Alfabet
AlfabetAlfabet (nazwa pochodzi od pierwszych liter alfabetu greckiego:
alfa
i
beta
) – najpopularniejszy system
zapisywania
mowy
. Terminu używany w trzech głównych, powiązanych ze sobą i niekiedy mylonych znaczeniach, co jest źródłem licznych nieporozumień w dziedzinie historii i teorii
pisma
, oraz w jednym znaczeniu pochodnym. Piąty sens obejmuje użycie niepoprawne, czyli nazywanie "alfabetami" systemów nie będących nimi (pseudoalfabetów). Nazwa "alfabet" i nazwy pokrewneGreckie pismo zostało nazywane alfabetem (skąd nazwa ta rozprzestrzeniła się też na pismo łacińskie), cyrylicke – azbuką, polskie abecadłem (w tekstach staropolskich też: obiecadłem), ze względu na zestaw znaków (sens 2.) i porządek alfabetyczny (sens 3.) danego pisma, z wykorzystaniem nazw pierwszych liter (polskie: "a, be, ce, de"; greckie: "alpha, beta"; starocyrylickie: "az, buki"). Systemy pisma pokrewne alfabetom (sens 1.) zostały w XX wieku nazwane z wykorzystaniem tego samego mechanizmu. Pismo spółgłoskowe nazwywa się
abdżadem
, ze względu na nazwy pierwszych czterech liter w
piśmie arabskim
(" 'a , b, dż, d"), będącym przedstawicielem tego typu pisma; pismo alfabetyczno-sylabiczne nazywa się
abugidą
ze względu na nazwy czterech pierwszych liter w
piśmie etiopskim
("a , bu, gi, da"), będącym przedstawicielem tego typu pisma. Pięć znaczeń alfabetu Alfabet (1) to inaczej pismo alfabetyczne
Fonetyczny
system
pisma
, w którym każdy znak (zwany
literą
) odpowiada zasadniczo jednemu
dźwiękowi
–
głosce
(
samogłosce
lub
spółgłosce
). W tym rozumieniu alfabety są różne, gdy ich zasadnicze zestawy liter różnią się krojem pomiędzy sobą, np.
alfabet grecki
,
alfabet łaciński
i
alfabet cyrylicki
są różne, a
alfabet polski
i
alfabet niemiecki
są tylko wariantami
alfabetu łacińskiego
. To rozumienie terminu "alfabet" jest równoznaczne z terminem "pismo" (np. pismo łacińskie = alfabet łaciński). (A) Pisma fonetyczne, pokrewne pismom alfabetycznymW takim rozumieniu alfabet odróżnia się zarówno od pism niefonetycznych (
ideograficznych
lub mieszanych), jak i od innych typów
pism fonetycznych
(jak:
abdżad
,
abugida
i
sylabariusz
). Te pozostałe rodzaje
pism fonetycznych
, również niekiedy bywają nazywane alfabetami, co nie jest całkiem poprawne. W alfabetach samogłoskom i spółgłoskom odpowiadają odrębne, równorzędne i samodzielne litery (lub ich złożenia, ewentualnie złożenia liter z niesamodzielnymi i pozbawionymi odrębnej wartości
znakami diakrytycznymi
). W abdżadach podstawowymi znakami są tylko spółgłoski (samogłoski najczęściej są w ogóle pomijane w zapisie, a jeśli są zapisywane, to najczęściej przy pomocy matres lectionis lub znaków diakrytycznych). W abugidach podstawowymi znakami są sylaby zaczynające się od spółgłoski i kończące taką samą samogłoską (np. -a), zaś sylaby z inną samogłoską zapisywane są poprzez modyfikację znaku podstawowego z użyciem niesamodzielnych znaków diakrytycznych. W sylabariuszach zasadniczo każda sylaba (z taka samą spółgłoską nagłosową i z inną samogłoską wygłosową) posiada swój odrębny znak, nieanalizowany na części składowe. (B) Pisma niealfabetyczne i niefonetyczneAlfabetem absolutnie nie należy nazywać
pisma ideograficznego
lub
złożonego
, jak np.
pisma chińskiego
,
pisma japońskiego
, czy też
hieroglifów egipskich
. (C.1) Pierwszy podział pism alfabetycznychAlfabety dzielą się na: - linearne (każda następna litera w słowie zapisywana jest w jednej linii z literą poprzedzającą; jak w alfabecie łacińskim),
- nielinearne (samodzielne litery, składające się na jedną sylabę, układane są w grupy tworzące kwadraty, a dopiero sylaby zapisywane są w jednej linii, jedna po drugiej; jedynym żywym przykładem jest
alfabet koreański
czyli
hangyl
).
(C.2) Drugi podział pism alfabetycznychAlfabety dzielą się też na dwuszeregowe i jednoszeregowe, ze względu na to, czy posiadają systemy małych i wielkich liter (alfabety łaciński, grecki, cyrylicki i ormiański) czy też tylko jeden system liter (alfabety gruziński, koreański, syryjski, koptyjski, gocki, runiczny i inne alfabety historyczne, dziś martwe). Alfabet (2) to inaczej "alfabet narodowy"Zestaw
liter
i innych, uzupełniających znaków pisma, używany dla danego
języka
lub
narodu
, ułożony w tradycyjnym, ustalonym porządku. W tym rozumieniu alfabety są różne, choć stanowią warianty narodowe tego samego pisma alfabetycznego, gdy posiadają własne, odrębne znaki, np.
alfabet polski
różni się od
alfabetu niemieckiego
, gdyż (zasadniczo) nie używa liter v i q, oraz wcale nie używa liter ä, ö i ß, a za to używa liter ą, ł i ź, których nie używa alfabet niemiecki. Natomiast
alfabet angielski
nie różni się od poklasycznego
alfabetu łacińskiego
, gdyż (zasadniczo) używa tylko tych samych 26 liter. W tym sensie mówi się, że alfabety to
zamknięte
systemy pisma – liczba występujących w nich znaków zmienia się bardzo rzadko, a zmiany (dodanie znaków, usunięcie znaków) prowadzą do powstania nowego alfabetu. Z licznymi alfabetami narodowymi mamy do czynienia przede wszystkim w przypadku
pisma łacińskiego
i
pisma cyrylickiego (cyrylicy)
. Tradycyjny, ustalony porządek znaków właściwy dla danego alfabetu narodowego. W tym sensie np.
alfabet niderlandzki
,
alfabet hiszpański
,
alfabet czeski
i
alfabet duński
różnią się między sobą i od innych narodowych wariantów pisma łacińskiego, że w każdym z nich pewne (różne) grupy liter są traktowane jak odrębna litera i zapisywane w innym miejscu, niżby to wynikało z ogólnego porządku liter właściwego dla
alfabetu łacińskiego
. I tak: w hiszpańskim ll jest zapisywane po l, w czeskim ch jest zapisywane po h, w niderlandzkim (holenderskim) IJ jest traktowane jako samodzielna litera i zapisywane na równi z y, zaś w duńskim aa jest traktowane jako inny wariant zapisu å i jest ostatnią literą alfabetu. Mianem alfabetu określa się też różne systemy
transkrypcji fonetycznej
języka mówionego, niezależne od stosowanego przez dany język systemu pisma (a także od faktu, czy dany język w ogóle jest językiem pisanym, czy tylko mówionym). Najbardziej znanym systemem tego typu jest
międzynarodowy alfabet fonetyczny
(zw. w skrócie
ang.
IPA lub z
fr.
API). Alfabet (5) czyli pseudoalfabet – systemy
kodów
nie będące systemami
pisma
Niekiedy pojęciem alfabetu określa się też tzw.
alfabet fonetyczny ICAO
, choć właściwie nie jest to system pisma tylko
metoda mnemotechniczna
literowania i jednoznacznego przekazywania zapisu słów, skądinąd normalnie zapisywanych alfabetem łacińskim, z użyciem mnemonimów (czyli słów zaczynających się od danej litery). Słowa te są dobrane tak, aby maksymalnie się od siebie różniły, czyli aby w sytuacji szumu informacyjnego można je było przekazać bez błędu. Takiego warunku nie spełniają tradycyjne, łacińskie nazwy liter (typu be, pe; em, en, eń itp.). Taki warunek spełniały natomiast prehistoryczne, semickie (czy – częściowo – pochodzące od nich greckie i cyrylickie) nazwy liter. Nazywały one przedmiot, którego nazwa zaczynała się od dźwięku symbolizowanego przez daną literę, a jego uproszczony rysunek stanowił literę. Było to połączenie mnemonimów z mnemogramami (rysunkami ułatwiającymi zapamiętanie) – a cały system nazywa się
akronimografią
– bo skraca się słowo do pierwszej
głoski
. Np. 'aleph = "wół", więc rysunek głowy wołu oznacza literę 'A ; beth = "dom", więc rysunek domu oznacza literę B itp. Tzw. "alfabet fonetyczny ICAO" (zwany również jako "alfabet fonetyczny NATO") nie jest w ogóle systemem pisma, tylko kodem informowania o sposobie zapisu (
ortografii
). Takie systemy kodów istnieją nie tylko w pismach alfabetycznych, ale także w pismach pokrewnych i całkiem innych (np. w alfabetyczno-sylabicznym
piśmie tybetańskim
; w ideograficzno-fonetycznym
piśmie chińskim
). Podobnie terminem "alfabet" określa się inne sposoby przekazywania słów na odległość, nie będące systemami pisma: Alfabety Alfabety w sensie 1 Alfabety fikcyjne, stworzone dla celów literackich i pokrewnych Pisma fonetyczne, niebędące właściwie alfabetami Alfabety w sensie 2 i 3 na bazie alfabetu łacińskiego na bazie alfabetu cyrylickiego na bazie alfabetu (abdżadu) arabskiego-
arabski
- malajski (arabski)
- perski
- turecki (arabski)
- urdu
- żydowski (arabski)
na bazie alfabetu (abdżadu) hebrajskiego Inne Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Alfabet":
Janusz Józefowicz
"Od tanga do tanga" – TVP 1, TVP PoloniaGala we Wrocławiu – Alfabet Józefowicza (14 marca 1999) – TVP 2Gala we Wrocławiu – Niedziela ...
Majuskuła
...
Nałęcz (herb szlachecki)
5,1 Kasper Niesiecki: Herbarz polski. T. 3. 1839-1846, s. 202. ↑ Paweł Dudziński: Alfabet heraldyczny. Warszawa: Diogenes, 1997. . ↑
Samuel Orgelbrand
: Encyklopedyja powszechna. T. 6. ...
Transliteracja
...
Język słoweński
w odmianie
czasownika
istnieją trzy
tryby gramatyczne
(oznajmujący, rozkazujący, przypuszczający).Zobacz też:
język
,
językoznawstwo
języki słowiańskie
Alfabet słoweński
, literatura słoweńska ...
Język czeski
do
języków fleksyjnych
, charakteryzujących się rozbudowaną
deklinacją
i
koniugacją
. Do zapisu używa
Alfabetu łacińskiego
, wzbogaconego o
znaki diakrytyczne
(zobacz
Alfabet czeski
). W wymowie charakteryzuje ...
Języki słowiańskie
...
Sylabariusz
...
Antoni Lange
Lange, Miranda i inne opowiadania, Warszawa 1987, str. 217, 229; A. Słonimski Alfabet wspomnień, Warszawa 1989, str. 116.↑ 41,0 41,1 M. Podraza-Kwiatkows, a Literatura ...
Okres archaiczny (starożytna Grecja)
nawiązali szerszy kontakt z innymi cywilizacjami, stworzyli zręby nowych ustrojów politycznych, poznali Alfabet, skolonizowali znaczną część wybrzeża Morza Śródziemnego. W okresie tym pojawiły się ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Alfabet":
015. Początki Rzymu i wojny punickie (plansza 2)
uważa ich za najstarszą ludność Italii, którą nazwał ludem staroitalskim. Etruskowie przejęli Alfabet od Greków, ale do tej pory nie udało się odczytać ich ...
013b. Kultura, religia i nauka starożytnej Grecji (plansza 2)
Grecji
W dziedzinie literatury, Grecy dużo zawdzięczali Bliskiemu Wschodowi, od którego przejęli Alfabet (ok. IX w. p.n.e. od Fenicjan) i przekształcili go zgodnie z ...
008b. Grecja (plansza 12)
Papirus
Grecja
Pismo greckie powstało poprzez przejęcie od Fenicjan Alfabetu fonetycznego i dostosowanie jego do własnych potrzeb poprzez wprowadzenie znaków dla ...
|