Ekliptyka i jej związek z nachyleniem osi obrotu.
Ekliptyka –
wielkie koło
na
sferze niebieskiej
, po którym w ciągu
roku
pozornie porusza się
Słońce
obserwowane z
Ziemi
.
Płaszczyzna
ekliptyki zawiera w sobie
orbitę
Ziemi
. Orbity wszystkich
planet
Układu Słonecznego
leżą bardzo blisko tej płaszczyzny. Wzdłuż niej usytuowane są
konstelacje zodiakalne
.
Nachylenie
płaszczyzny
równika niebieskiego
względem ekliptyki powoli zmienia się w czasie i aktualnie wynosi 23° 26', co jest następstwem nachylenia osi Ziemi. Kąt ten po raz pierwszy wyznaczono w
Chinach
około 1100 roku p.n.e. Dokonano tego na podstawie obserwacji długości cienia rzucanego przez
gnomon
. Nachylenie płaszczyzny orbity
księżyca
względem ekliptyki wynosi ~5°.
Ponieważ mamy ~365,25
dni
w
roku
oraz 360° w
kole
, Słońce zdaje się przesuwać około 1° dziennie wzdłuż
linii
ekliptyki. Ruch ten odbywa się z
zachodu
na
wschód
przeciwstawnie do dobowego ruchu sfery niebieskiej ze wschodu na zachód.
Ekliptyka oraz równik niebieski przecinają się w dwóch
punktach
zwanych
punktem Barana
i
punktem Wagi
. Gdy Słońce pojawia się w tych punktach następuje zrównanie dnia z nocą, tzn. noc i dzień trwają około 12 godzin w każdym punkcie na Ziemi.
Gdy Słońce osiąga najdalej oddalony na
północ
od równika niebieskiego punkt, na
półkuli północnej
mamy do czynienia z
letnim przesileniem
, natomiast na
półkuli południowej
z
przesileniem zimowym
. Gdy Słońce znajdzie się w punkcie najdalej oddalonym na
południe
, sytuacja jest odwrotna. Pozorny ruch Słońca wzdłuż linii ekliptyki – rezultat ruchu Ziemi wokół Słońca oraz jej pochylenia osiowego pokazany jest na poniższej animacji.
Oś odciętych
jest to
rektascensja
Słońca, natomiast
oś rzędnych
to
deklinacja
.
Gdy Księżyc w
pełni
lub
nowiu
znajduje się w dostatecznie blisko przecięcia swej orbity z ekliptyką (węzła orbity) na części Ziemi można zaobserwować zjawisko
zaćmienia
. W przypadku pełni będzie to
zaćmienie Księżyca
związane z jego przejściem przez półcień lub cień Ziemi, w nowiu będzie to
zaćmienie Słońca
związane z rzucaniem cienia lub półcienia Księżyca na Ziemię.
Zobacz też