Amon (
egip.
Imn - ukryty; również Amon-Ra/Re, Amoun, Amun, Amen; rzadziej Imen, Ammon, Hammon) - egipski bóg, sprawca niewidzialnego wiatru, urodzaju, płodności[1]. Był uosobieniem niewidzialnych życiodajnych elementów natury: powietrza i wiatru. Powodował, że plony były obfite, zwierzęta się mnożyły, a kobiety rodziły dzieci. Wraz ze swoją małżonką
Mut
oraz synem
Chonsu
- bogiem-księżycem - stanowili w
Karnaku
tebańską triadę. Jego żeńskim odpowiednikiem była
Amaunet
. Natomiast jako Amon-Kematef[2] wchodził w skład
Ogdoady
, której kult trwał w
Hermopolis Magna
. Grecy identyfikowali go ze swoim władcą bogów -
Zeusem
. Kult Zeusa Amona najpierw rozpowszechnił się w
Grecji
, a stąd jako
Jupiter
Amon dotarł do
Rzymu
.
Wizerunek Amona
Przedstawiany jako król w koronie z dwoma wysokimi piórami (jako Amon-Ra), człowiek z głową
barana
o zakrzywionych rogach, pod postacią
gęsi
, a także jako wąż Kematef, niekiedy w formie bezosobowej, jako obelisk.
Historia kultu Amona
Imię Amona po raz pierwszy pojawia się w
Tekstach Piramid
z okresu
Starego Państwa
. Występuje tam wraz z imieniem małżonki - Amaunet, a także w związkach z imieniem
Mina
oraz Ha - boga pustyni zachodniej.
Od XXII wieku p.n.e. rozpowszechniony w Tebach. Początkowo lokalne bóstwo
Teb
. Za czasów
XI dynastii
, gdy lokalni władcy nabrali znaczenia, a stolica
Egiptu
została przeniesiona do Teb, stał się głównym bogiem Egiptu[3]. W czasach
Nowego Państwa
osiągnął rangę boga narodowego, a po połączeniu z kultem boga
Re
, stał się Amonem-Re. Pozycję Amona tymczasowo przyćmiła decyzja faraona
Echnatona
o przeniesieniu stolicy do
Achetaton
(dzisiejsze
Tell el-Amarna
) i uznaniu
Atona
jedynym bogiem. Niemniej już jego następca,
Tutanchamon
, zadecydował o powrocie do religijnej doktryny Teb - także zachwiana władza i wpływy kapłanów Amona zostały na nowo przez nich odzyskane. Za czasów
XXV dynastii
nastąpiło odrodzenie kultu Amona, a to za sprawą dojścia do władzy
Kuszytów
, wywodzących się z
Nubii
, którzy za prawdziwy dom Amona uznawali święte miejsce w Gebel Barkal w północnym
Sudanie
(czyli Nubii). Pozycję Amona zachwiało dopiero zniszczenie Teb przez
Asyryjczyków
w
663 r. p.n.e.
Od tego momentu w historii jego miejsce pośród panteonu bogów zaczął przejmować
Ozyrys
.
Fasada Wielkiej Świątyni Amona w
Karnaku
| Baran - jedna z reprezentacji Amona, świątynia Amona w Karnaku | Posąg Amona, świątynia Amona w Karnaku | Plan świątyni Amona w Karnaku (opisy angielskie) |
|
Kapłani Amona
Od
XXII w. p.n.e.
kult Amona w
nomie tebańskim
[4], z głównym ośrodkiem w
Karnaku
, rozrastał się. To właśnie tu, w Karnaku, powstał jeden z największych kompleksów architektury starożytnej - Wielka Świątynia Amona.
Ze względu na rangę Amona pośród innych bogów egipskich
kapłani
Amona zajmowali najważniejsze stanowiska w państwie. W okresie późniejszym sam
faraon
był najwyższym kapłanem Amona, a jego żona była przełożoną kapłanek. Same kapłanki wywodziły się z rodziny królewskiej.
Zatrzymanie podczas publicznych procesji posągu Amona niesionego w barce[5] oznaczało podjęcie ważnej decyzji. Decyzja ta oznajmiana była przez kapłanów. W taki właśnie sposób został wyznaczony na nowego władcę
Totmes III
.
Amon-Re
Ubóstwione Słońce, stwórca świata i pan ładu we wszechświecie, władca bogów, ludzi i państwa zmarłych. W czasach Nowego Państwa (
XVI
–
XI
wiek p.n.e.) Amon stał się głównym bogiem państwowym. Jego kult został połączony przez kapłanów
Heliopolis
z kultem Re[6] (boga
Słońca
) i tak narodził się Amon-Re. Dzięki temu kult Amona został jeszcze bardziej wzmocniony. Kult Amona-Re został "rozerwany" dopiero za panowania XXV dynastii kuszyckiej.
Zobacz też
Bibliografia
- Barnett, Mary Bogowie i mity starożytnego Egiptu, Arkady, Warszawa 1997 r., s. 81 i inne,
- Pavan, Ada Russo w przekł. Agnieszki Michalskiej-Rajch Tajemna Wiedza Egiptu, Wydawnictwo Ravi, Łódź 2002 r., s. 41-42
- Shaw, Ian i Nicholson, Paul The British Museum Dictionary of Ancient Egypt, The American University in Cairo Press, Kair 2002 r., s. 31-32,
Przypisy
- ↑ jako Amon Kamutef - bóg płodności - przedstawiany tak jak
Min
w ityfallicznej postaci z dużym, wzwiedzionym
fallusem
- ↑ Amon Kematef, oznaczający ten, który spełnił swój czas
- ↑ M. Barnett, Bogowie i mity starożytnego Egiptu, s. 81
- ↑ nom tebański - Waset - IV nom
Górnego Egiptu
ze stolicą w
Tebach
- ↑ łódź procesyjna określanej mianem User-Hat
- ↑ dominujący bóg za czasów
Starego Państwa