Madrygał
wokalna
forma muzyczna
– jest to utwór wokalny wielogłosowy zwykle poruszający treści o tematyce świeckiej. Popularny w okresie
XIV
–
XVI
wieku.
Charakterystyczne dla madrygału jest to, iż reprezentuje on formę całkowicie przeimitowaną – co oznacza, że tekst poetycki determinuje strukturę muzyczną.
Najchętniej stosowane przy madrygałach teksty to:
sonet
,
canzona
,
hymn
,
oda
,
oktawa
Akompaniament do części wokalnej madrygałów grany był najczęściej na klawesynie.
Madrygał to także gatunek poezji lirycznej ukształtowany we Włoszech w XIV w., później krótka pieśń miłosna.
Europa
Europejski madrygał, jako forma poetycka, rozwijał się wraz z formą muzyczną o tej samej nazwie. Miał określoną budowę stroficzną;
- XIV–XV w. Włochy (
Petrarka
) – składały się z dwóch tercetów (o rymach aabbcc lub abcabc) i jednego lub dwóch dystychów. Muzyka tercetów była identyczna, dystychów różna.
- XVI w. – utwór 13 wersowy o budowie dychotomicznej (11+2). Przestała w nim dominować tematyka miłosna, pojawiły się np madrygały wojenne. Z pieśni ludowej zmienia się na dworską i traci ścisły związek z muzyką.
- XVII w. (
G. Marino
) – gatunek poezji miłosnej, wyrafinowanej.
Poza Włochami, tworzyli również Francuzi, Hiszpanie, Niemcy, Anglicy, Niderlandczycy, Polacy.
Polska
- XVI w. – środowisko dworskie; madrygały przyjmowane z Europy, lub tworzone w kraju na styl włoski. Twórcy:
Jan z Lublina
,
Jan Kochanowski
(ślady poetyki madrygału w pieśniach)
- W baroku – madrygały na styl Marina; twórcy: M. Grodziński (o treści erotycznej),
J.A.Morsztyn
.
Tylko niektóre madrygały staropolskie spełniały ściśle rygory wersyfikacyjne. Madrygały wojenne – S. Grochowiak; Łacińskie madrygały religijne – M.K.Sarbiewski.
Źródło
- Słownik literatury staropolskiej