artykuł z
The New York Times
z roku 1988[3]. Tę
legendę
powtarzały również inne media jak
BBC
[1], czy
MSNBC
[4].
W
języku niemieckim
wprawdzie często nie stosuje się rodzajnika nieokreślonego przed użytą
orzecznikowo
nazwą mieszkańców jakiegoś terytorium, jednak w wystąpieniu prezydenta wyraz „Berliner” pojawił się w znaczeniu
przenośnym
, wyrażającym solidarność z berlińczykami, oraz jako rzeczownik pospolity, oznaczający człowieka wolnego. W takim wypadku użycie rodzajnika nieokreślonego jest całkowicie poprawne. Ponadto, określenie „berlińczyk” („Berliner”) na oznaczenie tamtejszego pączka („Berliner Pfannkuchen”) wśród mieszkańców Berlina w latach sześćdziesiątych było prawdopodobnie nieznane, gdyż do dziś używa się tam przede wszystkim wyrazu „pączek” (Pfannkuchen). Tak więc zdanie wypowiedziane przez prezydenta Kennedy’ego jest poprawne i zostało sprawdzone podczas przygotowania do wystąpienia. Prezydent w następnym zdaniu podziękował tłumaczowi za „przetłumaczenie” jego zwrotu na niemiecki, co wzbudziło rozbawienie wśród publiczności.
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1
BBC NEWS:I am a jelly doughnut
(
ang.
). [dostęp 7 stycznia 2010].
- ↑
"Albright, Shalikashvili Signal U.S. Ties to Bosnia"
. [dostęp 7 stycznia 2010].
- ↑ William J. Miller napisał w The New York Times z 30 kwietnia 1988 roku: What they did not know, but could easily have found out, was that such citizens never refer to themselves as "Berliners." They reserve that term for a favorite confection often munched at breakfast. So, while they understood and appreciated the sentiments behind the President's impassioned declaration, the residents tittered among themselves when he exclaimed, literally, "I am a jelly-filled doughnut.". Po polsku:„Oni nie wiedzą, a mogli się z łatwością dowiedzieć, że mieszkańcy miasta nie mówią o sobie Berliners. Wolą używać tego określenia na oznaczenie swojego ulubionego smakołyku, często wcinanego na śniadanie. O ile więc zrozumieli i docenili intencje kryjące się za pełnym werwy wystąpieniem prezydenta, zebrani mieszkańcy chichotali, gdy Prezydent powiedział – dosłownie – «Jestem pączkiem».”
- ↑
onegoodmove.org
. [dostęp 7 stycznia 2010].
Nagranie całości przemówienia Kennedy'ego
Linki zewnętrzne