Data narodzin Jezusa Chrystusa – wielowiekowa tradycja chrześcijańska wiąże narodziny
Jezusa Chrystusa
z dniem
25 grudnia
roku
1 p.n.e.
Datacja ta nie opiera się jednak na przesłankach historycznych i jest jedynie wynikiem późniejszej tradycji Kościoła. Historycy i badacze
Nowego Testamentu
nie są zgodni nawet co do roku narodzin Jezusa.
Źródła
Jedyne źródła, jakie pozwalają w przybliżeniu datować narodziny Jezusa, to dwie spośród
ewangelii
Nowego Testamentu
: Ewangelia Mateusza i Łukasza, które podają nieliczne informacje na temat narodzin Jezusa. Pozostałe ewangelie nowotestamentowe nie wspominają nic na ten temat, zaś pozakanoniczne ewangelie apokryficzne, zwłaszcza
Ewangelie dzieciństwa
uważane są przez historyków za niewiarygodne jako źródła dla rekonstrukcji historycznej. Problemem, na jaki napotykają historycy badający oba źródła, są rozbieżności w poszczególnych wersjach. Wedle
Ewangelii Mateusza
2,1 Jezus urodził się jeszcze za życia
króla Heroda
, podczas gdy wedle
Ewangelii Łukasza
2,1 Jezus urodził się w czasie trwania spisu ludności, kiedy władcą
Syrii
był Kwiryniusz. Z pozostałych źródeł epoki wiemy, że Herod zmarł w 4 roku p.n.e., zaś Kwirynusz objął namiestnictwo Syrii w roku 6 n.e. czyli niemal 10 lat później, a spis ludności przeprowadził na przełomie roku 6 i 7 n.e.
Data narodzin zgodnie z Ewangelią Mateusza
Wedle
Ewangelii Mateusza
2,1 Jezus urodził się "w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda". Zgodnie z danymi historyka
Józefa Flawiusza
(por."Dawne dzieje Izraela" XVII,6,4 i 9,3)
Herod Wielki
zmarł przed świętem
Paschy
poprzedzonym
zaćmieniem Księżyca
(między 12 marca i 11 kwietnia 4 p.n.e. wedle wyliczeń Keplera). Dalej Ewangelista pisze, że Herod zmarł, kiedy Jezus jako niemowlę wraz z rodziną przebywał w Egipcie. Tak więc na podstawie tego świadectwa można przyjąć, iż narodziny Jezusa miały miejsce tuż przed bądź w roku 4 p.n.e.
Datowanie zgodnie z Ewangelią Łukasza
Autor
Ewangelii Łukasza
utrzymuje, że Jezus urodził się w
Betlejem
w czasie trwania spisu powszechnego zarządzonego przez
Oktawiana Augusta
kiedy zarządcą
Syrii
był
Kwiryniusz
. Za Augusta odbyły się 3 spisy ludności: w 28 p.n.e., 8 p.n.e. i 14 n.e.; żaden z nich jednak nie był, jak utrzymuje autor Ewangelii Łukasza, spisem obejmującym całe
Imperium
, podczas którego każdy miałby wrócić do miejsca pochodzenia swoich przodków.
O Kwiryniuszu wiadomo, że był konsulem w 12 r. p.n.e, a jako były konsul mógł po 5 latach zostać namiestnikiem prowincji (por. Kasjusz Dio Historia rzymska ks. 53). Józef Flawiusz podaje, że Kwiryniusz był legatem Syrii w latach 6 – 10 r. n.e., (por. Dawne dzieje Izraela XVII, 3,5 i XIX,1). Tak więc wedle autora
Ewangelii Łukasza
Jezus miałby się urodzić w roku 6 n.e. bądź 7 n.e., czyli 10-11 lat po dacie proponowanej przez
Ewangelię Mateusza
.
W 1764 r. odnaleziono w
Tivoli
inskrypcję
, przechowywaną dziś w
Muzeum Laterańskim
, z której zdaje się wynikać, że Kwiryniusz dwa razy był legatem Syrii. Autor Encyklopedii (loc.cit. str.570) uważa, że po raz pierwszy w latach oznaczonych na liście cyfrą cztery, zaś sir William Ramsay (podręczna Encyklopedia Biblijna Poznań 1960 t. I str.232) na podstawie
inskrypcji na dwóch kamieniach
pochodzących z
Antiochii Pizydyjskiej
(odkrytych w 1912 i 1913 r.) że w 10 – 8 p.n.e..
Chrześcijański autor
Tertulian
(160 – 230 n.e.) utrzymywał, że spisu dokonał
Sencjusz Saturninus
(8 – 6 p.n.e.). Ponieważ kolejny namiestnik
Warus
zastąpił go w 25 roku ery Augusta, liczonej od
bitwy pod Akcjum
, daje to jesień 6 p.n.e jako najpóźniejszy termin końca spisu. Możliwe jest również, że w zdaniu Łk 2,2; (grec. Aute he apographe prote egeneto hegemoneuontos tes Syrias Kyreniu) – greckie "prote" nie odnosi się do "apographe" ("pierwszy spis") lecz oznacza "proton" (odpowiednik łac. prius): "wpierw". Zdanie znaczyło by: "Spis ten odbył się zanim namiestnikiem Syrii był Kwiryniusz."
Kwiryniusz znany był z lokalnego spisu w 6 n.e., kiedy w Palestynie wybuchł na tym tle bunt; ewangelista Łukasz być może zaznaczał, że nie o ten spis chodzi. Taka interpretacja czyni zbędnymi poszukiwania okresu namiestnictwa Kwiryniusza za życia Heroda.
Tradycja chrześcijańska
Najstarsza identyfikacja dnia
25 grudnia
z dniem
Bożego Narodzenia
zawarta jest we fragmencie dzieła przypisywanego
Teofilowi z Antiochii
(około
180 n.e.
), być może interpolowanym (nieautentycznym), zachowanym w "
Centuriach Magdeburskich
" (
XVI w.
). Istnieją świadectwa, że w
Rzymie
po raz pierwszy obchodzono święto Bożego Narodzenia dopiero w roku
354 n.e.
, zaś na wschodzie Cesarstwa Rzymskiego za dzień narodzin Jezusa uznawano
6 stycznia
.
Hipolit z Rzymu
około
202 n.e.
pisał w komentarzu do
Ks. Daniela
4,23: "Chrystus narodził się w środę 25 grudnia, w 42 roku panowania Augusta". Nie wiadomo czy "panowanie" to liczyć należało od przyznania
Oktawianowi
tytułu Augusta (łac. "czcigodnego") co nastąpiło
16 stycznia
27 p.n.e.
, czy od
zwycięskiej bitwy pod Akcjum
(
2 września
31 p.n.e.
). W pierwszym wypadku byłoby to ok. roku
14 n.e.
, w drugim jeszcze wcześniej. 25 grudnia przypada w środę w latach:
9 p.n.e.
,
3 p.n.e.
i
9 n.e.
Trudno jednak ocenić, skąd Hipolit czerpał swoje informacje. Inny chrześcijański pisarz,
Klemens z Aleksandrii
, około
200 n.e.
wskazywał, w ślad za wcześniejszymi autorami, datę 25 egipskiego miesiąca
Pachons
28 roku panowania Augusta (
20 maja
2 n.e.
?) lub 24 czy 25 egipskiego miesiąca
Pharmuti
(
19
lub
20 kwietnia
tegoż roku). Sam opowiadał się za datą (według późniejszych przeliczeń)
17 listopada
3 p.n.e.
, środa.
Erę "od narodzenia Chrystusa" (Anno Domini), a co za tym idzie, rok
1
, jako pierwszy rok po narodzinach Jezusa z Nazaretu, wprowadził w 525 r. ormiański, urodzony w
Scytii Mniejszej
zakonnik Dionysius Exiguus (
Dionizjusz Mniejszy
), pracujący na polecenie papieża
Jana I
, przyjmując
25 grudnia
753 roku
aUc
(Ab Urbe condita – od założenia Rzymu) za datę narodzin, a rok 754 aUc za rok 1 n.e.. Ponieważ nie wprowadził roku zerowego, rok narodzin stał się rokiem
1 p.n.e.
.
Zobacz też
Bibliografia
- "Encyklopedia Kościelna" W – wa 1874, t. III i 1881 t. XIV; "Podręczna Encyklopedia Kościelna" W – wa 1906 t.7n i 1908 t. 15n
- "Podręczna Encyklopedia Biblijna" Poznań 1959 t.1;
- "Encyclopaedia Britannica "wydanie z lat 30., t.III (hasła "Christmas", "Chronology" i "Bible");
- Xavier Leon-Dufour SJ "Słownik Nowego Testamentu" Poznań 1986;
- Martin Bocian "Leksykon postaci Biblijnych" Kraków 1995;
- Anna Świderkówna "Rozmowy o Biblii. Nowy Testament" W – wa, 2000.
- Swetoniusz "Żywoty Cezarów" przekład z komentarzem J. Pliszczyńskiej-Niemirskiej, Wrocław 1972. * Informacje na temat cesarza Augusta i jego "pokojowej" propagandy zaczerpnięto z: Stanisław Stabryła "Owidiusz. Świat poetycki" Ossolineum 1989
- Jack Finegan, Handbook of Biblical Chronology (Revised Edition; Peabody, Mass.: Hendrickson Publishers, 1998)
- BIRTH OF CHRIST RECALCULATED
http://www.versebyverse.org/doctrine/birthofchrist.html
- Dennis McCallum, Chronological Study of the Life of Christ
- E. Jerry Vardaman, Chronos, Kairos, Christos II, edited by (Macon: Mercer University Press, 1998)
- Harold W. Hoehner, Chronological Aspects of the Life of Christ (Grand Rapids: Academie Books, 1977)
- Ernest L. Martin, The Star That Astonished the World (Second Edition; Portland, Oregon: ASK Publications, 1996)