Wołoszczyzna (
rum.
Ţara Românească albo Valahia) –
kraina historyczna
w
Rumunii
, obejmująca
Nizinę Wołoską
, położona pomiędzy
Karpatami Południowymi
a dolnym
Dunajem
. Dzieli się na
Muntenię
(Multany) oraz
Oltenię
, położoną na prawym brzegu rzeki
Aluty
. Na stokach
Karpat
występują złoża
ropy naftowej
. Główne miasta to
Bukareszt
(stolica Rumunii),
Ploeszti
(główny ośrodek wydobycia ropy),
Braiła
(port naddunajski),
Piteşti
oraz
Krajowa
(główne miasto
Oltenii
).
Historia
Wołoszczyzna w okresie starożytnym zasiedlona była przez
Traków
, których ok. VI w. p.n.e. wypchnęli za Dunaj
Dakowie
, zwani też Getami. Gdy w 106 r. n.e. cesarz rzymski
Trajan
podbił
państwo dackie
, duża część dzisiejszej Wołoszczyzny znalazła się w granicach rzymskiej prowincji
Dacja
.
Rzymianie
opuścili tereny na północ od Dunaju w końcu III wieku. Pozostała tutaj ludność już wtedy o mieszanym składzie etnicznym (potomkowie Daków i innych ludów). W V wieku pojawili się tutaj
Wizygoci
, którzy potem przekroczyli Dunaj i wkroczyli na tereny upadającego
Cesarstwa
. Potem Wołoszczyzna pozostawała pod władaniem (mniej lub bardziej bezpośrednio) kolejno
Hunów
(pierwsza połowa V wieku),
Gepidów
i
Ostrogotów
(V w.),
Awarów
(VI-VII w.),
Bułgarów
od (VII wieku), potem przez jakiś czas stanowiła teren kontrolowany przez
Pieczyngów
, a wreszcie dostała się pod zwierzchnictwo
węgierskie
.
Państwo wołoskie
powstało na bazie kilku drobniejszych miejscowych księstewek (głównie w
Oltenii
) w I połowie XIV wieku za sprawą władcy jednego z tych państewek –
Basaraba I
(ok. 1310-1352), założyciela dynastii
Basarabów
, której przedstawiciele władali Wołoszczyzną do XVII w. Niezależność od Węgier wywalczona w 1330 roku na polu bitwy pod Posadą trwała dość krótko. Ponownie zdobyta w latach 70. XIV wieku umocniona została na krótko przez najwybitniejszego z Basarabów –
Mirczę Starego
. Jednak w 1393 r. upadło
państwo bułgarskie
i sąsiadem Wołoszczyzny stało się młode i rosnące w siłę
imperium osmańskie
. Konkurencja pomiędzy dwiema liniami dynastycznymi Basarabów oraz ścieranie się wpływów węgierskich i osmańskich powodowało odtąd brak możliwości politycznego wzrostu kraju. Stan formalnej, politycznej zależności od
Węgier
oraz jednoczesnego płacenia trybutu
Turkom
(począwszy od 1389 r.), przerywały liczne próby uniezależnienia kraju bądź zachwiania równowagi między dwoma potężnymi sąsiadami. W 1396 r. miał miejsce epizod uznania zwierzchnictwa
polskiego
przez
Włada Uzurpatora
, walkę przeciw Turkom podejmowali też
Wład Diabeł
i jego syn
Wład Palownik
. Upadek Węgier w 1526 roku spowodował koniec możliwości lawirowania pomiędzy potężnymi sąsiadami i odtąd, na kilka wieków, Wołoszczyzna poddana została całkowitej supremacji osmańskiej. Wśród władców, którzy próbowali zmienić tę sytuację wymienić należy hospodara
Michała Walecznego
, hospodara wołoskiego 1593–1601, który na bardzo krótki czas zdołał zebrać pod swoim berłem także
Siedmiogród
(1599–1600) i
Mołdawię
(1600), przez co uważany jest przez Rumunów za pierwszego zjednoczyciela ich państwa.
Znaczącą zmianę sytuacji przyniosła dopiero porażka
Turcji
w wojnie z
Austrią
przypieczętowana
pokojem w Karłowicach
(1699). Podporządkowanie Siedmiogrodu Austrii spowodowało pojawienie się nowego potężnego sąsiada, niechętnego Turcji, którego wpływy mogły równoważyć wpływy osmańskie. Od początku XVIII w. zaczęło też wzrastać zainteresowanie tym obszarem coraz potężniejszej
Rosji
. Już wkrótce, choć na krótko (1718–1739) Austriacy zdołali opanować
Oltenię
. Z kolei w 1770 r. Wołoszczyzna została zajęta przez wojska rosyjskie – na mocy
pokoju w Kuczuk Kajnardżi
(1774) powróciła pod zwierzchnictwo tureckie, jednak Rosja zachowała pewną kontrolę nad tym krajem. Na arenie wewnętrznej wiek XVIII to epoka
hospodarów
fanariockich
– byli nimi osadzani tutaj przez
sułtana
Grecy ze
Stambułu
, często zmieniani (zazwyczaj z tego powodu, iż objęcie stanowiska wiązało się z wysoką opłatą do skarbu sułtańskiego), dla których stanowisko hospodarskie stanowiło jedynie okazję do szybkiego wzbogacenia. Jedynym, który zdołał podjąć w pewnym stopniu skuteczne działania na rzecz polepszenia katastrofalnej sytuacji ekonomicznej kraju był
Konstantyn Mavrocordat
.
W XIX wieku ilość wojen, które dotykały Wołoszczyznę, jeszcze się zwiększyła, jednocześnie wciąż spadało znaczenie imperium osmańskiego. Rosjanie bezpośrednio kontrolowali kraj m.in. w latach 1807–1812, potem ponownie 1829–1833. W 1821 r. doszło także do nieudanego
powstania
Tudora Vladimirescu
, podnoszącego hasła społeczne (choć zakończone niepowodzeniem, zaowocowało końcem epoki fanariotów). W tym okresie nadany został Wołoszczyźnie regulamin organiczny, na mocy którego wprowadzono zasadę wyboru
hospodara
przez divan (rodzaj sejmu stanowego). Gdy w 1833 r. Rosjanie wycofali się z Wołoszczyzny, przekazali formalne zwierzchnictwo Turkom, faktyczną kontrolę nad krajem zachował jednak konsul rosyjski. Osłabienie wpływów rosyjskich nastąpiło wskutek porażki w
wojnie krymskiej
(1853–1856). Stanowiło to jedyną w swoim rodzaju okazję na wyzwolenie się księstw naddunajskich spod wpływów potężnych sąsiadów. Gdy w 1857 r. Turcy sfałszowali wybory do divanu, zaprotestowały mocarstwa zachodnie. Rok później zarówno w Wołoszczyźnie, jak i w Mołdawii hospodarem został wybrany
Aleksander Jan Cuza
, który w grudniu 1861 r. proklamował powstanie zjednoczonego państwa rumuńskiego. Jego stolicą stała się stolica Wołoszczyzny – Bukareszt. Odtąd losy Wołoszczyzny związane były nieodmiennie z losami całej Rumunii.
Zobacz też
Bibliografia
-
Juliusz Demel
: Historia Rumunii. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1986, ss. passim. .
- Peter F. Sugar:
Southeastern Europe under Ottoman Rule, 1354-1804
. Seattle: University of Washington Press, 1977, ss. 113-141, seria: A History of East Central Europe. 5. . [dostęp 10 grudnia 2009 r.]. (
ang.
)
Linki zewnętrzne