hełm z wczesną postacią labrów na pieczęci Haakona V, pocz.
XIVw
.
Labry –
niem.
labwerk (ornament roślinny),
łac.
lista, lusca, fascia – części zewnętrzne
tarczy herbowej
, mające kształt wielkich liści wyszczerbionych, wyrastających z boków
hełmu
, zwykle symetrycznie po obu stronach, często obejmujące jako ornament również całą tarczę herbową.
Ewolucja labrów
Mają one być symbolem płaszcza, albo peleryny, w których występowano na paradach turniejowych[1]. Jednakże Alfred Znamierowski pisze, że symbolizują one chusty, którymi rycerz przykrywał hełm, by chronić go przed przegrzaniem[2]. Najprawdopodobniej obie teorie są słuszne, bowiem chusty przykrywające hełm niekiedy rozrastały się do rozmiarów peleryny, tracąc swe pierwotne użytkowe znaczenie. Pochodzenie i ewolucję labrów pokazują dawne wizerunki herbów. Najwcześniejsze labry, stosowane przy
hełmach garnczkowych
mają postać zwykłej chusty, krótkiej pelerynki, z czasem z ozdobnie wycinanym brzegiem. Labry z
XIV
w. mają zwykle postać prostych wstęg, które w trakcie dalszej ewolucji stylistycznej przybierały coraz bardziej skomplikowany kształt, dochodząc w
XV
w. do znanej obecnie formy, zbliżonej do liści
akantu
. Niekiedy spotykana jest zasada, zobowiązująca heraldyka do przedstawiania labrów "rozwianych w szarży"[3]. Choć wiele wizerunków herbów odpowiada tej regule, to zdarzają się jednak przedstawienia, zwłaszcza z XII i XIII w. z labrami raczej statycznymi. Najbogatsze i najbardziej wyrafinowane stylistycznie labry powstawały w późnym
renesansie
i na początku
baroku
. Niektóre style, jak
klasycyzm
, minimalizowały użycie labrów, często z nich wręcz rezygnując.
W
heraldyce polskiej
labry występują już od
XIV
w., stylistycznie zwykle zbliżone były do stylu heraldyki niemieckiej, choć bywały często wręcz pomijane.
wczesna postać labrów - pocz.
XIV
w. | | | |
Funkcja
Labry nie są nieodzownym elementem herbu, zgodnie z celem i intencją artysty mogą być pomijane, powinny jednak być zawsze stosowane przy pełnych przedstawieniach heraldycznych. W niektórych krajach zauważa się częstsze pomijanie labrów, lub ich minimalizowanie – np. w
Hiszpanii
,
Portugalii
czy
Francji
. Jedynie
heraldyka napoleońska
nadała labrom, zresztą specyficznie stylizowanym, specjalne znaczenie, przydzielając odpowiednim godnościom odpowiednio bogate rozczłonkowanie labrów. Przywiązanie do stosowania labrów zauważa się głównie w krajach północnej i środkowej
Europy
.
Zasady przedstawiania
Kształt labrów powinien być zgodny ze stylem reszty elementów herbu, zwłaszcza tarczy i hełmu. Zasadniczą reguła heraldyczną dotyczącą labrów jest ich kolorystyka, zgodna z głównymi barwami herbu, przy czym zwykle kolor metaliczny lub futro są stosowane jako podbicie labrów. Inną postulowaną zasadą jest umieszczanie koloru godła na podbiciu a koloru tarczy na wierzchu labrów. W przypadku
herbów złożonych
, stosuje się różne kolory labrów po obu stronach tarczy.
przykład labrów o barwach klejnotu, nie samego herbu
Spotykane jest również, zwłaszcza w heraldyce zachodnioeuropejskiej, szczególnie niemieckiej, nadawanie labrom barw klejnotu[4]. Występuje to głównie w herbach w których łącznikiem między hełmem a klejnotem jest przepaska a nie korona, lub jest on usadowiony bezpośrednio na hełmie. W bardzo tradycyjnej heraldyce brytyjskiej, do dziś dysponującej instytucjami
heroldii
(
King of Arms
,
Court of Lord Lyon
i in.} spotyka się stosowanie dwu kolorów na wierzchu, rzadziej, podbiciu labrów[5][6]. Częstsze niż w heraldyce kontynentalnej spotykane jest stosowanie w labrach futra, zwykle gronostaja.
Sporadycznie spotyka się przedstawienia herbów z labrami ale bez hełmów. Zwykle takie przedstawienia mają charakter notatek heraldycznych, sporządzanych w trakcie lustracji przez
heroldów
. Stosowane to było również przez
heraldykę napoleońską
, spotykane jest również w heraldyce terytorialnej (np
Herb Szydłowca
).
Przypisy
- ↑
S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna (1898)
, wydanie ilustrowane, 18 tomów, Warszawa, 1898-1904
- ↑
Alfred Znamierowski
: Insygnia symbole i herby polskie Kompendium, Wydawnictwo: Bertelsmann, 2003,
- ↑
Andrzej Sapkowski
,
Stanisław Bereś
: Historia i fantastyka, wydawnictwo: SuperNowa, 2005
- ↑
labry w barwach klejnotu, The Royal Heraldry Society of Canada
- ↑
The Royal Heraldry Society of Canada
- ↑
The Royal Heraldry Society of Canada