Klasztor Peribleptu (
gre.
: ή μονή Περιβλέπτον)- klasztor w
Konstantynopolu
pod wezwaniem Bogurodzicy Wszystkowidzącej (
gre.
: Θεοτόκος Περιβλέπτον) założony i bogato uposażony ok. roku
1030
przez
cesarza
Romana III
[1]. Klasztor znajdował się w południowo-zachodniej części miasta - w dzielnicy Psamathia, niedaleko Klasztoru Studios i
złotej bramy
[2]. Położony był na zboczu siódmego wzgórza Konstantynopola, spadającego w stronę
Propontydy
[3]. Obecnie na miejscu klasztoru stoi
Ormiański
kościół
Świętego Jerzego
[4].
Historia Klasztoru
Fundacja Klasztoru
Klasztor Peribleptu stanowił podstawową fundację cesarza Romana III. Jak ironicznie zauważa
Psellos
cesarz zazdrościł zarówno
Salomonowi
jak i
Justynianowi
. Pragnąc im dorównać nie szczędził kosztów na budowę nowej świątyni co, wg Psellosa, doprowadziło do wyczerpania zasobów skarbu. Budowa klasztoru miała jego zdaniem przebiegać dość chaotycznie. Plan ulegał częstym zmianom tak, że niektóre wzniesione już elementy budowli były następnie rozbierane bądź przebudowywane. Ostateczny efekt był jednak zdaniem Psellosa imponujący i zachwycał swoją symetrią oraz przepychem.[5]
Dalsze losy
Klasztor Peribleptu był jednym z najważniejszych tego typu obiektów w Konstantynopolu. W kościele przyklasztornym pochowano między innymi fundatora -
Romana III
oraz
Nicefora III
, który w klasztorze spędził swoje ostatnie dni pozbawiony tronu przez
Aleksego I Komnena
.[1]
Po zajęciu
Konstantynopola
przez
krzyżowców
, uczestników niesławnej
IV Krucjaty
klasztor zajęli
benedyktyni
z
Wenecji
. Klasztor został odbudowany i powtórnie przekazany mnichom
greckim
przez cesarza
Michała VIII
po odzyskaniu miasta w
1261
.[1]
W czasie oblężenia Konstantynopola przez
sułtana
Murada II
w klasztorze rezydował cesarz
Manuel II Paleolog
[1]. Według niektórych podań w klasztorze miałby zostać pochowany ostatni
cesarza Bizancjum
-
Konstantyna XI
choć jest to mało prawdopodobne [6].
Po
upadku miasta
klasztor pozostał w rękach jego greckich mieszkańców. Pod koniec XVI lub w pierwszej połowie
XVII wieku
zabudowania klasztorne przekazano miejscowej społeczności ormiańskiej, która licznie zamieszkiwała tę część miasta. Do
1641
roku mieściła się tu
ormiańska
katedra
, w której rezydował
Ormiański patriarcha Konstantynopola
. Świątynię całkowicie przebudowano w
XIX wieku
, w dalszym ciągu pozostaje ona we władaniu wspólnoty ormiańskiej.[4]
W roku
1998
, w czasie prac budowlanych, natrafiono na pozostałości
bizantyńskiej
świątyni.[7]
Opis Klasztoru
Matka Boska Peribleptos z klasztoru w
Ochrydzie
Zespół klasztorny znajdował się przy ulicy Mese (środkowej). Od tej strony miała znajdować się monumentalna brama klasztorna, na której umieszczono przedstawienia ukrzyżowania i sądu ostatecznego. [8]. Kompleks klasztorny był znacznych rozmiarów. Jak podaje
Psellos
zachwycał on swoją symetrią oraz przepychem.
Relikwie
Klasztor był znany ze swoich relikwii. Znajdowała się tu ręka
Jana Chrzciciela
, którą miał on ochrzcić
Chrystusa
. Ręka była pokryta złotą emalią lecz pozbawiona jednego z palców. W kościele miała się także znajdować głowa
św. Grzegorza z Nazjanzu
. Według podań w kościele znajdowały się również relikwie Symeona Sprawiedliwego, kapłana, który rozpoznał młodego Jezusa w
Świątyni Jerozolimskiej
(
Łk.
2,25-35). Podaje się, iż w świątyni znajdowały się także relikwie św Stefana Młodszego, męczennika z okresu
ikonoklazmu
.[9]
Ikony
Klasztor był również wyposażony w znane i otaczane kultem
ikony
. Według podań znajdowała się tu ikona
Chrystusa
Zbawiciela, dawniej mieszczącą się w
Chalke
(prwdopodopnie post
ikonoklastyczna
kopia). Według legendy wizerunek ten miał przemówić do
cesarza
Maurycjusza
, wytknąć mu jego
grzechy
, a następnie wezwać go do poprawy co Maurycjusz następnie uczynił.[9]
W przyklasztornym kościele miała się wreszcie znajdować cudowna ikona
Bogurodzicy
, przeniesiona tu być może z
kościoła Mądrości Bożej
(bądź też kopia ikony z tego kościoła). Według legendy ikona została ugodzona nożem przez
Żyda
, a z tak powstałej rany miała następnie popłynąć krew.[9]
Na cudownej ikonie Matki Boskiej Peribleptos wzorowało się wielu późniejszych artystów. Ikony tego typu występowały między innymi w Klasztorze Peribleptos w
Ochrydzie
oraz w Kościele Zaśnięcia N.M.P w Čajniče w
Bośni
.[10]
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Waldemar Ceran: [w:] Encyklopedia Kultury Bizantyńskiej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2002, s. 402. .
- ↑ Alexander Van Millingen: Byzantine Churches in Constantinople. READ BOOKS, 2008, s. 35. .
Google Books
Google Books
Google Books
(
ang.
)
- ↑ John Julius Norwich: Byzantium: The Early Centuries. Knopf, 1989, s. 274. . (
ang.
)
- ↑ 4,0 4,1 John Freely: The Companion Guide to Istanbul. Anthony Glyn, Susan Glyn. Companion Guides, 2000, ss. 193-194. . (
ang.
)
- ↑ Robert Ousterhout: Master Builders of Byzantium. UPenn Museum of Archaeology, 2007, ss. 77-78. .
Google Books
(
ang.
)
- ↑ David M. Nicol: Konstantyn XI, Ostatni Cesarz Bizancjum. Gdańsk: Wydawnictwo Marabut, 2004, s. 88. .
- ↑
British Archeology, Discovering the New Rome.
(
ang.
)
- ↑ George P. Majeska: Russian Travelers to Constantinople in the Fourteenth and Fifteenth Centuries. Dumbarton Oaks, 1984, s. 277. .
Google Books
(
ang.
)
- ↑ 9,0 9,1 9,2 George P. Majeska: Russian Travelers to Constantinople in the Fourteenth and Fifteenth Centuries. Dumbarton Oaks, 1984, ss. 277-283. .
Google Books
(
ang.
)
- ↑
Icons of Bosnia-Herzegovina
(
ang.
)