Tynktura - barwy używane w
heraldyce
. W
heraldyce
od
XII wieku
stosowano cztery kolory: błękit, czerwień, zieleń, czerń - oraz dwa metale: złoto i srebro. Jako tynktury traktowano również futra: gronostaje i popielice (lub wiewiórki).
Od końca średniowiecza dopuszczalne było umieszczanie w
herbie
barw naturalnych, czyli rzeczywistych kolorów przedmiotów ukazywanych jako
godła
. Niewielka liczba barw - ograniczona właściwie do barw podstawowych - wynikała z podstawowej, pierwotnej funkcji herbu. Rycerski znak identyfikacyjny musiał być dobrze czytelny w trudnych warunkach pola bitwy, z odpowiedniej odległości (reguła dwustu kroków[1]). Z tego samego powodu nie stosowano w projektowaniu i opisie herbów półtonów, półcieni, barw zgaszonych oraz
perspektywy
. Półtony były stosowane od czasów
gotyku
dla uzyskania efektów trójwymiarowości malowanych herbów, był to jednak zabieg czysto artystyczny, i zastoswowane w danym herbie kilka odcieni np czerwieni odczytywano domyślnie jako jedną czerwoną tynkturę.
Od k. XVIII w. zaczęto stosować w heraldyce w różnych krajach barwy dodatkowe, niektóre pojawiły się nawet w oficjalnie zatwierdzonych przez
urzędy heraldyczne
herbach w XX i XXI w. Zastosowanie barw z poza klasycznego kanonu tynktur może wypływać niekiedy z niewielkiej wiedzy heraldycznej projektantów nowych herbów, ale zatwierdzenie niektórych przez autorytety heraldyczne, zazwyczaj bardzo ściśle przestrzegające reguł i tradycyjne, jak np Naczelny Herold Kanady i College of Arms nakazuje dodanie tych nowości do klasycznego zestawu.
Dobór barw
Dobór barw stosowany w herbach - tak szlacheckich jak i np. miejskich – często wykazywał zależność od barw herbu dynastii i państwa: barwami dominującymi w heraldyce polskiej są więc czerwień i srebro, szwedzkiej - błękit i złoto, niemieckiej zaś - złoto, czerń i czerwień.
Pierwotną - w czasach późniejszych nie tak rygorystycznie przestrzeganą - zasadą heraldyczną było niekładzenie barwy na barwę i metalu na metal (
zasada alternacji
).
Godło | Pole | Uzbrojenie |
---|
złote | czerwone | błękitne |
złote | każde inne | srebrne |
srebrne | błękitne lub czarne | czerwone |
srebrne | każde inne | złote |
czerwone | złote | błękitne |
każde inne | złote | czerwone |
czerwone | srebrne | błękitne |
każde inne | srebrne | czerwone |
Szrafowanie
W
XVII wieku
opracowano system zastępowania barw heraldycznych znakami graficznymi, tzw. szrafowanie albo szrafirowanie [z niem. schraffieren, Schraffuren - kreskować, kreskowanie]. Poniżej siedem tynktur - dwa metale (jasne tynktury) i pięć kolorów (ciemne tynktury). Do nazywania tynktur w heraldyce europejskiej, zwłaszcza brytyjskiej i francuskiej, używa się języka starofrancuskiego.
Metale w
herbach
oddaje się jako kolory: złoty - żółty, srebrny - biały. Np. jeżeli
tarcza herbowa
jest srebrna, to w druku będzie biała.
Symbolika barw
W
heraldyce
zachodnioeuropejskiej z barwami herbu wiązano znaczenia symboliczne, do czego w Polsce najwyraźniej przywiązywano mniejsze znaczenie, o czym wydają się świadczyć odmiany tego samego herbu, polegające na swobodnej zmianie barw. Odczytywanie symboliczne barw herbów polskich jest właściwe raczej współczesności - od
XIX wieku
- niż czasom tworzenia herbów.
Zestawienie tynktur
Tynktura | Nazwa heraldyczna | Przykład i szrafowanie | Znaczenie |
---|
Metale |
---|
Złoty | Or | | Wiara, stałość, mądrość, chwała |
Srebrny | Argent | | Czystość, prawda, niewinność |
Platyna[2] | | | |
Kolory podstawowe |
---|
Błękitny (Niebieski) | Azure | | Czystość, lojalność, wierność |
Czerwony | Gules | | Wspaniałomyślność, hart ducha |
Purpurowy | Purpure | | Umiarkowanie |
Czarny | Sable | | Rozwaga, mądrość, stałość |
Zielony | ang. Vert, fr. Sinople | | Miłość, radość, obfitość |
Futra podstawowe |
---|
Gronostaj | Hermine | | |
Wiewiórka | Vair | | |
Kolory brudne (plamy - ang. stains)[3] |
---|
Morwowy | ang. Murrey, fr. Mûre | | |
Krwisty | Sanguine | | |
Brązowy | Tenné, tanné | | |
Kolor nieba | Bleu celeste | | |
Kolory dodatkowe |
---|
Pomarańczowy | Orangé | | |
Kolor popiołu | Cendrée | | |
Cielisty (kolor skóry) | Carnation | | |
Biały[4] | White, Weiss | | |
Futra dodatkowe i tkaniny |
---|
Łuska | ang. Scaly / Escaillé, fr. Papelonné | | |
Pióra | ang. Plumetty, fr. Plumeté | | |
Skrawki czerwonego sukna | Découpé | | |
Złoty haft | Paillé | | |
Okres renesansu
W okresie późnego średniowiecza i renesansu w Europie zachodniej, popularnym było blazowanie w oparciu o "planety" (włączając w to Słońce i Księżyc) oraz kamienie szlachetne. Kolory "brudne" blazowano używając nazw
węzłów księżycowych
.[5]. W tym też okresie zaczęto używać dodatkowe tynktury (np. cielistą i pomarańczową)
Przypisy
Zobacz też