Białe Karpaty (
513.411
,
cz.
Bílé Karpaty,
słow.
Biele Karpaty) – pasmo górskie na granicy zachodniej
Słowacji
i wschodnich
Moraw
. Należą do
fliszowego
łańcucha
Karpat Słowacko-Morawskich (Bielaw)
w
Zewnętrznych Karpatach Zachodnich
.
Białe Karpaty rozciągają się na długości niemal 100 km na osi południowy zachód – północny wschód, od okolic
Skalicy
i
Myjavy
do okolic
Púchova
. Na północy graniczą ze zbiegającymi się pasmami
Jaworników
i
Gór Wizowickich
, od których oddziela je dolina rzeki Biela Voda z Przełęczą Łyską (słow. Lyský priesmyk). Na wschodzie wyraźną granicę stanowi dolina
Wagu
, za którą leżą
Góry Strażowskie
i
Góry Inowieckie
. Na południu, w okolicach Myjavy i
Nowego Miasta nad Wagiem
od Białych Karpat oddziela się pasmo
Małych Karpat
; oba pasma łączy
Pogórze Myjawskie
. Na południowym zachodzie Białe Karpaty graniczą z doliną
Morawy
, na północnym zachodzie dolina rzeki Olšava oddziela je od Gór Wizowickich.
Białe Karpaty mają łagodne stoki i płaskie wierzchowiny, pocięte głębokimi i szerokimi dolinami rzek i potoków, spływających do Wagu i Morawy. Najwyższe szczyty to Žalostina (622 m n.p.m.) na południu, Veľka Javorina (970 m n.p.m.), Veľky Lopeník (912 m n.p.m.) i
Javorník
(783 m n.p.m.) w środkowej części pasma oraz Chmelova (925 m n.p.m.) na północnym krańcu. Białe Karpaty dzieli się na mniejsze jednostki fizycznogeograficzne (od południa):
- Wyżyna Żałostyńska (słow. Žalostinská vrchovina),
- Pogórze Jaworzyńskie (słow. Javorinská hornatina),
- Beštiny,
- Pogórze Lopenickie (słow. Lopenická hornatina),
- Wyżyna Suczańska (słow. Súčanská vrchovina),
- Kobylináč,
- Pogórze Kiczerskie (słow. Kýčerská hornatina),
- Skały Boszackie (słow. Bošácké bradlá),
- Skały Wrszackie (słow. Vršatské bradlá).
Klimat
Białych Karpat jest
umiarkowany
. Góry są porośnięte lasami liściastymi, głównie
dębowo
-
grabowymi
i
bukowymi
. Specyficzną cechą krajobrazu są rozległe łąki z samotnymi drzewami. Łąki są porośnięte między innymi przez
endemiczne
gatunki
storczykowatych
. Roślinność ciepłolubna przenika się tu z roślinnością górską. Bogate jest również życie zwierzęce, w tym gatunki zwierzyny łownej. Przyroda Białych Karpat jest chroniona przez dwa obszary chronionego krajobrazu, z licznymi rezerwatami, po obu stronach granicy (słowacki od 1979, czeski od 1980).
Grzbietem Białych Karpat biegnie granica
Republiki Czeskiej
i Słowacji. W poprzek granicznego grzbietu biegną drogi łączące dolinę Wagu z doliną Morawy:
Púchov
–
Zlín
(Przełęcz Łyska, 528 m n.p.m., droga 49), Dubnica nad Vahom – Bylnice (droga 57),
Trenczyn
–
Uherské Hradiště
(Przełęcz Vlarska, 284 m n.p.m., droga 50, szlak E50), Nové Mesto nad Váhom –
Veselí nad Moravou
(droga 54), Myjava – Veselí nad Moravou.
Bibliografia
-
Antoni Wrzosek
Czechosłowacja, w: Antoni Wrzosek (red.) Geografia Powszechna. Tom III. Europa (bez ZSRR), PWN Warszawa 1965
- Henryk Górski, Wanda Jędrzejewska (red.) Atlas geograficzny, wyd. XIV, PPWK Warszawa 1979
- Krystyna Jawecka (red.) Mapa przeglądowa Europy. Czechosłowacja. Skala 1:1000 000, PPWK Warszawa-Wrocław 1983
-
Jerzy Kondracki
Karpaty, wydanie drugie poprawione, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1989,
Linki zewnętrzne