Samuel Beckett
Samuel BeckettSamuel Beckett | Samuel Beckett | Imiona i nazwisko | Samuel Barclay Beckett | Data i miejsce urodzenia | 13 kwietnia 1906 Foxrock k. Dublina | Data i miejsce śmierci | 22 grudnia 1989 Paryż | Narodowość | Irlandczyk | Dziedzina sztuki |
literatura
| Styl |
teatr absurdu
| Ważne dzieła |
Czekając na Godota
Końcówka
Ostatnia taśma Krappa
Kroki
|
Samuel Barclay Beckett (ur.
13 kwietnia
1906
w
Foxrock
k.
Dublina
,
Irlandia
, zm.
22 grudnia
1989
w
Paryżu
,
Francja
) – irlandzki
dramaturg
,
prozaik
i
eseista
, tworzący początkowo w
języku angielskim
, a od roku
1945
w
języku francuskim
. Jeden z twórców
teatru absurdu
. Jego powieści są pozbawiane tradycyjnej
narracji
, utrzymane w klimacie skrajnego
pesymizmu
i podkreślające bezsens ludzkiej egzystencji. ŻyciorysUrodził się w
Irlandii
w rodzinie
protestanckiej
. Studiował filologię romańską w
Trinity College
, gdzie potem przez jakiś czas wykładał, jednak Irlandia, atmosfera domu rodzinnego, potem zaś śmierć ojca (
1933
) doprowadziły go w
depresji nerwowej
i ostatecznie osiadł w Paryżu. Brał czynny udział we
francuskim ruchu oporu
. W
1969
r. został uhonorowany literacką
Nagrodą Nobla
, której nie odebrał osobiście. Postać ojca pojawia się w jego utworach mityzowana lub nawet deifikowana, matka zaś w kontekście gorzkim i ironicznym (w życiu była zimną
bigotką
). Na studiach Becketta fascynowała filozofia:
Kartezjusz
,
George Berkeley
,
Henri Bergson
,
Arthur Schopenhauer
; klasyka francuska i włoska, poezja francuska:
Charles Baudelaire
,
Arthur Rimbaud
,
Guillaume Apollinaire
,
Marcel Proust
. Był wyznawcą i pomocnikiem
Jamesa Joyce'a
. Duchowość BeckettaJego świadomość artystyczną skrystalizowały doświadczenia choroby i samotności. Poza tym trudno wpisać go w jakiś prąd literacki, był "osobistością odrębną". Beckett to typ myśliciela – poety oddanego zagadce i
antynomiom
bytu oraz próbom ich artykulacji. Zajmowały go głównie kwestie egzystencjalne, problemy etyczne i poznawcze. W swej istocie dzieło Becketta to imitacja świata stworzona w materii prostego języka – dla Becketta ważniejsza była treść. Takie podejście wyrasta z duchowości Becketta, który przeżywał ból egzystencji, niepokój metafizyczny, ponadto był bardzo wrażliwy na cierpienie, z drugiej strony pełen był pasji poznawczej, miał analityczny umysł i wolę dojścia do istoty rzeczy. Nie mógł się pogodzić ze swoim istnieniem, brakowało mu fundamentalnej zgody na życie. Buntował się przeciwko byciu. Beckett czuł się spokrewniony ze "skrzywdzonymi i poniżonymi", czuł się bratem wszystkich poniżonych, miał duszę wyrzutka i kloszarda. Był bardzo aktywny społecznie oraz politycznie – występował przeciwko
totalitaryzmowi
; ostro przeciwstawiał się prześladowaniom politycznym na świecie; wspierał także więźniów politycznych. Duchowa łączność pisarza z ludźmi odrzuconymi znajduje swój wyraz w fakcie, iż miał on w zwyczaju komunikować się przy pomocy lusterka z więźniami z sąsiadującego z jego mieszkaniem więzienia. Nie wyrażał zgody na wystawienie swoich sztuk w
Republice Południowej Afryki
w czasach
apartheidu
; protestował także przeciwko wprowadzeniu
stanu wojennego w Polsce
. Nigdy nie wykorzystywał swojego wielkiego talentu dla celów komercyjnych – żył bardzo ubogo. Jako bardzo skromny człowiek, nigdy nie doceniał własnej twórczości, uznając ją wręcz za marginalną. Bohaterowie jego dzieł zadają sobie pytania zasadnicze o sens życia oraz o miejsce człowieka na ziemi (podobnie jak u
Alberta Camusa
, czy
Antona Czechowa
). Tymczasem świat przedstawiany przez Becketta, zdaje się być niedookreślony, gdzie czas i miejsce w zasadzie nie odgrywają roli; dramaturg pokazuje w ten sposób, że świat i natura interesują go jako ogólny kontekst, w którym rozgrywa się dramat jednostki – samotnego, wyobcowanego człowieka. Nawet wówczas, gdy ten świat przedstawiony może za chwilę ulec zagładzie i zostać pogrzebany pod stertą odpadków cywilizacji (Beckett miał złe doświadczenia z cywilizacją amerykańską – działała na niego przytłaczająco), jego bohaterom nadal towarzyszy jakaś absurdalna i niepojęta, bo nieuzasadniona racjonalnie wiara oraz nadzieja – i to właśnie, jak twierdził artysta, odróżnia ich od zwierząt. Beckett swoje dzieła tłumaczył z angielskiego na francuski i odwrotnie. Tłumaczenia te były jednak dość swobodne, w związku z czym różne wersje językowe zawierają pewne różnice. Oprócz sztuk teatralnych pisał słuchowiska radiowe, spektakle telewizyjne, a nawet scenariusz filmowy. Niektóre sztuki reżyserował samodzielnie. Ciekawym elementem biografii dramaturga jest fakt możliwej pomyłki daty urodzin; Beckett sam zawsze twierdził, że urodził się 13 kwietnia w Wielki Piątek. Metryka wystawiona w miesiąc później podaje datę majową. Ale mitologia związana z tą podawaną przez artystę datą jest specyficzna – "13tka" trzeciego miesiąca i zbliżające się ukrzyżowanie Mesjasza (Wielki Piątek) były aluzjami i podtekstami, do których wielokrotnie w swej twórczości wracał. Niewymierny tragizm wszelkich poczynań człowieka[1]. Dzieła Kalendarium-
1906
Samuel Barclay Beckett urodził się w Foxcrock na południowym krańcu
Dublina
. Jego przodkami byli francuscy
hugenoci
przybyli do
Irlandii
w XVII wieku.
-
1911
-
1919
Po niedługim okresie nauki w Akademii Mrs. Idy Elsner wstępuje do Earlsfort House School, która jest znana ze swych osiągnięć w nauczaniu języka francuskiego.
-
1920
-
1923
Samuel pobiera naukę w Portora Royal School w Północnej Irlandii. Uzyskuje dobre wyniki w sporcie.
-
1923
-
1927
W tym okresie uczęszcza do Trinity College w Dublinie. Jako student
sztuk wyzwolonych
wybrał języki nowożytne. Jego wychowawcą został bardzo dobry znawca
Berkeleya
,
Kartezjusza
oraz
Bergsona
, natomiast nauczycielem języka francuskiego poważny krytyk
Racine'a
,
Ronsarda
i
Corneille'a
. Beckett dużo czasu poświęcil wówczas studiowaniu Dantego.
-
1928
Przez dziewięć miesięcy uczył języka francuskiego w
Belfaście
. Wyjeżdża do
Paryża
na trwający dwa lata kontrakt z Ecole Normale Superieure. Poprzez znajomość z lektorem Thomasem Mc Greevym z Trinity dostaje się do kręgu Jamesa Joyce'a, który pracuje wówczas nad "Finnegans Wake".
-
1929
-
1930
Publikuje swoje pierwsze utwory: opowiadanie "Assumption" oraz esej o Finnegans Wake. Pomaga Joyce'owi, który dyktuje mu czasami fragmenty swoich utworów, pracuje nad przekładami z poezji francuskiej. Lato spędza wraz z kuzynką Peggy Sinclair w Kassel i nad
Bałtykiem
. We wrześniu odwiedza Dublin.
-
1931
Ukazuje się pierwsza samodzielna publikacja Becketta, poemat "Whoroscope". Beckett pomaga przy francuskim przekładzie "Finnegans Wake". W Dublinie podpisuje trzyletni kontrakt z Trinity College, natomiast w grudniu otrzymuje tytuł Master of Arts. Przed Bożym Narodzeniem przez Paryż jedzie do Kessel.
-
1932
Z Kessel wysyła do Trinity swoją rezygnację. Wyjeżdża do Paryża, gdzie rozpoczyna współpracę z angielskojęzycznymi pismami paryskimi. Tutaj tłumaczy "Statek pijany"
Rimbauda
oraz pisze swą pierwszą powieść "Dream of Fair to Middling". Wydawcy dla tej książki szuka, bez powodzenia, w Londynie. Wraca do swojego rodzinnego domu.
-
1933
W maju na gruźlicę umiera Peggy Sinclair, natomiast w czerwcu na atak serca umiera ojciec Becketta. Beckett zrzeka się udziału w rodzinnej firmie i otrzymuje niewielką roczną rentę. Wydawnictwo Chatto i Windus zgadza się opublikować zmodyfikowaną wersję "Dream". Samuel tymczasem pisze wiersze, coraz częściej choruje. Pod koniec roku na krótko odwiedza Londyn.
-
1934
-
1935
Mieszka w Londynie, pisze recenzje dla lokalnej prasy. Rozpoczyna prace nad powieścią "Murphy". Zwiedza muzea i galerie, słucha wykładu
Junga
oraz studiuje psychiatrię i psychologię. Poddaje się terapii w klinice psychiatrycznej. Czyta
Schopenhauera
oraz
Nietzschego
. Wiosną 1934 roku w Londynie ukazuje się More Pricks than Kicks, natomiast wiersze w tomie Echo's Bones w Paryżu rok później. W grudniu 1935 roku wraca do Dublina.
-
1936
Bez powodzenia szuka pracy. Ukończoną powieść Murphy rozsyła do wydawców. Odrzuciło ją czterdziestu dwóch wydawców. We wrześniu wyjeżdża w podróż po Niemczech. Dociera do
Berlina
.
-
1937
Podczas podróży odwiedza
Hamburg
,
Hanower
,
Magdeburg
,
Halle
,
Drezno
oraz Norymbergę. Wielkanoc spędza w
Monachium
w tanim hotelu, gdzie chory i przygnębiony postanawia zakończyć podróż. W drodze powrotnej zatrzymuje się w
Amsterdamie
i Londynie. Ponownie bezskutecznie szuka pracy w Dublinie. Rozpoczyna pracę nad dramatem "Human Wishes", którego głównym bohaterem jest Samuel Johnson. Po wielu konfliktach, rozterkach z matką i samym sobą postanawia opuścić
Irlandię
. Przyjeżdża do Paryża, gdzie odnawia przyjaźń z Joyce'em.
-
1938
W styczniu zostaje ugodzony nożem przez nieznanego człowieka. Podczas pobytu w szpitalu odwiedza go przyszła żona Suzanne Dumesnil. Na jesień wprowadza się do małego mieszkania przy rue des Favorites. W Londynie, za wstawiennictwem Herberta Reada, zostaje wydana powieść "Murphy", pozytywnie oceniona przez Joyce'a. Beckett postanawia przełożyć powieść na język francuski.
-
1939
-
1941
Wybuch wojny zastaje Becketta w Irlandii. Postanawia natychmiast wrócić do Paryża. Udaje mu się skończyć tłumaczenie "Murphy'ego". Podczas słynnego exodusu, w czerwcu
1940
roku, opuszcza miasto i ucieka na południe, lecz już w październiku powraca do okupowanego Paryża i pracuje w konspiracji.
-
1942
-
1944
Podczas obławy udaje mu się uciec do strefy nieokupowanej. W wiosce Roussillon, wraz z Suzanne, spędza dwa i pół roku. W tym czasie pisze ostatnią powieść po angielsku, "Watt".
-
1945
-
1946
Wiosną odwiedza w Irlandii rodzinę. Po powrocie do Francji otrzymuje Złoty Krzyż Wojenny, pracuje jako tłumacz w szpitalu polowym Irlandzkiego Czerwonego Krzyża. Wraca do mieszkania w Paryżu i przystępuje tam do napisania swojej pierwszej powieści w języku francuskim: "Mercier et Camier" (Mercier i Camier). W języku francuskim pisze trzy nowele: "La Fin" (Koniec), "Le Calmant" (Narkotyk) i "L'Expulse" (Wygnany) oraz powieść "Premier Amour" (Pierwsza miłość). Swoje czterdzieste urodziny spędza z matką w Dublinie.
-
1947
"Murphy" ukazuje się w języku francuskim, w nakładzie trzech tysięcy egzemplarzy. W ciągu całego roku sprzedano tylko sześć, a do roku
1951
łącznie dziewięćdziesiąt pięć. W tym roku pisze trzyaktową sztukę "Eleutheria", która jest zapowiedzią "Czekając na Godota", ale ze znacznie bogatszym światem scenicznym. Suzanne zostaje agentem Becketta. Pisze "Molloya", który jest pierwszą częścią trylogii francuskiej.
-
1948
Publikuje swoje wiersze w "transition 1948". Podczas wakacji w Irlandii przepisuje na maszynie drugą część trylogii "Malone meurt" (Malone umiera). Udziela również lekcji języka angielskiego.
-
1949
W styczniu kończy "Czekając na Godota", współpracuje z
UNESCO
.
-
1950
W połowie czerwca jedzie do Irlandii, wezwany przez umierającą matkę. Przepisuje na maszynie "Nienazywalne" oraz próbuje tłumaczyć na angielski "Molloya" i "Malone umiera". W sierpniu umiera matka. Pisze "Teksty na nic". W listopadzie "Molloya" przyjmuje wydawnictwo Editions de Minuit.
-
1951
"Molloy" ukazuje się w marcu. Powieść spotyka się z dobrymi recenzjami, które przyspieszają wydanie "Malone umiera" – ukazuje się pod koniec roku.
-
1952
Radio francuskie przedstawia fragmenty "Czekając na Godota". W listopadzie Roger Blin podpisuje z Beckettem umowę na wystawienie Godota. Beckett uczestniczy we wszystkich próbach, i jednocześnie sztuka ukazuje się drukiem.
-
1953
5 stycznia
przełomowa data w karierze Becketta, jak również w historii nowoczesnego
teatru
– w teatrze Babylone odbywa się premiera "Czekając na Godota". Następna inscenizacja Godota w Paryżu ma miejsce w połowie września, później tournée po Francji,
Szwajcarii
,
Włoszech
i
Niemczech
. Ponieważ Beckett był nieobecny na styczniowej premierze, ogląda Godota w Berlinie, tłumaczy ją również na język angielski. Drukiem ukazują się "Watt" i "Nienazywalne".
-
1954
W kwietniu jedzie do Irlandii, gdzie brat Frank umiera na raka płuc. Kończy tłumaczenie "Molloya" i zaczyna "Malone umiera". Latem ukazuje się w Nowym Jorku angielska wersja Godota. Beckett zaczyna pisać sztukę "Fin de parite" (Końcówka).
-
1955
W języku angielskim ukazuję się "Molloy", we francuskim "Teksty na nic". W Londynie i Dublinie odbywa się premiera Godota. Beckett nadal pracuje nad "Końcówką".
-
1956
Premiera "Czekając na Godota" w Nowym Jorku okazuje się sukcesem. Beckett kończy dwuaktową wersję "Końcówki". "Malone umiera" ukazuje się po angielsku. Beckett pracuje nad "Aktami bez słów" oraz bez powodzenia poszukuje wystawcy dla "Końcówki".
-
1957
W BBC ma miejsce premiera "Którzy umierają", natomiast w marcu utwór ukazuje się po francusku. Na język angielski Beckett tłumaczy "Końcówkę". Polska premiera Godota w
Teatrze Współczesnym
w
Warszawie
.
-
1958
Wakacje Beckett spędza w Jugosławii, odwiedza również Anglię i Szwajcarię. Zostają opublikowane angielskie przekłady "Końcówki" i "Nienazywalnego", ukazuje się również sztuka "Ostatnia taśma Krappa". Jej premiera odbywa się październiku w Londynie.
-
1959
Pisze słuchowisko "Popioły" oraz pantomimę "Akt bez słów II". W języku francuskim ukazują się przekłady "Krappa" i "Popiołów". Angielska inscenizacja "Popiołów" została laureatką Grand Prix Italia.
-
1960
Bierze udział w próbach do francuskiej premiery "Krappa", która ma miejsce w marcu. W sierpniu kończy utwór pisany prozą "Jak jest". Rozpoczyna pisanie sztuki "Radosne dni". Pod koniec roku, w grudniu, przeprowadza się z rue des Favorites na
Montparnasse
.
-
1961
-
1962
Drukiem ukazują się "Wiersze po angielsku", "Radosne dni" i "Jak jest". W Bielefels odbywa się premiera opery według "Krappa". Wielki sukces odnoszą "Radosne dni", które mają swoją premierę w Schiller Theater w Berlinie. Beckett otrzymuje Międzynarodową Nagrodę Wydawców, pisze "Komedię" i "Cascando".
-
1963
Tłumaczy "Komedię" na język francuski oraz bierze udział w próbach do światowej prapremiery tej sztuki w
Ulm
. Po francusku ukazują się "Radosne dni", które zostają wystawione jesienią. Odbywa się irlandzka premiera tej sztuki.
-
1964
Okres intensywnej pracy w teatrze. W styczniu ma miejsce amerykańska premiera "Komedii", w lutym francuska inscenizacja "Końcówki", w marcu londyńska premiera "Komedii" – w próbach do tych przedstawień uczestniczy Beckett. W lipcu odbywa swą jedyną podróż do Ameryki, gdzie bierze udział w realizacji "Filmu", według własnego scenariusza. Na jesień BBC przedstawia "Cascando", natomiast w grudniu realizacja pierwszej pełnej wersji Godota w Royal Court. W języku angielskim ukazuje się "Jak jest"
-
1965
Beckett pisze skecz dramatyczny po angielsku "Tam i z powrotem" (Come and Go), sztukę telewizyjną "Słuchaj, Joe" (Ech, Joe) oraz prozę francuską "Wyobraźnia martwa, wyobraźcie sobie" (Imagination morte, imaginez).
-
1966
Pisze po francusku utwory prozą: "Dzyń" (Bing) oraz "Dosyć" (Assez). Zaczyna pisać "Wyludniacza" (Le depeupleur). Podejmuje pierwsze prace reżyserskie: "Słuchaj, Joe" dla telewizji niemieckiej i "Tam i z powrotem" we Francji.
-
1967
Przez drobny wypadek wiosną choruje przez większą część roku. Udaje mu się jednak wydać po francusku zbiór w tomie "Tetes mortes" oraz wiersze "Peomes", natomiast po angielsku wydaje "Tam i z powrotem" oraz scenariusz "Filmu". Reżyseruje "Końcówkę" w Berlinie Zachodnim.
-
1968
"Watt" ukazuje się we Francji, a w Anglii tom prozy "No's Knife". Beckett sprzeciwia się realizacji scenicznej wersji słuchowiska "Którzy upadają". Odbywa jedną z ostatnich podróży do Irlandii, gdzie umiera jego ciotka.
-
1969
Choroba zmusza Becketta do wyjazdu na
Maderę
, natomiast jesienią do
Tunezji
, gdzie zastaje go wiadomość o otrzymaniu Nagrody Nobla. Nie uczestniczy w ceremonii, aby uniknąć reporterów ukrywa się gdzieś w
Portugalii
. Reżyseruje niemiecką wersję "Ostatniej taśmy Krappa" oraz publikuje "Bez" (Sans).
-
1970
Wydawnictwo Editions de Minuit publikuje "Wyludniacza". Ukazują się również, napisane dwadzieścia lat wcześniej, "Mercier i Camier" oraz "Pierwsza miłość".
-
1971
Po angielsku publikuje "Oddech" oraz "Wyludniacza". Reżyseruje "Radosne dni" w wersji niemieckiej w Schiller Theater.
-
1972
Kilka tygodni spędza w
Maroko
. Pisze nową sztukę "Nie ja" (Not I), której amerykańska premiera okazuje się wielkim sukcesem.
-
1973
W Londynie ma miejsce premiera "Nie ja". Sztuka ukazuje się w języku angielskim.
-
1974
Dla aktora Patricka Magee pisze "Wówczas w tamtym czasie" (That Time). W grudniu rozpoczyna próby do własnej inscenizacji Godota w teatrze Schillera.
-
1975
Dla aktorki Billie Whitelaw pisze "Kroki" (Footfalls). W marcu odbywa się berlińska premiera "Czekając na Godota", z wieloma zmianami w stosunku do wersji oryginalnej.
-
1976
Dla telewizji pisze: "Trio duchów" (Ghost Trio) oraz "...tylko chmury..." (...but the clouds...). Reżyseruje w Berlinie w wersji niemieckiej "Wówczas" oraz "Kroki". W maju w Londynie odbywa się festiwal sztuk Becketta z okazji jego siedemdziesiątych urodzin. Ukazuje się pierwszy numer "Journal of Beckett Studies". Wydaje tom prozy "Pour finir encore".
-
1977
W telewizji
BBC
odbywają się pierwsze inscenizacje "Trio duchów" oraz "...tylko chmury...". Beckett publikuje "Ends and Odds" – zbiór krótkich sztuk i skeczów dla telewizji i radia oraz "Collected Poems in English" – tom, który zawiera wiersze od "Whoroscope" do roku
1974
. Reżyseruje "Ostatnią taśmę Krappa" w Berlinie. Ukończył cykl miniatur poetyckich "Mirliton-nades".
-
1980
Ukazuje się, napisany po angielsku, a następnie przetłumaczony na francuski, najdłuższy w okresie kilkunastu lat utwór prozą "Towarzystwo". Trwają przygotowania do obchodów siedemdziesiątych piątych urodzin Becketta. Beckett nie chce w nich uczestniczyć. Pracuje nad kilkoma krótkimi utworami.
-
2006
Rok twórczości Becketta
Przypisy Bibliografia- "Samue Beckett": Jan Błoński i Marek Kedzierski, Warszawa: Czytelnik, 1982.
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Samuel Beckett":
1499
...
Nowa Anglia
...
1679
...
Samuel Johnson
...
Samuel Pepys
...
David Garrick
...
1852
...
1908
...
1791
...
Kanały mazurskie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Samuel Beckett":
137. Wiek rozwoju (plansza 3)
...
242. Przemiany w kulturze i obyczajowości (plansza 5)
...
Historia informatyki część I (plansza 20)
...
|