Iż pijaństwo jest rzecz sprosna a nieprzystojna człowiekowi – traktat satyryczno-dydaktyczny Jana Kochanowskiego , opublikowany w 1589 roku w Drukarni Łazarzowej w zbiorze traktatów pt. O Czechu i Lechu historyja naganiona. K temu o cnocie i o sprosności pijaństwa.

Kochanowski wykazuje w traktacie, że nadmierne upijanie się tłumi i marnuje pierwiastki rozumne w istocie ludzkiej, a tym samym pozbawia ją człowieczeństwa i sprowadza do rangi zwierzęcia. Wskazuje również, że pijaństwo pozbawia człowieka wstydu i rozsądku, skłaniając go do popełniania czynów, przed którymi powstrzymałby się będąc trzeźwym. Zauważa również, że nadużywanie alkoholu wyrządza znaczne szkody społeczne – prowadzi do kłótni i zabójstw; niszczy również zdrowie.

Do utworu autor dołączył trzy fraszki ośmieszające nadmierne upijanie się – Źle dopijać się przyjaciela (dowodząca, że przyjaciół nie zdobywa się dzięki wspólnej pijatyce, ale dzięki cnotom charakteru), Pełna prze zdrowie (krytyka nadmiernego picia w czasie uczty) oraz Przymowka chłopska (obrazek pijatyki Pana i Włodarza). Dołączenie fraszek wskazuje na związki utworu z gatunkiem satyry menippejskiej , w którym również proza była przemieszana z wierszem.

Bibliografia

• Piśmiennictwo staropolskie: hasła osobowe A-M. oprac. zespół pod kierunkiem Romana Pollaka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964. 
• Janusz Pelc : Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. . 

Zobacz też

• Lista dzieł Jana Kochanowskiego