Diecezja chełmska (prawosławna)
Diecezja chełmska (prawosławna)Chełmska diecezja prawosławna została utworzona ok.
1240
r. przez księcia
Daniela Romanowicza
, który przeniósł do
Chełma
stolicę założonej przez siebie ok.
1220
r.
diecezji
w Uhrusku. Istniała do
1596
r., kiedy to przystąpiła do
unii
. W
XVII
w. reaktywowana na krótko. Po likwidacji w
1875
r.
kościoła greckokatolickiego
w
Królestwie Kongresowym
, istniała diecezja chełmsko-warszawska, a w latach
1905
-
1915
ponownie chełmska. Diecezję wznowiono w
1940
r. pod okupacją niemiecką. W
1944
została znów zlikwidowana. W
1989
r. powstała diecezja lubelsko-chełmska. Początki diecezjiPoczątkowo terytorium diecezji obejmowało całą północną część władztwa Daniela Halickiego, od
Drohiczyna
na północy, przez
Brześć
, Chełm do
Bełza
na południu. W związku z próbą zmontowania przez księcia chrześcijańskiej koalicji
antytatarskiej
pod patronatem
papieża Innocentego IV
, ówczesny
biskup
Iwan uznawał w latach
1247
-
1256
zwierzchność
papieża
. Daniel Halicki ufundował w swojej stolicy, Chełmie, cztery świątynie, w tym sobór ku czci Bogurodzicy na Górze Chełmskiej, który stał się
katedrą
biskupów. Brak źródeł uniemożliwia dokładniejsze odtworzenie historii diecezji do połowy
XV
w., a nawet ustalenie kompletnego katalogu biskupów z datami ich panowania. Diecezja wchodziła w skład metropolii kijowskiej. W
XIV
w. biskupi zaczęli się tytułować chełmsko-bełskimi. Z dokumentu
Władysława Warneńczyka
wydanego w
1444
r. dla biskupa Jerzego wynika, że w tym czasie biskupi chełmscy uznawali
unię florencką
. Władze państwowe wspierały wówczas rozwój diecezji katolickiej. Pojawiały się nawet zakazy wznoszenia nowych
cerkwi
(
1436
). Kształt diecezji został dostosowany do zmian politycznych na terenach jej istnienia. W
XVI
w. obejmowała
ziemię chełmską
,
województwo bełskie
oraz kilka parafii w
województwie lubelskim
. Jej terytorium liczyło ponad 20 000 km² i było zbliżone do katolickiej
diecezji chełmskiej
. Unia brzeskaZarządzający diecezją od
1585
r. biskup Dionizy Zbirujski był zwolennikiem zerwania z
Konstantynopolem
i połączenia z
Rzymem
przy zachowaniu obrządku greckiego. Gdy do zwolenników unii przyłączył się
metropolita
kijowski
Michał Rahoza
, skłócony z
patriarchą Konstantynopola
Jeremiaszem II
na tle rozliczeń finansowych, rozmowy z
katolikami
przyspieszyły i na
synodzie
w Brześciu (1
595
) biskupi metropolii kijowskiej uchwalili Artykuły do zjednoczenia z Kościołem rzymskim. W
1596
r. po uzgodnieniu warunków z królem
Zygmuntem III Wazą
i zgodzie papieża, unia stała się faktem i na ponownym synodzie w Brześciu, 6 biskupów (z arcybiskupem), w tym chełmski, na 8 w metropolii kijowskiej,
uznało zwierzchność Rzymu
. Diecezja liczyła wówczas 320
parafii
. Osłabiona
reformacją
diecezja katolicka miała wówczas ok. 50 parafii (w 1627 – 73 parafie). W Chełmie było wówczas 5 cerkwi, w Bełzie – 4, w kilku miejscowościach (Busk, Horodło, Luboml, Ratno, Tyszowce, Wojsławice) – po 3, w
Hrubieszowie
,
Krasnymstawie
, Potyliczu, Sokalu, Stojanowie – po 2. Część duchownych i wyznawców
prawosławia
na terenie metropolii, która nie uznała
unii
, próbowała zorganizować na nowo prawosławną hierarchię. W
1620
r.
patriarcha
jerozolimski Teofanes, przybyły do
Kijowa
pod ochroną
kozaków
, konsekrował kilku biskupów, w tym prawosławnego biskupa chełmskiego, Paisjusza Hippolitowicza-Czerkawskiego. Na terenie diecezji chełmskiej spory nie były tak gwałtowne jak w innych diecezjach, zwyciężył wspomagany przez władze autorytet biskupów unickich i nominat nie objął katedry chełmskiej, stale rezydując i zarządzając diecezją z monasteru w
Jabłecznej
. W
1650
r. na mocy
ugody zborowskiej
z
Chmielnickim
, król
Jan Kazimierz
przekazał diecezję prawosławnym. W
1652
r. diecezja znów wróciła do unii, która na tym terenie zdobywała coraz większe poparcie, chociaż konflikty z prawosławnymi mieszczanami chełmskimi zdarzały się jeszcze do
1678
r. Prawosławne bractwo lubelskie przystąpiło do unii w
1695
r., a bractwo zamojskie w
1706
r. Opiekę duszpasterską nad
wyznawcami prawosławia w diecezji
starali się pełnić biskupi lwowscy. Pod rosyjskim protektoratemW czasie zaborów na terenach należących bezpośrednio do
Rosji
zlikwidowano unię w
1839
r., a w
Królestwie Kongresowym
w
1875
r. Likwidacja kościoła greckokatolickiego była elementem rusyfikacji i jednocześnie próbą powstrzymania rozwoju
ukraińskiej
świadomości narodowej, która m.in. w odrębności od prawosławia znajdowała swoje oparcie. Wierni, którzy kiedyś nie zawsze z ochotą
uznali unię
, ale po ponad 250 latach jej istnienia nie chcieli w większości powrócić do prawosławia, byli poddawani prześladowaniom. Parafie leżące w granicach Królestwa należące do skasowanej unickiej diecezji chełmskiej włączono do przemianowanej na archidiecezję chełmsko-warszawską, prawosławnej diecezji warszawskiej. Terenami byłej diecezji chełmskiej zarządzał
sufragan
tej metropolii, biskup lubelski. Na nowo chełmską diecezję prawosławną powołał do życia Święty Synod Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w dniu
28 czerwca
1905
r. W
1913
r. diecezja liczyła 282 parafie. Miała 313 kapłanów na 303 000 wiernych. Istniał jeden
monaster
męski z w filiami (80 zakonników) i 4 monastery żeńskie (844 zakonnice). Istnienie prawosławnej diecezji chełmskiej przerwała
I wojna światowa
. Po likwidacjiWraz z ewakuacją Rosjan z Królestwa nastąpiła likwidacja diecezji. Formalnie dokonano tego w
1922
r. Po trwającym w czasie zaborów zwalczaniu unii, wierni byli podzieleni. Spis powszechny z 30 IX
1921
r. wykazał na terenie woj. lubelskiego 152.598 prawosławnych, a spis z 9 XII
1931
r. 210.373 prawosławnych. Według spisu z
1925
r. w granicach diecezji chełmskiej z 1905 roku istniało ok. 60 parafii prawosławnych i ponad 200 unickich (dane te są kwestionowane przez prawosławnych). W
II Rzeczypospolitej
wsparciem władz cieszyła się unia i tzw. neounia czyli powstały z inicjatywy biskupa rzymskokatolickiej
diecezji siedleckiej
Henryka Przeździeckiego
i zatwierdzony przez papieża
Piusa XI
nowy obrządek bizantyjsko-słowiański
. Na terenie byłej diecezji prawosławnej obrządek ten miał kilka tysięcy wiernych. Zdarzało się zmuszanie parafii prawosławnych do uznawania zwierzchnictwa biskupów katolickich. W
1938
r. rozpoczęła się brutalna akcja rozbierania cerkwi w opornych parafiach co spotkało co najmniej 127 świątyń. W czasie
II wojny światowej
Niemcy zgodzili się na organizację struktury kościoła prawosławnego w
Generalnym Gubernatorstwie
. Utworzono w
1940
r. diecezję chełmsko-podlaską, którą objął
Iwan Ohijenko
, uczony, zaangażowany w działalność niepodległościowego ruchu ukraińskiego. Po wojnie diecezja została od razu zlikwidowana (formalnie 15 lipca 1946).
Akcja "Wisła"
dotknęła zarówno prawosławnych jak i unitów. 1 marca
1989
r. Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego utworzył diecezję lubelsko-chełmską z siedzibą biskupa w
Lublinie
uznając ją za kontynuatorkę tradycji prawosławnej diecezji chełmskiej. Na jej czele stanął arcybiskup
Abel
. Obecnie diecezja ma ok. 40 parafii i filii, 48 świątyń. Pracuje w niej ok. 30 duchownych. Obejmuje swym terenem
województwo lubelskie
, leżącą w
województwie mazowieckim
część byłego
województwa siedleckiego
i północną część
województwa podkarpackiego
. Biskupi- (Grzegorz), ok.
1328
- ok.
1330
- (Jan), ok.
1330
- ok.
1340
- (Kalikst), ? - ok.
1376
- (Teodozjusz), ok.
1376
- ?
- (Wasyl),
- (Stefan),
- (Nestor) (Olgimundowicz)
- (Sylwester) (
książę
kobryński
), ok.
1392
- ?
- (Jozefat), ? - ok.
1414
- Charyton, ok.
1415
- ok.
1428
- Choma (Tomasz),
1429
-
1430
- Sawa,
1433
- ok.
1439
- Jerzy,
1440
-
1444
- Grzegorz z Depułtycz (Depułtycki),
1446
-
1467
- Sylwester (Sawa),
1468
-
1470
- Harasym z Bezka (Hryćko Okuszkowicz, Beski),
1471
-przed
1494
,
- Symeon Buhak, ? - ok.
1504
- Jona /Jonasz/ (Iwaszko Sosnowski), ok.
1504
-
1507
- Filaret (Obłaźnicki),
1507
-
1533
- Jona /Jonasz/ (Iwaszko Sosnowski),
1533
-
1545
, po raz drugi
- Wassian (Wasyl Baka),
1546
-
1552
- Teodozy Łazowski,
1552
-
1565
- Zachariasz (Zieńko Iliasiewicz),
1566
-
1577
- Leoncjusz (Lewko Zieńkowicz Iliasiewicz, Pełczycki),
1577
-
1585
- Dionizy (Dymitr Zbirujski|Dymitr Hryćkowicz Zbirujski),
1585
-
1596
, od
1596
do
1603
biskup unicki
- Paisjusz Hipolitowicz Czerkawski,
1621
- Marceli Popiel,
1875
-
1878
biskup lubelski, sufragan arcybiskupa chełmsko-warszawskiego
- Modest (Danił Strielbickij)
21 grudnia
1878
-
1885
biskup lubelski, sufragan arcybiskupa chełmsko-warszawskiego
- Flawian,
1885
-
1891
biskup lubelski, sufragan arcybiskupa chełmsko-warszawskiego
- Gedeon,
1891
-
1896
biskup lubelski, sufragan arcybiskupa chełmsko-warszawskiego
- Tichon,
1897
-
1898
biskup lubelski, sufragan arcybiskupa chełmsko-warszawskiego
- German,
1898
-
1902
biskup lubelski, sufragan arcybiskupa chełmsko-warszawskiego
-
Eulogiusz
(Wasilij Gieorgijewskij),
18 grudnia
1902
-
1905
biskup lubelski, sufragan arcybiskupa chełmsko-warszawskiego
Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Diecezja chełmska (prawosławna)":
Biskup
...
Klemens Maria Hofbauer
...
Zbór
...
Santiago de Compostela
...
Łaska
...
Dekret
...
Prałat
...
Ornat
...
1925
...
Jan Konarski
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Diecezja chełmska (prawosławna)":
023 Schyłek Imperium Rzymskiego (plansza 12)
...
140. Imperium rosyjskie (plansza 3)
...
Struktura ludności w Polsce (plansza 22)
...
|