Atropina
AtropinaAtropina (
ATC
:
A 03 BA 01
,
S 01 FA 01
) jest
alkaloidem
tropanowym
(podobnie jak
skopolamina
i
hioscyjamina
) występującym głównie w roślinach z rodziny
psiankowatych
, np.
pokrzyku wilczej jagodzie
(Atropa belladonna),
bieluniach
(Datura spp.) i
lulkach
(Hyoscyamus spp.), w dwóch ostatnich jednak jest jej znacznie mniej niż skopolaminy. Jest to substancja zaliczana do leków cholinolitycznych, czyli
parasympatykolityków
, a ściślej jest konkurencyjnym antagonistą
receptorów muskarynowych
M1 i M2. Z tego powodu znosi działanie
acetylocholiny
. Jej działanie można częściowo odwrócić, podając
inhibitor
acetylocholinesterazy
(AchE), który hamując rozkład acetylocholiny zwiększa jej stężenie, co prowadzi do wypierania atropiny z połączeń z receptorami. Atropina nie wpływa na receptory nikotynowe. Właściwości roślin zawierających alkaloidy tropanowe wykorzystywano w
medycynie
już w
starożytności
. Równocześnie odnotowywano zastosowanie ich jako
trucizn
. Wpływ atropiny na organizm i jej zastosowanie w medycynie-
Serce
– niewielkie dawki powodują ujemny efekt chronotropowy (zmniejsza częstotliwość bicia serca). Prawdopodobnie jest to wynik zablokowania receptorów M1 w
pozazwojowych
neuronach
układu współczulnego
, co nasila działanie
acetylocholiny
na receptory M2 w
węźle zatokowo-przedsionkowym
. W większych dawkach przyspiesza akcję serca (blokowanie wymienionych już receptorów M2 w węźle zatokowo-przedsionkowym). Innym efektem działania atropiny jest wywierany dodatni efekt dromotropowy, czyli zwiększanie przewodzenia pobudzenia między przedsionkami i komorami serca. Pozwoliło to zastosować atropinę w leczeniu bloku przedsionkowo-komorowego związanego ze zbyt intensywną impulsacją
przywspółczulną
ze strony
nerwu błędnego
oraz usuwaniu skutków zatrucia
glikozydami nasercowymi
.
-
Układ krążenia
– na drodze jeszcze niepoznanego mechanizmu atropina w dawkach toksycznych działa wazokonstrykcyjnie (obkurczająco) na naczynia
skóry
.
-
Ślinianki
,
gruczoły potowe
i gruczoły w
oskrzelach
– zahamowanie wydzielania. W dużych dawkach również zahamowanie wydzielania przez gruczoły
żołądka
. Brak wydzielania
potu
, szczególnie u dzieci, może doprowadzić do zaburzenia mechanizmów
termoregulacji
i wzrostu temperatury ciała.
-
Układ pokarmowy
– zwalnia
perystaltykę
wywołaną zastosowaniem
inhibitorów
cholinoesterazy
lub
cholinomimetyków
nie wpływając na normalną perystaltykę, na którą największy wpływ mają inne związki (np.
cholecystokinina
czy
VIP
)
-
Mięśnie gładkie
– rozkurcz mięśni
pęcherza moczowego
i
moczowodów
, słabiej na mięśniówkę
dróg żółciowych
. Nie wywiera wpływu na mięśniówkę
macicy
.
-
Oko
– blokując
receptory muskarynowe
zwieracza
źrenicy
prowadzi do jej rozszerzenia. Wywołuje to
światłowstręt
(fotofobię). Atropina działa również na
mięsień rzęskowy
zaburzając zdolność do
akomodacji
. To działanie znalazło zastosowanie w diagnostyce okulistycznej. Podawanie naprzemienne atropiny ze środkami zwężającymi źrenicę zapobiega powstawaniu zrostów podczas zapalenia
rogówki
lub
tęczówki
.
- W
premedykacji
stosuje się czasem atropinę, aby zapobiec
bradykardii
wywołanej przez leki ogólnoznieczulające.
- Ważnym zastosowaniem atropiny jest leczenie zatruć inhibitorami cholinesterazy:
organofosforanami
(gazami bojowymi serii G, np.
sarin
i serii V, np.
VX
) i
insektycydami organofosforanowymi
, oraz
muskaryną
zawartą w niektórych gatunkach
grzybów
). Atropina wiąże się kompetencyjnie z receptorami muskarynowymi w mięśniach i blokuje ich działanie.
-
Ośrodkowy układ nerwowy
– w dawkach terapeutycznych atropina nie ma większego wpływu na ośrodkowy układ nerwowy. Dawki toksyczne wywołują wzrost pobudliwości, niepokój, zaburzenia orientacji, omamy, majaczenie oraz objawy
psychotyczne
.
Zatrucie atropinąNajczęściej występuje u dzieci po spożyciu owoców pokrzyku wilczej jagody, a także przedawkowanie atropiny stosowanej w celach terapeutycznych. Objawy zatruciaObraz zatrutego atropiną[3]: - Czerwony jak burak
- rozpalony jak piec
- suchy jak pieprz
- ślepy jak nietoperz
- niespokojny jak tygrys w klatce.
Leczenie zatrucia- płukanie żołądka
- podanie środka przeczyszczającego, który działa poprzez wzrost
ciśnienia osmotycznego
w
przewodzie pokarmowym
(wskutek zwolnienia perystaltyki przez dawki toksyczne dochodzi do zalegania spożytych substancji, w tym np. jagód pokrzyku)
-
diazepam
w celu opanowania drgawek
- odwracalne inhibitory cholinoesterazy, np.
fizostygmina
, pirydostygmina, endrofonium – łagodzi działanie na ośrodkowy
układ nerwowy
- cewnikowanie pęcherza moczowego aby zapobiec zastojowi moczu
Właściwości psychoaktywneAtropina zawarta w nasionach, liściach i łodydze bieluniów oraz lulków używana była głównie przez kulturę
hipisów
jako narkotyk. Spożycie wywaru z liści lub kilkudziesięciu nasion objawia się:
halucynacjami
, nie do odróżnienia od rzeczywistości, znacznym rozszerzeniem źrenic, suchością w ustach oraz pogorszeniem pamięci. Stosowanie atropiny jako środka rekreacyjnego jest skrajnie niebezpieczne. Dawki w reanimacji-
Asystolia
oraz
rozkojarzenie elektromechaniczne
(PEA) z częstością
zespołów QRS
< 60/min – 3 mg i.v. (dla dorosłej osoby) jednorazowo w
bolusie
(Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji 2005).
- Bradykardia (zatokowa, węzłowa lub przedsionkowa, powodująca niestabilność hemodynamiczną) – 0,5 mg i.v. (pod kontrolą
EKG
do maksymalnie 3 mg). Dawki mniejsze niż 0,5 mg mogą paradoksalnie pogłębić bradykardię[4].
Atropina nie powinna być podawana pacjentom po
przeszczepie serca
, ponieważ może wywołać zaawansowany blok serca lub zatrzymanie zatokowe[5]. Przypisy- ↑
Atropina – podsumowanie
(
ang.
). PubChem Public Chemical Database.
- ↑
Atropina – karta leku (APRD00807)
(
ang.
). DrugBank.
- ↑ 3 Leki układu autonomicznego. W: Ryszard Korbut: Farmakologia po prostu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007. .
- ↑ Dauchot P, Gravenstein JS. Effects of atropine on the electrocardiogram in different age groups. Clin Pharmacol Ther 1971; 12: 274–80.
- ↑ Bernheim A, Fatio R, Kiowski W, Weilenmann D, Rickli H, Rocca HP. Atropine often results in complete atrioventricular block or sinus arrest after cardiac transplantation: an unpredictable and dose-independent phenomenon. Transplantation 2004; 77: 1181–5.
Inne hasła zawierające informacje o "Atropina":
Narkotyk
...
Substancja psychoaktywna
...
Pokrzyk wilcza jagoda
...
Reanimacja
...
Zombie
...
Kokaina
...
Muchomor czerwony
...
Wakuola
...
Rogówka
...
Alkaloidy
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Atropina":
140. Wpływ niektórych trucizn i środków psychoaktywnych na człowieka (plansza 10)
...
140. Wpływ niektórych trucizn i środków psychoaktywnych na człowieka (plansza 8)
e height=380 width=770 >
Atropina i nikotyna
Występowanie oraz objawy zatrucia atropiną i nikotyną:
...
|