Społeczeństwo otwarte – pojęcie wprowadzone przez francuskiego filozofa
Henri Bergsona
. W
społeczeństwie
otwartym polityka rządu podlega ocenie społecznej i zmienia się pod jej wpływem. U podstaw społeczeństwa leżą prawa jednostki i wolność stowarzyszeń, sprawy dotyczące społeczności nie są skrywane, a wiedza na ich temat jest ogólnie dostępna.
Cechą charakterystyczną społeczeństwa otwartego jest
ruchliwość społeczna
. Możliwości awansu zawodowego i społecznego, w tym przechodzenie z jednej
warstwy społecznej
do drugiej, nie są niczym krępowane, a wręcz pochwalane i oczekiwane.
Inną charakterystykę społeczeństwa otwartego podał
Karl Popper
w książce
Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie
(ang. The Open Society and Its Enemies). Wyróżnikiem społeczeństwa otwartego jest możliwość zmiany elit politycznych bez rozlewu krwi, w przeciwieństwie do społeczeństwa zamkniętego, w którym do zmiany rządu dochodzi w wyniku
rewolucji
lub zamachu stanu. Zdaniem Poppera, przykładem społeczeństw otwartych są pewne formy
demokracji
, natomiast przykładem społeczeństw zamkniętych wszelkiego rodzaju
totalitaryzmy
i
dyktatury
.
Społeczeństwo otwarte zezwala na swobodną ocenę, krytykę i kontrolę swych działań w trakcie
liberalnej
i
demokratycznej
dyskusji. Zmiany społeczne zachodzą drogą "cząstkowej inżynierii społecznej", czyli modyfikowania tego co złe i utrwalania tego co dobre, nie zaś drogą gwałtownych skoków. Społeczeństwo takie jest
pluralistyczne
i wielokulturowe, co pozwala na wyciągnięcie maksimum korzyści z wielu różnych punktów widzenia dostępnych w takim społeczeństwie.
Popperowska idea społeczeństwa otwartego wywodzi się z
jego filozofii nauki
– ponieważ nikt nie zna doskonałej formy rządów, najlepszą realnie formą rządu będzie taka, która dopuszcza zmiany swej polityki w jej trakcie.
Wielu zwolenników społeczeństwa otwartego uważa, że motorem jego ewolucji jest
społeczeństwo obywatelskie
.
Zobacz też