Lubelska Fabryka Samochodów Ciężarowych (nazwa nadana
1 stycznia
1951
r.) - razem ze
świdnicką
Wytwórnią Sprzętu Komunikacyjnego
były największymi zakładami
przemysłowymi
na
Lubelszczyźnie
. Lubelska FSC pod względem ilości i wartości produkcji zajmowała jedno z pierwszych miejsc w kraju w branży
motoryzacyjnej
.
Początki fabryki
FSC Żuk A-07 - tył samochodu
Decyzję o powstaniu lubelskiej fabryki podjęto już na kongresie Zjednoczeniowym
PPS
i
PPR
w
1948
r. Jednak pomysł utworzenia w tym miejscu (północno-wschodnia część
Lublina
) fabryki samochodów nie jest nowy. Już przed wojną we wrześniu
1938
roku rozpoczęto na przedmieściu Tatary budowę hali produkcyjnej warszawskiej firmy
Lilpop, Rau i Loewenstein
, która zamierzała tu produkować podzespoły do samochodów osobowych i ciężarowych – na licencji amerykańskiego
Chevroleta
(źródła podają także błędnie włoską firmę
FIAT
). Planowano rozpoczęcie produkcji
silników
,
mostów napędowych przednich i tylnych
,
układów kierowniczych
, a także
sprzęgieł
i
skrzyni przekładniowych
. Silniki miały być wytwarzane w liczbie do 10 000 sztuk rocznie, a ich produkcja przeznaczona na potrzeby krajowe. Wskutek wybuchu II wojny światowej inwestycja została przerwana.
Do realizacji wcześniejszych założeń powrócono po
1945
roku, kiedy to ocalała część zakładów w Lublinie stała się podstawą dla tworzonej "Fabryki Samochodów Ciężarowych".
Powstanie lubelskiej fabryki na wiele lat znacząco wpłynęło na kształtowanie się nowego, rodzącego się po wojnie miasta. FSC wywarła bezpośredni wpływ na rozwój otaczających ją dzielnic mieszkalnych – Tatar, Bronowic. Nowe trakcje komunikacyjne był wytyczane z myślą o zakładzie produkcyjnym.
Pierwsze prace nad FSC rozpoczęły się dość szybko, bo już w grudniu
1950
roku. Jeszcze nie wszędzie zostały uprzątnięte zgliszcza powojenne, a już na lubelskich Tatarach powstawał, nowoczesny jak na owe czasy, zakład produkcyjny na licencji radzieckiej. Inżynierowie z zaprzyjaźnionego
ZSRR
sprawowali nadzór nad całością prac budowlanych i montażowych. Także u naszego sąsiada zostali wyszkoleni pierwsi pracownicy lubelskiej FSC. Następnie przystąpiono do kompletowania załogi. W szeregi FSC zaczęto przyjmować ludzi mało bądź wcale nie związanych z motoryzacją. Z ZSRR zaczęły nadchodzić dokumentacja techniczna i oprzyrządowanie. Jednym z pierwszych obiektów oddanych do użytku był wydział montażu głównego razem ze spawalnią i lakiernią.
Zgodnie z ówczesną modą produkcję zakład uruchomił
7 listopada
1951
, czyli w 34. rocznicę
rewolucji październikowej
. Z taśm zjechały, już wówczas mocno przestarzałe,
Gazy 51
z plakietką FSC i dumnie brzmiącą dla załogi nazwą "
FSC Lublin-51
" (równocześnie w Warszawie rozpoczęto produkcję
M-20 Pobiedy
). Lubelskie ciężarówki miały 2,5
T
ładowności, silnik benzynowy i drewnianą kabinę kierowcy. 2 tys. zgromadzonych oficjeli towarzyszyło temu wydarzeniu, a było co świętować, gdyż w tak krótkim czasie udało się w rolniczym regionie lubelskim stworzyć zakład pracy jakiego jeszcze na tych terenach nie było.
W roku 1951 wyprodukowano 88 "Lublinów 51". W roku następnym zwiększono produkcje i to znacznie, bo aż do 2200 sztuk. Projekt wstępny przewidywał wzrost produkcji do 12 tys. aut rocznie. Ogółem z linii montażowej w Lublinie zjechało 17 500 polskich Gazów 51. Produkcję licencyjną zakończono w
1958
roku. Kierownictwo starało się wprowadzać co raz więcej podzespołów krajowej produkcji. Od
22 lipca
1952
roku całość elementów drewnianych (kabina) pochodziła już z lubelskich zakładów.
Po pierwszych ciężkich latach FSC zaczęło się rozwijać. W kwietniu
1954
roku uruchomiono wydział normalii i zaczęto produkcję. Dwa lata później w roku
1956
oddano do użytku
kuźnię
, a w
1959
rozpoczęła się produkcja w wydziale kół i resorów. W wyniku ciągłego rozwoju fabryki, majątek trwały w roku
1973
szacowano na 3 mld zł. W późniejszym czasie produkcja felg dla innych zakładów stała się specjalnością fabryki.
Po nieudanym wprowadzeniu na rynek polski Lublina-51, w roku
1959
rozpoczęto produkcję flagowego modelu w ponad 50 letniej historii FSC –
Żuka
. Lubelski Żuk był już w całości wytworem polskiej myśli technicznej, polskiej inżynierii. Głównymi autorami nowego produktu FSC byli inżynierowie Stanisław Tański i Alojzy Skwarek. Skonstruowany przez przyzakładowe biuro konstrukcyjne i przy wykorzystaniu silnika i zespołów napędowych z
Warszawy
ruszył na podbój polskich dróg. W roku 1959 wyprodukowano 1084 Żuki, a w roku
1973
już 16,2 tys. sztuk. Tym samym udział lubelskiej FSC w rynku krajowym wzrósł z 30,2% w roku 1965 do 44,5% w 1973.
Lubelskie Żuki były eksportowane do wielu państw świata. Szczególnie dobrą markę FSC wyrobiła sobie w
Egipcie
, gdzie Arabowie podobno porównywali lubelskie pojazdy do piramid – "są stare, sypią się ale są".
Oprócz samochodów w FSC powstawało wiele komponentów dla wytwórni krajowych; kół,
resorów
, odlewów z żeliwa, odkuwek, wyrobów śrubowych, mostów napędowych etc. Do głównych odbiorców dostaw kooperacyjnych należały fabryki w
Warszawie
,
Starachowicach
,
Bielsku–Białej
. Szczyt liczby zatrudnionych FSC uzyskała w
latach 70 XX w.
(tabela poniżej). Znaczna część pracowników wykształciła się w przyfabrycznym Zespole Szkół Zawodowych, w skład którego wchodziło
Technikum
Mechaniczne
,
Zasadnicza szkoła zawodowa
i Średnie
Studium
Zawodowe
.
Fabryka
stale się rozrastała, czego efektem było wchłonięcie w roku
1973
Zakładów Samochodów Rolniczych
z
Poznania-Antoninka (woj. wielkopolskie)
i praw do produkcji
Tarpana
.
Lubelska FSC im. Bolesława Bieruta była wielokrotnie odznaczana wyróżnieniami państwowymi i
odznaczeniami
. Pięciokrotnie Sztandarem
Prezesa Rady Ministrów
,
Orderem Sztandaru Pracy
I klasy
20 lutego
1975
roku przez samego
tow
.
I Sekr.
KC PZPR
Edwarda Gierka
, co było wielkim wyróżnieniem dla lubelskiej załogi.
Historia najnowsza
W
1993
roku w ramach
spółki
joint-venture
przedsiębiorstwo
podjęło montaż
samochodu osobowego
Peugeot 405
. W kolejnych latach zmontowano:
1993
- 1100 szt.,
1994
- 1679 szt.,
1995
- 1023 sztuki. W
1995
roku większość akcji wykupił
koncern
Daewoo
z
Republiki Korei
, zmieniając nazwę przedsiębiorstwa na "Daewoo Motor Polska". W standardzie SKD montowano tu m.in. modele
Nexia
(listopad 1995 - kwiecień 1998),
Musso
(lipiec 1998 - 2000 lub 2001) i
Korando
(koniec 1998 - 2000 lub 2001). W latach
1998
-
2001
50%
akcji
brytyjskiej
firmy
LDV
należało do Daewoo Motor Poland. Wspólnie z brytyjskim biurem projektowym (ex IAD) rozpoczęto prace nad następcą
Lublina 3
, w wyniku której powstał prototyp LD 100, do którego prawa i oprzyrządowanie zakupiła później firma
LDV
, nadając mu nazwę LDV Maxus.
Po upadku Daewoo na polskim rynku w
2001
roku fabrykę przejęła od
syndyka
w dzierżawę spółka
Andoria Motors
. Projekt gotowego do produkcji Maxusa trzeba było sprzedać (nabywcą okazał się brytyjska firma
LDV
, która do tej pory ma ten samochód w ofercie), aby spłacić długi. W latach 2003-2007 istniała tu spółka "Intrall Polska Sp. z o.o.", należąca do brytyjsko-rosyjskiego koncernu
Intrall
.
W
2007
roku w dawnej FSC zatrudnionych było blisko 500 osób. Produkowano wówczas model Intrall Lublin 3Mi – wcześniej były wytwarzane Lubliny II i 3. Powrót do nazewnictwa z
lat 50 XX w.
jest nieprzypadkowy. Mocno zaawansowane były prace nad następcą Lublina o wdzięcznej nazwie
Lubo
. Dnia 15 października 2007 roku
sąd rejonowy
ogłosił upadłość firmy Intrall Polska. Obecnie na terenie fabryki są spółki, które produkują między innymi koła do samochodów osobowych firmy
Fiat Auto Poland
oraz inne spółki. W połowie kwietnia
2008
r. rozpoczęto starania o produkcję
Honkera
oraz
Lublina
.
W styczniu 2009 roku do przetargu zgłosiły się
warszawska
firma „Igma - pojazdy specjalne i opancerzone" oraz DZT Tymińscy. Negocjacje trwały kilka miesięcy, w tym czasie z rozmów wycofała się Igma. Ostatecznie umowę syndyk podpisał ze spółką spod
Siemiatycz
, która ma zapłacić za mienie po Daewoo 43 mln
złotych
. Wraz z prawem do samochodu spółka zakupiła również m.in. montażownię, lakiernię, spawalnię, tłocznię i ośrodek badawczo-rozwojowy[1].
W ogłoszeniu o przetargu na zakup praw do produkcji Honkera i majątku po DMP postawiono przyszłemu nabywcy kilka warunków, m.in.: kontynuowanie produkcji Honkera na terenie Polski, w oparciu o przedsiębiorców krajowych; kontynuowanie produkcji samochodów w zakładzie w Lublinie; przejęcie pracowników związanych z produkcją samochodów; realizację umów na dostawy oraz umów gwarancyjnych zawartych z odbiorcami (znaczny odbiorca -
Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej
) przez dotychczasowego
producenta
; zapewnienie dostaw części zamiennych i zespołów w ilościach zamawianych przez odbiorców w okresie 10 lat eksploatacji
pojazdów
; przejęcie materiałów i półfabrykatów do produkcji Honkera i narzędzi do produkcji samochodów[1].
Po podpisaniu przedwstępnej umowy produkcja Honkera ruszyła pełną parą. Poza produkcją jednego pojazdu na zamówienie i sześciu kolejnych dla celów promocyjnych, zakład przygotowuje również specjalistyczny samochód dla
kopalni
rud
miedzi
|
KGHM
[1].
Kalendarium FSC Lublin
-
1938
– wrzesień, rozpoczęcie budowy nowego obiektu przedsiębiorstwa
Lilpop, Rau i Loewenstein
na przedmieściach Lublina, w którym przewidywano uruchomienie produkcji silników, tylnych mostów i układów kierowniczych; (wybuch wojny przekreślił te zamiary) powstanie hali montażowej samochodów osobowych i ciężarowych – opartej na licencji amerykańskiej firmy
Chevrolet
(
General Motors
).
-
1948
– decyzja o powstaniu lubelskiej fabryki na kongresie Zjednoczeniowym PPS i PPR.
-
1950
– powstanie Fabryki Samochodów Ciężarowych w Lublinie.
-
1951
– 7 listopada powstają pierwsze pojazdy w lubelskiej fabryce.
-
1954
– w kwietniu uruchomiono wydział normalii i zaczęto produkcję.
-
1956
– oddano do użytku kuźnię.
-
1959
– uruchomienie produkcji samochodów
FSC Żuk
.
-
1959
– rozpoczęła się produkcja w wydziale kół i resorów.
-
1963
– w październiku we współpracy z czeskim przedsiębiorstwem
Avia
rozpoczęto produkcję w transporterów opancerzonych
SKOT
.
-
1973
– włączenie do FSC
Zakładów Samochodów Rolniczych z Antoninka
(woj. wielkopolskie) i praw do produkcji
Tarpana
.
-
1973
– wzrost udziału FSC w krajowym rynku do 44,5%.
-
1980
– pracownicy FSC Lublin biorą udział w strajkach Lubelskiego Lipca.
-
1993
– podpisano umowę z koncernem
Peugeot
, na mocy której rozpoczęto montaż w systemie SKD samochodów osobowych
Peugeot 405
. Rozpoczęto produkcję następcy samochodu FSC Żuk, któremu nadano nazwę "FS Lublin 33".
-
1995
– po zmontowaniu 3 802 egzemplarzy samochodów
Peugeot 405
zakończono współpracę z koncernem Peugeot. W czerwcu FS Lublin podpisuje z przedsiębiorstwami "
Daewoo Corporation
" i "Daewoo Heavy Industries Co." z Korei Południowej umowę joint-venture. W październiku zarejestrowano spółkę "Daewoo Motor Polska Sp. z o.o.", która kontynuowała produkcję samochodów FSC Żuk i FS Lublin. Jednocześnie podjęto prace modernizacyjne samochodów Lublin. W listopadzie spółka rozpoczęła montaż, w systemie SKD, koreańskich samochodów osobowych
Daewoo Nexia
.
Daewoo Musso (SsangYong Musso)
Daewoo Korando (SsangYong Korando)
-
1996
– rozpoczęto montaż w systemie SKD samochodów
Avia
i
LDV
, odkupiono od FSR Poznań prawo do przemysłowej produkcji samochodu
Honker
.
-
1997
– uruchomiono produkcję samochodów Lublin w wersji furgon, rozpoczęto produkcję samochodu Daewoo Lublin II oraz Honker,
-
1998
– 13 lutego zakończono produkcję samochodów
FSC Żuk
, w sumie wyprodukowano 587 500 samochodów. W pierwszym kwartale zakończono montaż samochodów Nexia, w sumie zmontowano 40 880 samochodów. Rozpoczęto w systemie SKD montaż samochodów osobowo-terenowych Musso i Korando (do 2001 roku zmontowano ich 1059 sztuk).
-
1999
– zakończono montaż samochodów Avia i LDV, w sumie zmontowano 3500 samochodów. Rozpoczęto produkcję samochodów " Daewoo Lublin 3".
-
2001
– upadłość Daewoo Motor Polska Sp. z o.o.
-
2002
– Wytwórnia Silników Wysokoprężnych ANDORIA S.A. z Andrychowa wydzierżawia infrastrukturę produkcyjną w zakresie wytwarzania samochodów, wznowiono produkcję samochodów Lublin 3 i Honker z silnikami
4C90
z Andrychowa.
-
2003
– 22 września International Truck Alliance Limited z siedzibą w Londynie w Wielkiej Brytanii nabywa prawa sprzedaży i produkcji samochodów dostawczych, a w dniu 28 listopada powołuje i rejestruje "Intrall Polska Sp. z o.o.".
-
2004
– 1 stycznia wznowiono produkcję samochodów Lublin 3 i Honker.
-
2005
– rozpoczęto sprzedaż samochodu Intrall Lublin 3Mi.
-
2006
– 15 września na terenie zakładu odbyła się prapremiera nowego samochodu dostawczego
Lubo
-
2006
– w lutym powstaje nowy model samochodu terenowego Honker 2006.
-
2006
– w kwietniu "International Truck Alliance Ltd.", właściciel "INTRALL Polska Sp. z o.o." nabywa aktywa, prawa intelektualne i znak towarowy "PRAGA Časlov" oraz prawa sprzedaży i produkcji samochodów ciężarowych
Praga
. We wrześniu, na targach motoryzacyjnych Internationale Automobil Ausstellung 2006 w niemieckim mieście
Hanowerze
, "Intrall Polska Sp. z o.o." prezentuje nową rodzinę samochodów dostawczych Lubo zaprojektowaną i stworzoną przez Ośrodek Badawczo-Rozwojowy "Intrall Polska Sp. z o.o.".
-
2007
- wiosną zakończono produkcję, zaś 15 października
Sąd
Rejonowy w Lublinie ogłosił upadłość spółki "Intrall Polska", która produkowała samochody dostawcze Lublin 3Mi oraz samochody terenowe
Honker
.
-
2009
- firma DZT Tymińscy podjęła się produkcji samochodów
Honker
.
Dyrektorzy
naczelni FSC w Lublin
- 1950-1954 K. Gielewski
- 1954-1956 H. Sztraj
- 1956-1957 B. Brajte
- 1957-1958 Z. Nawrocki
- 1958-1959 A. Brykalski
- 1960-1962 W. Kwiatkowski
- 1962-1974 G. Krupa
- 1974- (b.d.) H. Pawłowski
Zatrudnienie w FSC (prognoza zakładała nawet 20 tys. osób)
- 1966 – 8 tys.
- 1969 – 10 tys.
- 1973 – 13 tys. (1300
inżynierów
i
techników
)
- 1974 – 11 tys.
- 1980 – 12 tys.
- 1984 – 10 tys.
- 2001 - 1725
Do samochodów, które zostały stworzone i były produkowane w lubelskiej fabryce należą:
Bibliografia
- A. Kierk, red. Dzieje Lubelszczyzny. Tom II, Warszawa 1979.
- Stanisław Szelichowski, Sto lat polskiej motoryzacji, Wyd. Krakowska Oficyna SAB, Kraków 2003.
Przypisy
Linki zewnętrzne