niszczyciel
niszczyciel - (zwany wcześniej kontrtorpedowcem) – klasa uniwersalnych, szybkich okrętów torpedowo-artyleryjskich średniej wielkości, obecnie rakietowo-artyleryjskich (niszczyciele rakietowe).
Początki klasy
Klasa niszczycieli powstała pod koniec XIX w., jako okrętów przeznaczonych do zwalczania torpedowców i ochrony przed nimi zespołów okrętów głównych klas. Stąd pochodzą nazwy klasy: kontrtorpedowiec (tłumaczenie z języka francuskiego: contre-torpilleur) lub niszczyciel (z ang. torpedo boat destroyer - niszczyciel torpedowców, skrócone potem do destroyer - niszczyciel). Należy wspomnieć, że w Polsce przed II wojną światową używano terminu "kontrtorpedowiec", dopiero podczas wojny wypartego przez "niszczyciel".
W ten sposób powstały niszczyciele – większe, szybsze i lepiej uzbrojone niż ich potencjalni przeciwnicy. Konstrukcyjnie klasa ta wywodziła się z dużych torpedowców. Bardzo szybko okazało się że, oprócz podstawowego zadania jakim było zwalczanie torpedowców, okręty te dzięki zwiększeniu wyporności i siły uzbrojenia doskonale nadają się do wykonywania wielu innych zadań. Jeszcze przed I wojną światową wykonywały skuteczne ataki torpedowe na wrogie okręty i prowadziły rozpoznanie, m.in. niszczyciele aktywnie używane były przez obie strony w wojnie rosyjsko-japońskiej 1904-1905.
Podstawowymi parametrami określającymi siłę bojową niszczycieli są: uzbrojenie, prędkość i wyporność.
Uzbrojenie pierwszych niszczycieli składało się z 4-6 dział kalibru od 47 do 88 mm i kilku (najczęściej 2) wyrzutni torpedowych. Typowe dla tego okresu niszczyciele budowy angielskiej, używane np. przez Japonię w 1904 roku, były uzbrojone w 1 działo 76 mm, 5 dział 57 mm i 2 wyrzutnie torpedowe kaliber 450 mm, ich wyporność wynosiła zaledwie 370 t, a szybkość 26-30 węzłów.
W czasie I wojny światowej niszczyciele zaczęły być dodatkowo używane jako eskorta większych zespołów i konwojów przeciwko okrętom podwodnym, stawiały miny, ostrzeliwały wrogie wybrzeża. W bardzo szybkim czasie stały się okrętami uniwersalnymi o dużej, jak na swoją wielkość, sile bojowej. Jeszcze przed wojną, napęd niszczycieli zaczęły stanowić turbiny parowe w miejsce stosowanych dotąd maszyn parowych.
Niszczyciele okresu I wojny światowej nosiły zwykle uzbrojenie składające się z 3-4 dział kalibru 102/105 mm i 4-6 wyrzutni torpedowych, których kaliber wzrósł do 533 mm. Wyporność niszczycieli wynosiła przeciętnie 1000-1300 ton, a ich prędkość 30-35 węzłów. Na ich pokładach pojawiły się też pierwsze działka przeciwlotnicze.
II wojna światowa
W okresie międzywojennym uzbrojenie niszczycieli stawało się coraz silniejsze, standardem stały się działa kaliber 120 mm. Większość państw, jak Francja, Wielka Brytania, USA, Włochy, ZSRR budowała równolegle dwa rodzaje niszczycieli: niszczyciele o wyporności ok. 1300 – 1500 ton, uzbrojone zwykle w 4 działa kaliber 120-130 mm (np. OF Ouragan, ORP Wicher), oraz mniej liczne większe niszczyciele (np. ORP "Błyskawica"). Z czasem budowane najliczniej "małe" niszczyciele przekształciły się w uniwersalne okręty średnich rozmiarów o wyporności ok. 1600 – 2000 ton i równie silnym uzbrojeniu w 6 dział kaliber 120-130 mm (np. brytyjski typ "N" – ORP "Piorun").
Większe niszczyciele nazywane były też wielkimi niszczycielami lub liderami i służyły w założeniu do przewodzenia flotyllom niszczycieli. Miały one wyporność od 1800 do 2500 ton i uzbrojenie od 5 do 8 dział kalibru 120-138 mm. Największe były 2 francuskie okręty ("superniszczyciele") typu Volta o wyporności 2880 ton, uzbrojone w 8 dział 138 mm. Niemcy, obok wielkich niszczycieli, o "krążowniczym" kalibrze dział do 150 mm, wybudowali serię okrętów typu "Z" uzbrojonych w działa kalibru 127 mm. Oprócz tego budowali także duże torpedowce. Japonia z kolei od 1930 roku budowała jedynie duże jak na europejskie standardy okręty, uzbrojone w 4-6 dział 127 mm.
Wszystkie niszczyciele tego okresu uzbrojone były ponadto w kilka – zwykle 5-8 wyrzutni torpedowych, niektóre typy miały nawet do 12-16 wyrzutni. Stosowano powszechnie torpedy kaliber 533 mm, jedynie Japończycy wprowadzili własne potężne torpedy kaliber 610 mm ("długie lance"). Jednym z głównych zadań niszczycieli tego okresu stało się także poszukiwanie i zwalczanie okrętów podwodnych, za pomocą stacji hydrolokacyjnych i bomb głębinowych, także wystrzeliwanych na odległość z miotaczy bomb głębinowych. Większość okrętów mogła ponadto stawiać kilkadziesiąt min.
Artyleria niszczycieli tego okresu chroniona była od odłamków nieopancerzonymi maskami, a w niektórych konstrukcjach pojawiły się też zamknięte wieże, chroniące ją od wpływów atmosferycznych.
Jeszcze w okresie międzywojennym amerykańskie i japońskie okręty zaczęły być uzbrajane w artylerię uniwersalną – działa głównego kalibru (127 mm) mogące dzięki dużym kątom podniesienia prowadzić ogień zarówno do celów morskich, jak i samolotów. Okręty tego okresu miały jednak wciąż niewiele armat przeciwlotniczych. Radykalnie zmieniła ten stan II wojna światowa, przynosząc ze sobą jednoznaczne potwierdzenie dominującej roli lotnictwa na morzu. Nowe i starsze okręty zaczęły być dozbrajane w znaczne ilości małokalibrowych działek przeciwlotniczych (20 – 40 mm), dające im możliwość walki z samolotami, często kosztem usunięcia części mniej potrzebnej artylerii głównej. Na okrętach pojawił się także radar, dający informacje o przeciwniku.
W okresie międzywojennym prędkość w zasadzie nie uległa zwiększeniu, wiązało się to głównie z kłopotami technicznymi i kosztami zwiększenia prędkości, które byłyby za duże w stosunku do zysków w sile bojowej (aby podnieść prędkość niszczyciela z 36 do np. 40 węzłów trzeba by było zwiększyć moc maszyn o połowę co spowodowałoby wzrost wyporności i dalsze zwiększanie kosztów). Standardem była prędkość w przedziale między 34 a 38 węzłów. Wyjątkiem były okręty francuskie typu Le Triomphant, w czasie prób przekraczające 45 węzłów.
Podczas II wojny światowej pojawiła się także osobna podklasa – niszczyciele eskortowe, o mniejszej wyporności ok. 1000-1200 ton, słabszym, lecz uniwersalnym uzbrojeniu, przystosowanym także do zwalczania celów powietrznych. Okręty tej klasy były wyspecjalizowane do osłony konwojów, mając stosunkowo silne uzbrojenie przeciwlotnicze i przeciwpodwodne i mniejszą prędkość 20-25 węzłów, lecz wystarczającą do osłony konwoju. Czasami mylone z podobnymi fregatami lub eskortowcami, lecz miały lepsze – bardziej zbliżone do niszczyciela uzbrojenie artyleryjskie.
Po II wojnie światowej
Przez kilka lat po wojnie budowano wciąż duże niszczyciele, o wyporności powyżej 2000 ton, z uzbrojeniem artyleryjskim, chociaż w pełni przystosowanym już do zwalczania samolotów. Wprowadzono częściowo zautomatyzowane systemy kierowania ogniem, wciąż ulepszano wyposażenie elektroniczne i radarowe.
Okręty budowane później są już zupełnie inne od swych poprzedników. Rozwój elektroniki i technologii rakietowych doprowadził do rewolucyjnych zmian w konstrukcji niszczycieli.
Pod koniec lat 50. nowo budowane, a także niektóre starsze okręty zaczęto uzbrajać w kierowane pociski rakietowe zarówno do zwalczania celów morskich (woda-woda) jak i powietrznych (woda-powietrze). Odtąd można mówić o klasie niszczycieli rakietowych. Działa i wyrzutnie torpedowe nie zanikły całkowicie, lecz znacznie zmniejszyła się ich liczba. Do uzbrojenia weszły także kierowane torpedy do zwalczania okrętów podwodnych i rakietotorpedy, a na ich pokładach pojawiły się śmigłowce. Cały czas widoczny jest wzrost wyporności nowo budowanych okrętów – niszczyciele z lat 60. wypierały ok. 4-5 tysięcy ton, współczesne – nawet 8-9 tysięcy ton, więcej niż krążowniki lekkie z okresu II wojny światowej. Turbiny parowe zostały zastąpione przez turbiny gazowe.
Podstawowe uzbrojenie współczesnych niszczycieli zwykle składa się z systemów rakietowych przeciwokrętowych i przeciwlotniczych, w tym przeciwrakietowych. Coraz częściej stosowane są pionowe wyrzutnie. Uzupełnia je jedna lub dwie automatyczne szybkostrzelne armaty kaliber 100-127 mm do zwalczania celów nawodnych i powietrznych na dalszym dystansie oraz jeden lub więcej zestaw artyleryjski obrony bezpośredniej – szybkostrzelna wielolufowa armata małego kalibru, kierowana radarem, do zwalczania samolotów i rakiet. Do zwalczania okrętów podwodnych służą kierowane torpedy i rakietotorpedy oraz śmigłowce pokładowe.
Współczesne niszczyciele mają także coraz bogatsze wyposażenie elektroniczne, nowe tendencje zmierzają do nadawania im charakterystyk stealth.
Inne hasła zawierające informacje o "niszczyciel":
1943
polu kukurydzy w środkowym
Meksyku
zaczął się formować wulkan
Paricutín
.
22 lutego
– niszczyciel
ORP Burza
i kanonierka USS Campbell zatopiły koło norweskiej wyspy
Jan ...
Atak na Pearl Harbor
Pacyfik
Strony konfliktu
Stany Zjednoczone
Japonia
Dowódcy
Husband E. Kimmel
Walter Short
Isoroku Yamamoto
Chūichi Nagumo
Tamon Yamaguchi
Mitsuo Fuchida
Siły8 pancerników,8 krążowników,30 niszczycieli,4 okręty podwodne,49 innych jednostek,ok. 390 samolotów6 lotniskowców,2 pancerniki,2 ciężkie krążowniki,1 lekki ...
2000
jej lidera,
Koštunicę
, jako nowego prezydenta.
12 października
– przeprowadzono atak terrorystyczny na
niszczyciel
rakietowy
USS Cole
w porcie
Aden
w
Jemenie
.
2 listopada
– na ...
Demokratyczna Republika Gruzji
również cztery pociągi pancerne i skrzydło lotnictwa wojskowego. Flota gruzińska posiadała jeden
niszczyciel
, cztery
torpedowce
i cztery
samoloty myśliwskie
. Po utracie przez Gruzję niepodległości ...
Al-Kaida
się do Afganistanu, gdzie wspierał rząd
talibów
.
2000
– uszkodzenie w
Jemenie
amerykańskiego
niszczyciela
USS Cole
.
11 września
2001
–
zamach na World Trade Center i ...
1982
Belgrano
" (zginęło 321 argentyńskich marynarzy).
4 maja
– wojna o Falklandy-Malwiny: zatonął brytyjski
niszczyciel
HMS Sheffield (D80)
zatopiony przez Argentyńczyków. Zginęło 20 marynarzy.
12 maja
– ...
1927
– amerykański
okręt podwodny
USS S-4 (SS-109) został przypadkowo staranowany przez amerykański
niszczyciel
należący do
Straży Wybrzeża Stanów Zjednoczonych
u wybrzeża stanu
Massachusetts
, po ...
John Fitzgerald Kennedy
(numer burtowy PT-109) niedaleko
Nowej Georgii
(
Wyspy Salomona
) został staranowany przez
japoński
niszczyciel
"
Amagiri
". W wyniku kolizji drewniany kuter przełamał się na pół i ...
Verdun
(Ariège)
- francuskie miasto w regionie Midi-Pyrénées
Verdun
- dzielnica Montrealu
Verdun
- francuski niszczyciel z okresu II wojny św. typu Guepard (2400-tonowego)Zobacz też:
Bitwa pod ...
Józef Beck
...
Inne lekcje zawierające informacje o "niszczyciel":
214b II Wojna Światowa. Działania zbrojne w latach 1939 - 1941 r. (plansza 7)
...
215a Działania zbrojne w latach 1941-1945 (plansza 4)
...
218b Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 3)
...
|