|
Święty Mateusz |
apostoł
ewangelista
męczennik
|
|
Data urodzenia | ?
Nazaret
w
Galilei
|
Data śmierci | ok. 60 |
Kościół / wyznanie |
chrześcijański
|
Wspomnienie |
21 września
(kat.)
29 listopada
i
13 lipca
(praw. wg
kal. greg.
) |
Atrybuty | topór, lanca, sakwa, księga, pióro, postać anioła lub miecz |
Patron | diecezji i miasta Salerno, alkoholików, księgowych, pracowników kantorów, celników, urzędników podatkowych, straży granicznej |
Szczególne miejsca kultu |
Salerno
|
|
Mateusz Ewangelista z "Ewangeliarza Ebbona" (IX wiek).
Mateusz Lewi,
gr.
Ματθαίος,
scs.
Apostoł i jewangielist Matfiej - według
Nowego Testamentu
celnik z
Kafarnaum
, później
apostoł
Jezusa
[1], według
tradycji
autor pierwszej
Ewangelii
, uznawany za
męczennika
,
święty
Kościoła katolickiego
,
anglikańskiego
,
ewangelickiego
,
ormiańskiego
,
koptyjskiego
i
prawosławnego
.
Żywot świętego
Ewangelista Marek
podaje, że Mateusz miał jeszcze drugie imię Lewi i że jego ojcem był Alfeusz[2]. Imię Mateusz pochodzi od hebrajskiego imienia Mattaj lub Mattanja, co oznacza „dar
Jahwe
". Mateusz pochodził z
Nazaretu
w
Galilei
. Był poborcą ceł i podatków w
Kafarnaum
, jednym z większych handlowych miasteczek nad jeziorem
Genezaret
.
Żydzi
pogardzali celnikami, ponieważ ściągali oni opłaty na rzecz Rzymian. Ich pracę rozumiano jako wysługiwanie się okupantom. Celnicy byli także uważani za żądnych zysku i nieuczciwie czerpiących korzyści z zajmowanego stanowiska. Uważano ich za grzeszników i traktowano jak
pogan
. Przebywający wśród celników wyznawca
judaizmu
stawał się nieczysty i musiał poddawać się przepisowym obmyciom.
Mateusz napisał
Ewangelię
dla wyznawców judaizmu oraz dla chrześcijan, którzy nawrócili się z
judaizmu
. Myślą przewodnią jego Ewangelii jest: w osobie, życiu, czynach i nauce Jezusa spełniły się wszystkie
proroctwa mesjańskie
Starego Testamentu
, Jezus jest więc
Mesjaszem
, a założony przez Niego Kościół to prawdziwe królestwo mesjańskie.
Śmierć
Nie wiadomo, gdzie i w jaki sposób zmarł apostoł. Według niektórych autorów poniósł męczeńską śmierć w Etiopii, według innych w Persji, będąc ścięty mieczem. Cerkiewna historiografia podaje jako datę jego śmierci rok 60, chociaż jest ona tylko przybliżona. Od X wieku jego grób znajduje się w
Salerno
[3].
Dzień obchodów
Święto liturgiczne
w Kościele katolickim, ewangelickim i anglikańskim obchodzone jest
21 września
[4].
Cerkiew prawosławna i Kościół ormiański wspominają apostoła dwukrotnie:
Koptyjski Kościół Ortodoksyjny
, który posiada własny
kalendarz
podzielony na 13 miesięcy, wspomina apostoła 9 i 18 października[4].
Patronat
Apostoł Mateusz jest
patronem
: diecezji i miasta
Salerno
, alkoholików, księgowych, pracowników kantorów, celników, urzędników podatkowych i straży granicznej. Tak jak inni
ewangeliści
apostoł Mateusz uważany jest za patrona rodziny [3] .
Ikonografia
W
ikonografii
św. Mateusz przedstawiany był w postaci młodzieńca, później - zwłaszcza w
sztuce bizantyjskiej
, jako siwowłosy, stary mężczyzna. Ukazywany jest z księgą Ewangelii w ręku, w towarzystwie uskrzydlonej postaci ludzkiej. Jest to nawiązanie do wizji
proroka Ezechiela
(Ez 1) i
Apokalipsy
(Ap 4) - symbolu człowieka, ponieważ swoją Ewangelię rozpoczyna od genealogii Jezusa. Owa postać często mylona jest z
aniołem
. Czasem przedstawia się go z mieczem w ręku, gdyż według podania miał ponieść śmierć od miecza.
Na wizerunkach czterech ewangelistów, znajdujących się m.in. w każdej prawosławnej świątyni na
Królewskich Wrotach
, najczęściej ukazywany jest w postawie siedzącej, rzadko jednak medytuje, częściej zaś pisze[3].
- Atrybuty
Jego
atrybutami
są: topór, lanca,
księga
i pióro, miecz lub
halabarda
, postać uskrzydlonego młodzieńca, sakwa z pieniędzmi u stóp, torba podróżna[6][7].
Heraldyka
Wizerunki św. Mateusza występują również w herbach miast i gmin m.in. Alcalá de Guadaíra w
prow. Sewilli
(
Hiszpania
) i w
herbie gminy Rząśnia
(obok
ap. Macieja
).
Przysłowia
- Do św. Mateusza nie zdejmuj kapelusza, a po św. Mateuszu kiep kto chodzi w kapeluszu,
- Gdy św. Mateusz w śniegu przybieżał, będzie po pas całą zimę leżał,
- Na Mateuszu słońce grzeje, po Mateuszu wiatr ciepło powieje,
- Św. Mateusz dodaje chłodu i raz ostatni odbiera miodu,
- Pogoda na Mateusza cztery niedziele nie rusza[8].
Zobacz też
Przypisy
- ↑
Mt 9,9
w przekładach Biblii.
- ↑
Mk 2,14
w przekładach Biblii.
- ↑ 3,0 3,1 3,2
ap. i ew. Mateusz
na cerkiew.pl (opr. Jarosław Charkiewicz
- ↑ 4,0 4,1 4,2
Matthäus (Apostel)
- Ökumenisches Heiligenlexikon (
niem.
)
- ↑
podwójne datowanie
- ↑
Święty Mateusz, Apostoł i Ewangelista
. na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 23.08.2010]
- ↑
Henryk Fros
SJ,
Franciszek Sowa
: Księga imion i świętych. T. 1: A-C. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 1997, s. 252. .
- ↑
Przysłowia pogodowe (21 września)
na rodrynia.pl
Linki zewnętrzne