Palatyn Komes pałacowy (
łac.
comes palatinus) – w
średniowieczu
: zarządca dworu królewskiego, początkowo zastępował
monarchę
przy wydawaniu sądów. W
Polsce
funkcje palatyna spełniał
wojewoda
.
W Rzeszy Niemieckiej znany jako Pfalzgraf, początkowo najwyższy sądowy przedstawiciel niemieckich królów, później tytuł niemieckich panów feudalnych, m.in. książąt
Lotaryngii
,
Nadrenii
,
Karyntii
.
Cesarz
Karol IV Luksemburski
wprowadził tytuł nadwornego palatyna (niem. Hofpfalzgraf) rozpowszechniony szczególnie w XVI-XVII w. Był to mianowany przez cesarza lokalny urzędnik o pewnej władzy sądowniczej, mający prawo kreowania niższej szlachty, nadawania
herbów
, niektórych stopni i tytułów naukowych, mianowania notariuszy i legitymowania nieślubnych dzieci. Rozróżniano Wielkich i Małych Hofpfalzgrafów - o nieco różnych prerogatywach. Tytuły Wielkiego Hofpfalzgrafa otrzymywała jedynie szlachta, tytuł Małego Hofpfalzgrafa był osiągalny również dla zasłużonych mieszczan. W okresie od
1355
do
1806
cesarze mianowali ok. 100 Wielkich Hofpalzgrafów, i ok. 4000 Małych.
Ze względu na częste nadużycia i korupcję przy nobilitacjach udzielanych przez Hofpfalzgrafów ich uprawnienia w tym zakresie były stopniowo ograniczane.
Józef II
w
1707
pozbawił ich prawa nobilitacji na terenie
Czech
, w
1708
na terenie
Moraw
.
Maria Teresa
w
1762
cofnęła Hofpfalzgrafom prawo nobilitacji w ogóle, a w
1765
również prawo nadawania
herbów mieszczańskich
. Po upadku
Świętego Cesarstwa
nastąpiła likwidacja urzędu.
Literatura
- Gert Oswald: Lexikon der Heraldik, VEB Bibliographisches Institut, Leipzig, 1984
Zobacz też