Katedra prawosławna, z przodu pomnik Avrama Iancu
Kluż-Napoka (dawniej: Cladiopol, Claudiopolis, Koloszwar
rum.
Cluj-Napoca,
węg.
Kolozsvár,
niem.
Klausenburg) –
miasto
o charakterze
przemysłowym
leżące w północno-zachodnim
Siedmiogrodzie
(
Rumunia
) – 130 km na południe od granicy z
Ukrainą
.
Obecnie Kluż-Napoka liczy około 306,5 tys. mieszkańców. Do głównych gałęzi przemysłu miasta należy przemysł metalowy, chemiczny i spożywczy. Jest drugim po
Bukareszcie
miastem uniwersyteckim w Rumunii.
Z racji swojej długiej historii w Klużu-Napoce znajduje się wiele cennych zabytków, takich jak:
- pałac węgierski – barokowy, z XVIII w., obecnie pełniący rolę muzeum sztuki
- kościół rzymskokatolicki św. Michała – największy kościół w kraju, datowany na XIV-XV w., zbudowany w stylu
gotyckim
(jednak większość najcenniejszych eksponatów z tego kościoła została zniszczona w okresie
reformacji
).
W mieście znajduje się
stacja kolejowa Kluż-Napoka
.
Historia
Stolica
Siedmiogrodu
jest zamieszkana od czasów prehistorycznych. Gdy
Imperium Rzymskie
podbiło
Dację
na początku
II wieku
, cesarz
Trajan
założył obóz legionu o nazwie Napoca. Cesarz
Hadrian
podniósł Napokę do statusu
municipium
, nadając mu nazwę Municipium Aelium Hadrianum Napoca. Prawdopodobnie podczas panowania
Marka Aureliusza
miasto osiągnęło status kolonii. Napoka została stolicą prowincji Porolissensis i siedzibą prokuratora, jakkolwiek podczas
wędrówek ludów
została zdobyta i zniszczona.
Król węgierski
Stefan V
zachęcił
Niemców
do osiedlania się w pobliżu miasta Napoka w
1272
roku. Ich osiedle otrzymało niemiecką nazwę Klausenburg, od starego słowa Klause oznaczającego przejście przez góry. Sugeruje się że rumuńska nazwa Cluj może pochodzić również od Klause lub od
łacińskiej
nazwy Castrum clus, pod którą miasto po raz pierwszy pojawia się w dokumentach pisanych ok. 1170 roku (clusum (łac.) = "zamknięty", odnosi się to do otaczających miasto wzgórz). Natomiast
Węgrzy
nazywali to Kolozsvár.
W roku 1270 Kluż otrzymał
prawa miejskie
od króla
Stefana V
i zaczęło się szybko rozwijać: kościół św. Michała zbudowano za króla Zygmunta. W roku
1405
Kluż został wolnym miastem. Do tego czasu liczby niemieckich i węgierskich mieszkańców były równe i król
Maciej Korwin
(urodzony w Klużu w 1440) rozkazał, by sędzią miejskim był na zmianę Niemiec i Węgier. W roku
1541
Kluż wszedł w skład Księstwa
Siedmiogrodu
. Chociaż
Alba Iulia
była polityczną stolicą książąt Siedmiogrodu, Kluż stał się głównym centrum kulturalnym i religijnym.
Stefan Batory
ufundował tu Kolegium
Jezuickie
w
1581
r. Między
1545
a
1570
rokiem duża liczba Niemców opuściła miasto z powodu wprowadzenia doktryny
unitarianizmu
. Dalsze wojny Węgier z
Turcją
ponownie zmniejszyły liczbę niemieckiej ludności. Ich miejsce zajęli w dużym stopniu Węgrzy i miasto stało się centrum węgierskiej arystokracji i inteligencji.
Pierwsza węgierska gazeta pojawiła się w Klużu w 1791 roku, a pierwszy teatr w rok później. W 1798 miasto nawiedził niszczycielski pożar.
W latach
1790
-
1848
oraz
1861
-
1867
Kluż był stolicą Wielkiego Księstwa Siedmiogrodu i siedzibą siedmiogrodzkich władców. Poczynając od
1830
r. stało się centrum węgierskiego ruchu narodowego w Księstwie. Podczas
Wiosny Ludów
1848
roku miasto zostało zajęte przez węgierskie wojska dowodzone przez polskiego generała
Józefa Bema
.
Po zawarciu Ausgleichu (porozumienia), w wyniku którego powstała monarchia
austro-węgierska
w
1867
r., Kluż i Siedmiogród stały się częścią
Królestwa Węgier
. Podczas tego okresu Kluż był drugim co do wielkości miastem Węgier po
Budapeszcie
i stolicą hrabstwa Kolozs.
Po I wojnie światowej Kluż stał się częścią
Królestwa Rumunii
, razem z resztą Siedmiogrodu. W
1940
na mocy
drugiego arbitrażu wiedeńskiego
przypadło Węgrom, lecz wojska węgierskie zostały rozbite przez Rumunów i Sowietów w październiku 1944. Na mocy traktatu paryskiego Kluż ponownie wrócił do Rumunii w
1947
roku.
W Kluż mieszkało 16 763
Żydów
jeszcze w 1941. Zostali oni w
1944
zapędzeni do
getta
, w którym panowały nieludzkie warunki, stłoczenie i brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb. Getto zostało zlikwidowane w wyniku sześciu deportacji do
Auschwitz
między majem i czerwcem 1944. Węgrzy pozostali główną grupą etniczną do lat 50. XX w. Spis powszechny w 1966 roku wykazał 185 663 mieszkańców, z czego 56% Rumunów i 41% Węgrów. Do roku 1974 oficjalną nazwą miasta było Kluż (Cluj). Komuniści przemianowali miasto na Kluż-Napoka (Cluj-Napoca), by podkreślić związki z rzymską kolonią Napoka. Niektórzy twierdzą, że zrobiono to na złość Węgrom, sugerując, że rumuńscy mieszkańcy są potomkami Daków skolonizowanych przez Rzymian. Temat budzi wiele kontrowersji.
Wkrótce po
demokratycznej rewolucji
w
1989
roku burmistrzem miasta był przez dwanaście lat postkomunista i nacjonalista Gheorghe Funar. Jego urzędowanie stało pod znakiem wzrostu nastrojów antywęgierskich. Powstała duża liczba projektów i działań mających na celu dezawuowanie węgierskiego dziedzictwa w mieście. W czerwcu 2004 roku Gheorghe Funar nie uzyskał ponownie mandatu i został zastąpiony przez Emila Boca z Partii Demokratycznej, który rozpoczął współpracę z Węgrami w celu odbudowy dobrych stosunków etnicznych w mieście.
W 1994 i 2000 roku Kluż-Napoka był gospodarzem Środkowo-Europejskiej Olimpiady Informatycznej (The Central European Olympiad in Informatics (CEOI)). To uczyniło z Rumunii pierwszy kraj, który gościł tę olimpiadę, oraz pierwszy, który gościł ją ponownie.
Miasto jest znane w historii Żydów chasydzkich jako miejsce pochodzenia dynastii Sanz-Klausenburg.
Demografia
Rys historyczny
Rok | liczba mieszkańców miasta | liczba rumuńskich mieszkańców miasta | liczba węgierskich mieszkańców miasta |
---|
1890 | 37 184 | 5637 | 29 396 (79%) |
1910 | 62 733 | 8886 | 51 192 (82%) |
1920 | 85 509 | 29 644 | 42 168 (49%) |
1930 | 103 840 | 34 029 | 48 271 (46%) |
1941 | 110 956 | 10 029 | 97 698 (88%) |
1948 | 117 915 | 47 321 | 67 977 (58%) |
1956 | 154 723 | 74 623 | 77 839 (50%) |
1966 | 185 663 | 105 185 | 78 520 (42%) |
1977 | 262 858 | 173 003 | 86 215 (33%) |
1992 | 328 602 | 248 572 | 74 871 (23%) |
Stan obecny
Według spisu z
2002
r. miasto Kluż-Napoka liczyło 317 953 mieszkańców. Skład etniczny według spisu z 2002 roku:[2]
Sport
W mieście tym siedzibę ma rumuński klub piłkarski
CFR 1907 Kluż
, który został założony w
1907
r. jako KVSC (Koloszvári Vasutas Sport Club). Klub był mistrzem Rumunii w sezonie 2007/2008, uczestnikiem fazy grupowej
Ligi Mistrzów sezonu 2008/2009
, a obecnie grający w
pierwszej lidze rumuńskiej
. CFR rozgrywa swoje mecze na
stadionie Dr. Constantin Rădulescu
, którego pojemność wynosi 23 500 widzów[3].
Siedzibę ma tu również klub sportowy
Universitatea Kluż-Napoka
, który założony został we wrześniu
1919
r. przez towarzystwo sportowe grupujące studentów uniwersyteckich o nazwie Societatea Sportivă a Studenţilor Universitari. Obecnie Universitatea gra w
drugiej lidze rumuńskiej
. Stadionem macierzystym klubu jest
Stadion Ion Moina
, który został obecnie rozebrany, a w jego miejsce budowany jest nowoczesny obiekt, który pomieści ponad 30 tys. widzów[4].
Miasta partnerskie[5]
-
Kolonia
,
Niemcy
-
Ateny
,
Grecja
-
Dijon
,
Francja
-
Nantes
,
Francja
-
Cervia
,
Włochy
-
São Paulo
,
Brazylia
-
Columbia
,
Stany Zjednoczone
-
East Lansing
,
Stany Zjednoczone
-
Rockford
,
Stany Zjednoczone
-
Zagrzeb
,
Chorwacja
-
Pecz
,
Węgry
-
Korcza
,
Albania
-
Makati
,
Filipiny
-
Caracas
,
Wenezuela
-
Chacao,
Wenezuela
-
Suwŏn
,
Korea Południowa
-
Zhengzhou
,
Chiny
-
Beer Szewa
,
Izrael
Zabytki
- Plac Avrama Iancu z prawosławną katedrą, Teatrem Narodowym i Statuą Avrama Iancu
- Plac Unirii z kościołem katolickim i pomnikiem króla
Macieja Korwina
- Ulica Universităţii (Uniwersytecka) z Uniwersytetem Babeş-Bolyai i kościołem reformowanym
- Plac Mihai Viteazul (
Michała Walecznego
) z pomnikiem Michała Walecznego
- Plac Luciana Blagi z Biblioteką Uniwersytecką
- Ogród Botaniczny
- Ulica Georga Baritiu z Uniwersytetem Technicznym
- Cetăţuia z rozległym widokiem na miasto
- Park Centralny
- Wiele muzeów: Muzeum Etnograficzne Siedmiogrodu, Muzeum Historyczne, Muzeum Sztuki, Muzeum Zoologii i Muzeum Farmacji
- Cmentarz "Házsongárd" (XVI wiek)
-
Synagoga neologiczna
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne